منشور زندگی در معارف رضوی

معارف اسلامی دربردارنده نیازهای انسانی است و سبک و فرهنگ زندگی زیبایی را ارائه می‌دهد که در این امر نقش الگوهای رفتاری در ساخت زندگی حیات‌بخش نیز بسیار مهم است. در نوشته زیر با تکیه بر شخصیت امام رضا(ع) مباحثی در خصوص سبک زندگی از جمله شکرگزاری، ترک گناه و توکل، با الهام از سیره و سخن امام(ع) پرداخته می‌شود.

شکر نعمت و روح سپاسگزاری ویژگی مردان بزرگ خداست و از این رو زمانی که خداوند، حکمت را به لقمان عطا کرد او را به شکرگزاری این نعمت توصیه کرد (آیه 12 سوره لقمان). امام رضا(ع) بسیاری از اوقات نیز این شعر را می‌خواندند «هرگاه در خیر و نعمتی قرار گرفتی، مبادا غرور تو را فرا گیرد اما برای شکر بگو: «اللهم سلم و تمم، خدایا مرا در آن نعمت سالم بدار و آن را برای ما کامل گردان».

جایگاه شکر در سیره رضوی
حضرت رضا(ع) یاران خود را به شکرگزاری به خصوص در سجده توصیه می‌فرمودند. ایشان به سلیمان بن حفص مروزی نامه‌ای نوشتند و او را به انجام دادن سجده شکر چنین سفارش فرمودند: «در سجده شکر صد بار بگو: شکرأ شکرأ و اگر خواستی بگو عفوأ عفوآ». ایشان نیز در جایی فرمودند: «سجده بعد از نماز فریضه سپاسگزاری خداوند است که بنده‌اش را موفق به عبادت کرد و سه مرتبه باید گفت: «شکرأالله». راوی گوید: گفت: «معنی شکرأ الله چیست؟» ایشان فرمودند: «یعنی شکر می‌کنم خداوندی را که مرا توفیق عبادت و بندگی داد و من توانستم فرائض را به جای آورم. شکر موجب زیاد شدن ثواب است و اگر ثواب عبادت با نوافل کامل نشود، با سجده شکر کامل می‌شود».

مهلک‌ترین بلا
اما گناه و پیروی از هوای نفس، بزرگترین آسیب و مهلک‌ترین بلا به شمار می‌آید و نقش مؤثری در گریز از معنویت و گرایش به باطل دارد. در آن حد که فرد از درک حقیقت عاجز خواهد ماند. در واقع خنجر گناه چشم دل را کور می‌کند و این کوردلی به ناپاکی جسم منتهی می‌شود.

امام هشتم(ع) با سخنی از جدشان امام صادق(ع) نقل می‌کنند که فرمودند: «گاه می‌شود که گناه بین بنده و بهشت به اندازه فرش تا عرش فاصله اندازد اما ممکن است بنده بسیاری از گناهان خویش و از آنچه ناروا از وی سر زده، نادم و پشیمان شود و از ترس خدا زاری کند و اشکش از دیدگان سرازیر شود و آن قدر بگرید تا فاصله وی تا بهشت نزدیک‌تر از پلک به سیاهی داخل چشم شود».

خاستگاه گناه
امام رضا(ع) از پرسش و پاسخ به ابوحنیفه به امام کاظم(ع) درباره خاستگاه گناه خاطره‌ای را نقل می‌کنند و می‌فرمایند: «روزی ابوحنیفه از نزد امام صادق(ع) خارج شد و در راه با امام کاظم(ع) برخورد کرد. از آن حضرت پرسید: «ای پسر، گناه و معصیت از چه کسی صادر می‌شود؟» حضرت فرمودند: «از سه حالت خارج نیست یا از خدا سر می‌زند که این چنین نیست، چرا که شایسته شخص کریم نیست بنده‌اش را به خاطر کار نکرده عذاب کند. یا از خدا و بنده هر دو سر می‌زند که این نیز شایسته نیست که شریک قوی به شریک ضعیف ظلم کند. یا اینکه از بنده سر می‌زند که همین طور هم هست. پس اگر خدا عقابش کند به خاطر گناه اوست و اگر از او درگذرد به خاطر جود و کرمش خواهد بود».

امام رضا(ع) بارها ضمن دعوت به ترک گناه بر توبه و پشیمانی گناهکاران رهنمون شده‌اند و از مغفرت الهی سخن گفته‌اند و حتی با اشاره به برخی زمان‌های مبارک بر استفاده از آن برای پاکی و زلال ساختن روان راهنمایی کردند. ایشان با تکیه به سخن رسول خدا از روز جمعه به عنوان فرصتی برای آمرزش خواهی یاد کردند.

اما در خصوص توکل در سیره رضوی، با توجه به اینکه انسان در زندگی باید تکیه گاه محکمی برای خود انتخاب کند و از او مدد جوید، بدیهی است که او جز خدا برای خود انتخاب نخواهد کرد و تنها به او توکل می کند و از او یاری می‌جوید.

چهار رکن ایمان
شخصی از حضرت رضا(ع) از تفسیر «و من یتوکل علی الله فهو حسبه» پرسید. امام فرمودند: « توکل را درجاتی است یکی اینکه در همه کارت به آنچه با تو کند اعتماد کنی و به هرچه کند خشنود باشی و بدانی که او خیرخواهی و رعایت حال تو کوتاهی نفرماید و بدانی که در این باره فرمان او راست. پس با واگذاری همه کارهایت به او به وی توکل کنی. یکی دیگر اینکه به امور غیبی خدا که به دانش تو درنگنجد، ایمان داشته باشی و دانش نهان را به او و آگاهی او بر آن واگذاری و در امور غیبی و جز آن‌ها به او اعتماد کنی».

در جای دیگر حضرت رضا(ع) می‌فرمایند: « ایمان چهار رکن است: توکل برخدا، خشنودی به قضای خدا، تسلیم به امر خدا و واگذاری کارها به خداوند تبارک و تعالی».

یادداشت و گردآوری زهرا اسماعیلی
منبع: کتاب سبک زندگی به قلم محمد باقر پور امینی
انتهای پیام