سرانه پایین مطالعه در لرستان/ نامهربانی با «یار مهربان»
گروه فرهنگی ــ علیرغم این‌که مطالعه یکی از ارکان اصلی زندگی و بقای انسان‌هاست و هیچ مکتبی به اندازه اسلام به کتاب و مطالعه اهمیت نداده است، اما متأسفانه شاهدیم هر روز فاصله مردم با کتاب و کتابخوانی بیشتر می‌شود.
در کتاب فارسی پایه دوم ابتدایی در شعری با عنوان «کتاب خوب» از عباس یمینی میخواندیم که: «من یار مهربانم/ دانا و خوش بیانم.....» در این شعر به زبانی ساده، شیوا و زیبا اهمیت کتاب به ما معرفی شده بود؛ لذا کتاب یار تنهایی‌هایمان شد، کتاب همدم و همراه‌مان در سفر و حضر شد مثل دو دوست صمیمی همراه هم بودیم و این ادامه داشت تا این‌که تلفن‌های همراه، فضاهای مجازی، بازیهای رایانه‌ای و انواع و اقسام سرگرمی‌های مدرن و به‌روز وارد زندگی ما شدند. غرق شدن در فضای مجازی همان و فاصله گرفتن از کتاب و مطالعه کتاب همان...
این در حالی‌است که تمام پیشرفت‌های صنعتی، اقتصادی و سیاسی که در هر جامعه‌ای صورت می‌گیرد مبتنی‌بر تولید کتاب و اندیشه است به‌طوری‌که تا تولید فکر و اندیشه نباشد هیچ‌گونه پیشرفت و توسعه‌ای هم انجام نمی‌شود. هیچ مکتبی به اندازه اسلام به کتاب و مطالعه اهمیت نداده است تاجایی‌که بعثت خاتم پیامبران با خواندن آغاز شده و معجزه آن کتاب جاودانی است که پاسخگوی نیازهای هدایتی بشر است.
امروزه باتوجه به سرانه پایین مطالعه در کشور نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا، راه برون‌رفت از این مسئله و توسعه جامعه مستلزم توجه به مقوله فرهنگ و اجرای برنامه‌های فرهنگی است.
اهمیت کتابخوانی از نگاه اسلام
کتاب خواندن و مطالعه از ارکان اصلی زندگی و بقای انسان‌هاست. انسان به‌وسیله مطالعه و تفکر در پدیده‌ها و دنیای پیرامون خود می‌آموزد که چگونه در برابر ناملایمات و مشکلات به حیات خود ادامه دهد و چگونه زندگی و حیات را برای خود و دیگر انسان‌ها راحت‌تر، مؤثرتر و مرفه‌تر کند. حضرت امام صادق(ع) می‌فرماید: «خداوند بر همه نیکان و بدان با دادن توانایی خواندن و نوشتن و حساب کردن منت گذاشته است؛ اگر این توانایی نبود آن‌ها همه چیز را به هم در می‌آمیختند».
اهمیت کتابخوانی در اسلام به‌‌قدری است که معجزه پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده با امر به خواندن و کلماتی از قبیل کتاب، قلم و علم همراه شده است و بدین ترتیب نقطه آغاز رسالت و دعوت اسلامی بر مبنای خواندن و مطالعه شکل گرفت.
قرآن کریم تا اندازه‌ای برای کتاب و کتابخوانی اهمیت قائل است که آن را وسیله و معیاری برای تقسیم جوامع می‌داند.
قرآن کریم تا اندازه‌ای برای کتاب و کتابخوانی اهمیت قائل است که آن را وسیله و معیاری برای تقسیم جوامع می‌داند. قرآن همه افراد بشر را به دو گروه بر پایه کتاب تقسیم می‌کند. گروه اول کسانی‌که کتاب به آن‌ها نازل شده و اهل کتاب‌اند و گروه دوم کسانی‌که اهل کتاب نبوده و از آن‌ها به‌عنوان اُمی یاد می‌شود؛ «… و قل للذین اوتوا الکتاب و الامّیین؛ به انان که به آن‌ها کتاب داده شده است و به اُمی‌ها بگو... ».( آل‌عمران/ 20).
سرانه مطالعه در لرستان
ناصر دولتشاه، معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان در گفت‌وگو با ایکنا لرستان، با اشاره به پایین بودن سرانه مطالعه در استان نسبت به کشور با تأکید بر اهمیت ارتقای سرانه مطالعه، گفت: باید فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه گسترش یابد که برپایی نمایشگاه‌های کتاب در این راستا انجام خواهد شد.
وی با بیان این‌که همچنین باید از ناشران و فعالان عرصه کتاب حمایت کنیم، افزود: باید زمینه و فضای مطالعاتی در همه شهرستان‌ها در راستای رشد فرهنگ ایرانی ـ اسلامی فراهم شود.
دولتشاه با بیان این‌که کتاب به‌عنوان عامل انتقال اندیشه نقش مؤثری در تکامل و ارتقای سطح فرهنگ دارد، بر لزوم توجه ویژه به مقوله کتاب و کتابخوانی تأکید کرد.
ارتباط نسل جدید با کتاب و کتابخوانی
رضا آریایی، فرماندار سابق بروجرد نیز در رابطه‌با اهمیت کتاب و کتابخوانی گفت: اگر ارتباط بین کتاب و کتابخوانی با نسل جدید قطع شود و جای خود را به فضای مجازی دهد قطعاً مشکلاتی رخ خواهد داد.
وی با بیان این‌که گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی تنها برگزاری چند نشست و جلسه نیست چراکه افرادی‌که در این جلسات حضور مییابند خودشان با کتاب و کتابخوانی و ضرورت توسعه آن آشنایی دارند؛ لذا باید به‌دنبال این باشیم که افرادی را که کمتر به کتابخوانی توجه دارند را به‌سمت کتابخوانی و مطالعه هدایت کنیم.
آریایی اضافه کرد: نهادینه کردن فرهنگ مطالعه بسیار ضروری است و برای این اقدام باید ابتدا از کودکان شروع کنیم و این رده سنی را به خواندن و مطالعه کتاب دعوت کنیم.
اگر بین انسان‌ها و کتاب فاصله‌ای رخ دهد، آن جامعه با چالش جدی مواجه می‌شود در حالی‌که با مطالعه کتاب می‌توان عبرت‌ها و تجربیات لازم را در تاریخ گذشته کسب کرد.
فرماندار سابق بروجرد گفت: قصه‌گویی در گذشته بسیار مورد استقبال کودکان بود و با شنیدن قصه‌ها، کودکان کم‌کم به‌سمت کتابخوانی و مطالعه دعوت می‌شدند و برای کودکان کم سن و سال، قصه‌ها گاهی به‌صورت شعر بیان می‌شد تا اثرگذاری لازم را داشته باشد.
وی با اشاره به فاصله بین کتاب و افراد جامعه افزود: اگر بین انسان‌ها و کتاب فاصله‌ای رخ دهد، آن جامعه با چالش جدی مواجه می‌شود در حالی‌که با مطالعه کتاب می‌توان عبرت‌ها و تجربیات لازم را در تاریخ گذشته کسب کرد.
وی بیان کرد: اگر ارتباط بین کتاب و کتابخوانی با نسل جدید قطع شود و جای خود را به فضای مجازی دهد قطعاً مشکلاتی رخ خواهد داد چراکه در فضای مجازی گاهی دروغ‌هایی هم عنوان شده و به مخاطبان تزریق می‌شود اما مطالب موجود در کتاب نتیجه مدت‌ها زحمات یک نویسنده است که دارای اعتبار است.
آریایی اضافه کرد: در بحث کتابخوانی و افزایش مطالعه نباید فقط به این‌که تعدادی از افراد در کتابخانه‌ها حاضر می‌شوند اکتفا کرد چراکه لازم است دانش‌آموزان با مطالعه و کتابخوانی آشنا شوند و از این طریق نیز می‌توان نسل جدید را برای کتابخوانی تشویق کرد.
به گفته وی برای گسترش فرهنگ کتابخوانی لازم است که همه بخش‌ها وارد کار شوند و با برنامه‌ریزی و ارائه ایده‌های جدید برای تحقق این هدف گام بردارند.
فاصله گرفتن نسل جوان از کتاب
فرشته طهماسبی، مدیرکل کتابخانههای عمومی لرستان نیز فاصله گرفتن نسل جوان از کتاب و کتابخوانی را یکی‌از دغدغه‌های عمده فرهنگی در جامعه دانست و بر ضرورت ارائه خدمات کتابخانه‌ای و برگزاری فعالیت‌های فرهنگی جانبی در کتابخانههای عمومی استان تأکید کرد.
وی از کتابخانه‌ها به‌عنوان مراکز دائم آموزش و خدمات‌رسانی به آحاد مختلف مردم جامعه نام برد و افزود: با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برآنیم تا فرهنگ مطالعه را در میان اقشار خاص همچون مددجویان مراکز بازتوانی و زندانیان گسترش دهیم.
مدیرکل کتابخانههای عمومی لرستان با بیان این‌که لرستان از نظر فضا و سرانه مطالعه با استاندارهای لازم فاصه دارد، گفت: اگر مطالعه باشد نسل جدید از امنیت فکری بیشتری برخودار می‌شوند و با وجود فضای مجازی هر چیزی را به‌راحتی نمی‌پذیرند.
طهماسبی با انتقاد از نظام آموزشی موجود، اظهار کرد: آموزش و پرورش به‌جای این‌که افراد را به خواندن تشویق کند آن‌ها را از خواندن و مطالعه هرگونه مطالعه آزاد و کتاب غیردرسی منع می‌کند که چنین روشی باعث می‌شود افراد به‌سمت تحقیق و مطالعه نروند و همین تنفر از خواندن یکی از آسیب‌های نظام آموزشی به‌شمار می‌رود.
ضرورت به‌روزرسانی منابع در کتابخانههای عمومی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ابراهیم طهماسبی، امام جمعه شهرستان کوهدشت نیز در گفت‌وگو با ایکنا بر ضرورت به‌روزرسانی منابع اطلاعاتی در کتابخانههای عمومی تأکید و اظهارکرد: با وجود گسترش تبادل اطلاعات در فضای مجازی، هنوز هیچ عنصری نتوانسته است جایگزین کتاب و کتابخوانی شود.
وی فرهنگ را زیربنای امور مختلف جامعه دانست و افزود برای این‌که ریشه بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه حل شود باید مطالعه را در جامعه گسترش دهیم.
امام جمعه کوهدشت همچنین لزوم توجه به کتابخوانی در حوزه کودک و نوجوان را یادآور شد و اظهار کرد: برای این‌که بتوانیم عموم مردم را به سمت کتابخوانی سوق دهیم باید از همان دوران کودکی عادت به مطالعه را در آنان شکل دهیم.
تأثیر کتابخوانی بر کاهش آسیب‌های اجتماعی
در این رابطه اسد عبدالهی، فرماندار خرم‌آباد نیز با اشاره به این‌که جامعه‌ای که اهل کتاب نباشد، دچار آسیب‌های اجتماعی خواهد شد، اظهار کرد: افزایش سرانه مطالعه و کتابخوانی، کاهش آسیب‌های اجتماعی را به‌دنبال دارد.
وی افزود: هرچه کتابخوانی و سرانه مطالعه بیشتر باشد آسیب‌های اجتماعی کمتر می‌شود این در حالی‌است که باید اثرپذیری کتاب نیز مدنظر قرار گیرد.
جامعه باید تشنه کتابخوانی شود این در حالی‌است که جامعه‌ای کتاب‌خوان است که در سفر هم کتاب بخواند.
عبدالهی با اشاره به این‌که نگاه به کتاب سلیقه‌ای است، ادامه داد: جامعه باید تشنه کتابخوانی شود این در حالی‌است که جامعه‌ای کتاب‌خوان است که در سفر هم کتاب بخواند.
فرماندار خرم‌آباد با ذکر این مطلب که کتاب‌ها باید محتوای غنی داشته باشد، اضافه کرد: لازم است از ظرفیت خیرین برای بهسازی و ایجاد فضای کتابخانه‌ها استفاده شود.
وی به کمبود کتب غنی و تأثیرگذار اشاره کرد و گفت: اهمیت کتاب بر هیچ کسی پوشیده نیست لکن باید با تولید کتب غنی و تأثیرگذار و همچنین برگزاری مسابقات کتابخوانی مردم را بیشتر به‌سمت کتاب و کتابخوانی سوق داد.
ایجاد انگیزه در کودکان
مهتاب یکی از شهروندان خرمآبادی در گفت‌وگو با ایکنا از علاقه‌اش به کتاب گفت و با بیان این‌که من دوران دانشجوییام را در کتابخانه دانشگاه کار میکردم و وقتی علاقه برخی دانشجویان به مطالعه کتاب را میدیدم در شغلم انگیزه و رغبت پیدا میکردم، گفت: یکی‌از بهترین خاطرات زندگی من مربوط به دوران کودکی و گرفتن یک کتاب داستان به‌عنوان هدیه بود.
این بانوی لرستانی افزود: البته امروزه با توجه به بازیها و سرگرمی‌های زیادی که برای کودکان وجود دارد شاید دیگر آن علاقه‌ای که ما در دوران کودکی به کتاب داستان داشتیم را در اکثر کودکان شاهد نباشیم که جا دارد روی این موضوع فکر اساسی شود و کودکان را نسبت به کتاب به‌ویژه کتاب داستان علاقه‌مند کرد.
مهتاب اضافه کرد: بعضی اوقات برای خواهرزاده‌هایم کتاب داستان می‌خرم ولی وقتی میبینم ذوق و شوق چندانی ندارند و کتاب را در گوشه‌ای رها میکنند و دنبال بازی با رایانه میروند. دیگر انگیزه‌ای برای خرید کتاب داستان برای آن‌ها ندارم و شاید اگر کتاب داستانی خریداری می‌کنم فقط برای این است که خودم به یاد دوران کودکی که علاقمند به کتاب داستان بودم ولی توانایی خرید کتاب را نداشتم، را به‌نوعی شاد کنم.
این شهروند خرمآبادی اضافه کرد: در دوران دانشجویی من در کتابخانه مرکزی دانشگاه محل تحصیلم کار میکردم قرار گرفتن در بین کتاب‌ها و تحویل دادن کتاب به دست علاقه‌مندان به کتاب برایم لذت‌بخش بود من تمام تلاشم این بود که هیچ دانشجویی بدون کتاب از کتابخانه خارج نشود.
وی افزود: البته اکثریت مراجعان به کتابخانه فقط برای امانت گرفتن کتاب درسی بود و تعداد معدودی از دانشجویان بودند که به‌غیر از کتاب‌های درسی کتاب‌های داستانی، دینی، ادبی و ... را نیز به امانت میگرفتند و برایم خیلی جالب بود ک یکی‌از دانشجویان با آن‌که رشته تحصیلی‌اش فیزیک بود اما نام او در برگه امانت بخش اعظمی از کتاب‌های غیر درسی نیز حک بود و در هفته چند روز به کتابخانه مراجعه میکرد و کتاب امانت میگرفت. متأسفانه امروزه مشغله‌های کاری و وجود سرگرمی‌های دیگر مثل فضای مجازی بسیاری از مردم را نسبت به مطالعه کتاب بی‌رغبت و بیانگیزه کرده است این در حالی‌است که مطالعه کتاب به انسان آرامش میدهد ولی اکثر ما از این موضوع غافل هستیم.
کتابداران؛ بازوان فرهنگ و تمدن
باید توجه داشت که در هر شهری و کشوری کتابخانه‌ها مظهر تمدن و فرهنگ آن جامعه هستند، در گذشته بهترین، مناسب‌ترین و بزرگ‌ترین و مجهزترین فضاها به کتابخانه‌ها اختصاص داده می‌شد ولی متاسفانه اکنون کتابخانه‌ها از نظر فضا بیشتر به انباری شباهت دارند و این در حالی‌است که فضای کتابخانه‌ها باید فضایی تأثیرگذار باشد.
متأسفانه نظام آموزشی و حتی در برخی موارد در حوزه‌ها نیز، تشویق به سمت مطالعه و خواندن کتاب نیست و تنها به خواندن جزوه‌ها و کتاب‌های درسی اکتفا می‌شود که این یکی از ایرادهای اصلی در نظام آموزشی ماست.
متأسفانه نظام آموزشی و حتی در برخی موارد در حوزه‌ها نیز، تشویق به سمت مطالعه و خواندن کتاب نیست و تنها به خواندن جزوه‌ها و کتاب‌های درسی اکتفا می‌شود که این یکی از ایرادهای اصلی در نظام آموزشی ماست.
البته این یک واقعیت است که کتاب از قدرت ماندگاری و اثرگذاری بالایی برخوردار است و با وجود فضای مجازی ولی هیچ چیزی نمی‌تواند جایگزین کتاب شود و در واقع کتاب سند و نشان‌گر اندیشه‌های ماندگار است؛ لذا میطلبد کتابخانههای تخصصی در بخش‌های مختلف را رونق داد چراکه این اقدام باعث گستردگی حیطه مطالعه و عمق فهم در خواننده می‌شود.
در این بین، کتابدارها نیز نقش مؤثری در ترویج فرهنگ مطالعه دارند که لازمه این کار آشنایی و شناخت آن‌ها به خواندن و کتاب است.کتابداران باید شناخت محتوایی و شناخت ظاهری خوبی نسبت به کتاب داشته باشند تا بتوانند دیگران را به خواندن و مطالعه تشویق و راهنمایی کنند کمااینکه کتابداران بازوان فرهنگ و تمدن در هر جامعه هستند و می‌توانند فرهنگ مطالعه در جامعه را نهادینه کنند.
مسئولان امور کتابخانه‌ها نیز باید توانایی در جذب منابع مورد نیاز کتابخانه‌ها را داشته باشند تا با استفاده از سهم نیم درصدی از شهرداری‌ها، استفاده از ظرفیت خیرین و واقفین کتاب همواره کتابخانههای خود را به روز نگه دارند.
انتهای پیام
