نقش علوم‌انسانی در اداره کشور/ نرم‌افزار دستیابی به حیات تمدنی

به گزارش ایکنا، شبستان نوشت: چندی قبل مقام معظم رهبری(مدظله العالی) طی سخنانی از ضرورت بهره مندی از ظرفیت نخبگان برای حل مسایل درجه اول کشور سخن گفتند. تاکیدی که بیش از پیش اهمیت حضور نخبگان در مدیریت جامعه را نشان می دهد. اما سوال آن است که شرایط چگونه بود که سبب شد معظم له تاکید بر این مساله داشته باشند، آیا آنچنان که باید و شاید از ظرفیت های نخبگانی بهره مند نشدیم؟ آیا نتوانستیم به اندیشمندان خود در راستای حل معضلات فرهنگی و اجتماعی میدان داده و از نظریات شان استفاده کنیم؟ یا برعکس استفاده کردیم اما حداقل بهره مندی را از آنان داشتیم و کمتر به مدل های بومی توجه کردیم.

بر آن شدیم این مباحث را با تنی چند از پژوهشگران و استادان دانشگاه در میان بگذاریم. آنچه که در ادامه می آید حاصل نظریات «سید محمدتقی موحد ابطحی»، عضو گروه فلسفه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، «فرزاد جهان بین»، استاد دانشگاه شاهد و «علیرضا صدرا»، استاد دانشگاه تهران است:

«سید محمدتقی موحد ابطحی» درباره الزامات ورود نخبگان به عرصه حل معضلات و مشکلات، اظهار کرد: اصولا دانشگاه و البته حوزه به عنوان مغز متفکر جامعه باید بدون توصیه و بیانیه درصدد شناخت مهمترین مسائل و مشکلات و تلاش برای حل و رفع آنها برآیند و اگر می بینیم که پس از توصیه یک مقام مملکتی نسبت به موضوعی جمعی از دانشگاهیان یا حوزویان به آن موضوع ورود پیدا می کنند و بیانیه صادر می کنند و سخنرانی و اظهار موضع دارند، شاید بتوان گفت که حوزه علمیه و دانشگاه ما کارکردی را که باید داشته باشند، را از دست داده اند.

این عضو گروه فلسفه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: یک جامعه علمی، اعم از حوزوی و دانشگاهی در صورتی که زنده بوده و از سلامت برخوردار باشد، باید خود در شناسائی مسایل و مشکلات جامعه پیش قدم باشد، به صورت خودجوش آنها را اولویت بندی و به صورت آزادانه به حل مسائل و رفع مشکلات اولویت دار اقدام کند.

موحد ابطحی تاکید کرد: اگر علوم انسانی در اداره کشور نقش و جایگاه روشنی داشته باشد، این نقش و جایگاه حس خواهد شد. شما بررسی کنید چرا در غرب برخی از نظریه ها به نام برخی از دانشگاه ها شناخته می شوند، برای مثال در اقتصاد مکتب کمبریج و مکتب اتریش و .... داریم. شاید یکی از عوامل آن، این باشد که مراکز علمی خارج از کشور برای خودشان دکترین دارند، یک نظام فکری مانند یک پارادایم فعالیت های علمی آنها را هدایت می کند و در نتیجه مراکز دیگر در نقش منتقد این مرکز ظاهر می شوند و همین امر به آشکار شدن نقاط ضعف و در نتیجه تلاش برای رفع نواقص دکترین های مراکز می شود. اما نظام متمرکز دانشگاه ها ما و متاسفانه الگوبرداری ای که حوزه های علمیه در سال های اخیر از این نظام متمرکز داشتند، عملا این فضای انتقادی را در جامعه از بین برده است. مراکز علمی ما دکترین ندارند و به تعبیری از نوعی بی مرامی رنج می برند.

وی ادامه داد: البته باز هم تاکید می کنم حوزه علمیه و دانشگاه به عنوان مغز متفکر جامعه نباید منتظر باشند تا از بیرون برای آنها سیاستگذاری و برنامه ریزی شود، بلکه خودشان باید در گام اول وضع خودشان را شناسایی کرده و وضع مطلوبی را برای خود ترسیم و برای رسیدن به آن وضع مطلوب برنامه ریزی کنند. و در گام دوم هر یک از آنها به شناسایی، اولویت بندی و حل مسایل و رفع مشکلات اجتماعی بپردازند. در صورت موفقیت این مراکز در حل و رفع مسائل و مشکلات اجتماعی، جامعه نقش و جایگاه آنها را حس می کند.

علوم انسانی نرم افزار اداره کشور را تولید می کند

 «فرزاد جهان بین» نیز اشاره به اهمیت و ضرورت حضور نخبگان در عرصه های اجرایی و  ورود به حل مسائل درجه اول کشور بیان کرد: بدیهی است که اداره کشور بر اساس یک سری نرم افزارها و مغزافزارها انجام می شود. این نرم افزارها را علوم انسانی تولید می کند. علوم فنی و پایه، با وجود اهمیتی که دارند کمک می کنند که کیفیت زندگی بهتر شود اما قطعا در جهت حیات و اداره جامعه به علوم انسانی به عنوان نرم افزار احتیاج داریم.

عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد ادامه داد: انقلاب اسلامی نیز داعیه این را داشته است که بتواند به وسیله فرهنگ اسلامی یک حیات تمدنی را رقم بزند و آن فرهنگ را به عینیت برساند، طبیعتا برای نیل به این مقصود نیاز به نرم افزار فکری داریم که از آن به علوم انسانی اسلامی یاد می کنیم.

جهان بین بیان کرد: اگر اندیشمندان علوم انسانی اسلامی نتوانند نرم افزار لازم را تولید کنند و یا  کسانی که در عرصه مدیریتی کشور فعال هستند نسبت به استفاده از اندیشه های تولید شده کوتاهی کنند، آن وقت نرم افزارهای غربی جایگزین می شوند. یعنی اندیشه ای جز هویت انقلاب وارد کشور می شود.

این پژوهشگر در مورد میزان پاسخگویی علوم انسانی اسلامی به مسائل اظهار کرد: رشته های علوم انسانی با یکدیگر متفاوت هستند، برخی موفق تر بوده اند و برخی نه.

وی ادامه داد: از لوازم موفقیت، ترمیم جایگاه علوم انسانی در کشور است. در گذشته جو جامعه نسبت به این رشته سبب ایجاد دلسردی در میان دانش آموزان می شد، اما اکنون چنین نیست و می توان گفت فرهنگ سازی نسبت به رشته های علوم انسانی در جامعه ایجاد شده و این عرصه شناخته شده تر است. هرچه ورودی قوی تر باشد انشالله خروجی هم قوی تر خواهد بود.

این پژوهشگر علوم انسانی در مورد تاثیر عرضه کتاب های کاربردی علوم انسانی در ایجاد ارتباط میان جامعه با این بخش از علم، تاکید کرد: قطعا کتاب تاثیرگذار است اما نمی توان عدم مطالعه را به دوری مردم از کتاب تسری دارد، عمده مطالعه مردم از طریق فیلم، فضای مجازی و ... است. هر چند هیچ چیز جای کتاب را نمی گیرد.

وی در پاسخ به این سوال که فضای آکادمیک در عرصه علوم انسانی نیازمند چه تغییراتی است؟، خاطرنشان کرد: هم در آموزش و هم در پژوهش، نیازمند توجه بیشتر به مسائل جامعه اسلامی هستیم. برای این موضوع هم تغییراتی لازم است در برنامه درسی داده شود و هم با سیاست گذاری مناسب، جامعه علمی را به سمت رویکرد حل المسائلی از پایگاه بومی و اسلامی سوق دهیم.

علم، سیاست را راهبری می کند

همچنین، «علیرضا صدرا» در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه با بیان اینکه نقش نخبگان و خاستگاه آنها در هر جامعه ای روشن است، اظهار کرد: این بدان معنا است که رهبران سیاسی با تکیه بر قوای فکری و علمی در کشور است که امور را اداره می کنند و به بیان این دیگر اندیشمندان و نخبگان هادی جامعه هستند.

عضو هیت علمی دانشگاه تهران افزود: در اهمیت جایگاه نخبگان در جامعه همین بس که امیرالمومنین امام علی(ع) فرمودند: «العُلَماءُ حُكّامٌ عَلَى النّاسِ» (عالمان، فرمانروای بر مردم اند).

صدرا ابراز کرد: بنابر این، در هر جامعه ای اگر علما اصلاح شدند می توانند جامعه را اصلاح کنند و اگر ناکارآمد بودند جامعه نیز همان می شود و اوج فساد نیز همین ناکارآمدی است.

وی با اشاره به اینکه نخبگان نقش تحققی دارند، تاکید کرد: در این میان رهبران سیاسی و علمی، حکم مغز را دارند، قوه عاقله جامعه هستند و نخبگان در حکم شبکه عصبی جامعه هستند و هر آسیبی به آنها کل جامعه را دستخوش مشکل می کند در نتیجه امروز باید بتوانیم از ظرفیت های نخبگانی بنا بر آنچه که مقام معظم رهبری تاکید دارند، استفاده کنیم.

صدرا در پایان خاطرنشان کرد: باعث تاسف است که امروز جو یاس در میان جامعه نخبگانی وجود دارد، چرا که امکان استفاده از توانایی های خود را ندارند، البته نَه به طور کلی اما بخش قابل توجهی از نخبگان با مشکل مواجه اند، زمانی که از اداره کشور از طریق ظرفیت های علمی صحبت می کنیم این مهم در صورتی محقق می شود که بتوانیم در سایه راهبری اندیشمندان و عالمان، امور را جلو ببریم.

انتهای پیام