میکروب «غالی‌گری»؛ خوره‌ای بر جان شعر آیینی
گروه ادب ــ رضا اسماعیلی در یادداشتی نوشت: وقتی میکروب‌ها و ویروس‌ها وارد پیکره شعر آیینی و حوزه ستایشگری شده‌اند، به اقدامی حیاتی در راستای مراقبت از سلامت جامعه دینی و حوزه ستایشگری نیاز است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر حوزه ادبیات آئینی، در یادداشتی به بررسی آسیب‌های عرصه ستایشگری پرداخته و تأکید می‌کند؛ امروز میکروب‌ها و آفت‌هایی که سلامت شعر آیینی و حوزه ستایشگری را تهدید می‌کنند با نسخه امر به معروف و نهی از منکر (آسیب‌شناسی) قابل درمان است. در ادامه مشروح این یادداشت از نگاه مخاطبان می‌گذرد.
در دین مبین اسلام مبارزه با آفات و آسیب‌های دینی – منکرات – یک اصل مترقی و پویا و یک تکلیف الهی برای پاسداری و صیانت از اصالت و سلامت جامعه دینی است. چنان که پیامبر مکرم اسلام(ص) می‌فرمایند: «إذا ظَهَرَتِ البِدَعُ فی اُمَّتی فَلیُظهِرِ العالِمُ عِلمَهُ، فَمَن لَم یَفعَل فَعَلَیهِ لَعنَةُ اللَّهِ: هرگاه بدعتها در میان امتم پدیدار شوند - بدعت یعنی آن چیزی که جزء دین نیست، اما نام دین به خودش گرفته است و مردم خیال می‌کنند مال دین است - بر عالم است که علم خود را آشکار سازد و بگوید. هر کس چنین نکند، لعنت خدا بر او باد.» (اصول کافی، ج ۱، ص ۵۴ - دانش‌نامه قرآن و حدیث: ج ۱۵، ص ۱۲۲، ح ۱۴۹.)
رسالت اصلی همه پیامبران توحیدی - از آدم تا خاتم - به نوعی آسیب‌شناسی و اصلاح‌گری بوده است. رسولان الهی، مُصلحان و حکیمانی دردشناس بوده‌اند و رسالتی بالاتر از امر به معروف و نهی از منکر نداشته‌اند. چنان که پیامبر اکرم(ص) در حدیثی می‌فرماید: «مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَى عَنِ الْمُنْکَرِ فَهُوَ خَلِیفَهُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ وَ خَلِیفَهُ رَسُولِه: هر کس امر به معروف و نهى از منکر نماید، جانشین خدا در زمین و جانشین رسول اوست.» (مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج ۱۲، ص ۱۷۹، ح ۱۳۸۱۷).
مولی الموحدین، حضرت امام علی (ع) نیز در این باره می‌فرمایند: «تمام واجبات حتی جهاد نسبت به امر به معروف و نهی از منکر مانند قطره‌ای است در برابر دریا». (نهج البلاغه، صبحی صالح، ص ۵۴۲، ح ۳۷۴)
حضرت اباعبدالله الحسین (ع) نیز در وصیت‌نامه خود که خطاب به برادرش محمدبن حنفیه نوشته است، هدف اصلی قیامش را اصلاح امت جدش می‌خواند و می‌فرماید: «إِنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا و َلا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاْصْلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهی عَنِ الْمُنْکَرِ وَأَسیر بِسیرَه ِجَدّی وَ أَبی عَلِی بْنِ أَبیطالِب: من از روی شرارت و مفسده و یا برای فساد و ستمگری قیام نکردم، من فقط برای اصلاح در امت جدم از وطن خروج کردم. قصد دارم به معروف امر کنم و از منکر بازدارم و به سیره و روش جدم و پدرم علی بن ابیطالب عمل کنم». (لمعات الحسین، ص۱۶، نفس المهموم، محدث قمی، ص ۴۵، مقتل الحسین خوارزمی ج۱)
طلایه‌داران و رهبران انقلاب‌های بزرگ جهان نیز در زمره آسیب‌شناسان اجتماعی روزگار خود بوده و در مسیر اصلاح امور و رفع ناهنجاری‌های زمان و زمانه خود گام برداشته‌اند. رهبران نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر نیز همچون سید جمال الدین اسدآبادی، علامه اقبال لاهوری، سید قطب، عبدالرحمن کواکبی، میرزا رضای کرمانی، امام خمینی(ره)، امام موسی صدر، آیت الله طالقانی، دکتر شریعتی، علامه شهید مرتضی مطهری و... نیز مُصلح و آسیب‌شناس بوده‌اند. چنان که استاد شهید مرتضی مطهری در یکی از سخنرانی‌های خود با عنوان «احیای فکر دینی» می‌گوید: «ما اکنون بیش از هرچیزی نیازمند یک رستاخیز دینی و اسلامی، به یک احیای تفکر دینی، به یک نهضت روشنگر اسلامی هستیم.» (مجموعه آثار شهید مطهری. ج ۲۵، ص: ۵۰۶)
ضرورت آسیب‌شناسی حوزه «ستایشگری»
پرداختن به مقدمات فوق به این دلیل بود که بگوییم شعر آیینی، هیئت و حوزه ستایشگری اهل بیت(ع) نیزهمچون سایر حوزه‌ها دچار تهدید و آسیب می‌شود، از همین رو برای بالیدن و قد کشیدن نیاز به آسیب‌زدایی دارد. اگر حوزه ستایشگری را به موجودی زنده تشبیه کنیم، باید بپذیریم که این موجود زنده نیز هر از گاهی به بیماری مبتلا می‌شود و برای بازگشت به سلامت به مداوا و درمان نیاز دارد. لازمه درمان هم تشخیص درست بیماری است. این که به درستی بدانیم چه میکروب یا ویروسی وارد بدن او شده و به چه درمانی نیاز دارد؟ شما وقتی ببینید کسی مریض شده، آیا بی‌تفاوت و آرام می‌نشینید و می‌گویید خودش خوب می‌شود، یا به دنبال تشخیص بیماری و راه درمان برمی‌آیید؟ در مورد موجود زنده‌ای به نام شعر آیینی و حوزه‌ای به نام ستایشگری هم همین حُکم صادق است. یعنی وقتی می‌بینیم انواع و اقسام میکروب‌ها و ویروس‌ها وارد پیکره شعر آیینی و حوزه ستایشگری شده‌اند و موجودیت و هستی او را تهدید می‌کنند، نمی‌شود دست روی دست بگذاریم و بگوییم خودش خوب می‌شود. اینجا دقیقاً جایی است که برای تشخیص بیماری و تجویز دارو، نیاز به «آسیب‌شناسی» داریم که «علم تشخیصِ درست بیماری» و اقدامی حیاتی در راستای مراقبت از سلامت جامعه دینی و حوزه ستایشگری است.
برای مثال وقتی می‌بینیم که میکروب «غالی‌گری» مثل خوره به جان شعر آیینی روزگار ما افتاده و موجودیت، اعتبار و حیثیت آن را تهدید می‌کند، آیا می‌توانیم ساکت بنشینیم و چیزی نگوییم؟ تکلیف ما را اینجا امام حسین(ع) تعیین کرده است و ما نمی‌توانیم از انجام این تکلیف طفره برویم و شانه خالی کنیم. چنان که در فرازی از زیارت اربعین در باره فلسفه قیام عاشورا می‌خوانیم: «و بَذلَ مُهجَتـَهُ فیکَ لیَستـَنقـِذَ عِبادکَ مِنَ الجَهالةِ وَ حَیرَةِ الضـَلالة: حسین(ع) خون قلبش را به آستان الهی هدیه داد تا بندگان را از ظلمت جهل و نادانی و حیرت گمراهی رهایی بخشد.»
در مورد ناهنجاری‌های فرمی، ادبی و موسیقایی حوزه ستایشگری که به بهانه نوآوری در خوانش و اجرا صورت می‌گیرد و این حوزه را آلوده به ابتذال می‌کند نیز این حکم صادق است. این اتفاقات تلخ و ناهنجار تا حدود زیادی در فقر آموزش، عدم تعامل با شاعران آیینی، شهرت‌پرستی و تلاش برای «سلبریتی» شدن، شورخوانی (با هدف تحریک احساسات)، زبان حال‌گویی، خودبسندگی، و در یک جمله «دوری از اخلاص» ریشه دارد که باید با «آسیب‌شناسی» و تشخیص درست درد به دنبال درمان آن بود.
تحریف، جهل، خرافه، غالی‌گری، شهرت‌پرستی و... پیشخوان (پیشخان) بیماری‌های خطرناک دینی و اجتماعی روزگار ما هستند. گاهی این بیماری‌ها - مثل غده‌های بدخیم سرطانی - در جسم و جان جامعه آنقدر ریشه می‌دوانند که برای ریشه‌کنی آن‌ها هیچ راهی جز جراحی و شیمی درمانی وجود ندارد. جهاد و قیام امام حسین(ع) در برابر حکومت یزید که مثل یک غده بدخیم سرطانی داشت میراث پیامبر و جامعه اسلامی را به اضمحلال و مرگ تهدید می‌کرد، در آن روز و روزگار حکم جراحی و شیمی درمانی را داشت. امروز، اما تکلیف ما چیز دیگری است. امروز میکروب‌ها و آفت‌هایی که سلامت شعر آیینی و حوزه ستایشگری را تهدید می‌کنند با نسخه امر به معروف و نهی از منکر (آسیب‌شناسی) قابل درمان است. ولی اگر خدای نکرده در برابر تشخیص بیماری و درمان سریع آن تعلل و کوتاهی کنیم، هیچ بعید نیست که فردا درمان آن به عمل جراحی و شیمی درمانی نیاز داشته باشد.
انتهای پیام
