چراغ کمفروغ تولید محتوای عفاف و حجاب در فضای مجازی
گروه فناوری اطلاعات ــ پایگاه‌هایی که در زمینه عفاف و حجاب ایجاد شده است و فعالیت می‌کنند چندان پرشمار و پرمحتوا نیستند، درحالیکه تقویت و راه‌اندازی این پایگاه‌ها در قالب‌های تخصصی، عمومی، پژوهشی، آموزشی و سرگرمی میتواند زمینه نشر عفاف و حجاب را در جامعه حقیقی و مجازی قوت بخشد.
به گزارش ایکنا؛ به دنبال اجباری شدن کلاه شاپو و ممنوعیت حجاب و سیاست‌های تغییر لباس در دوران پهلوی اول در تیرماه ۱۳۱۴، آیت‌الله سیدحسین طباطبایی قمی به پیشنهاد علمای مشهد جهت مذاکره با رضاخان در مورد این سیاست‌ها راهی تهران شد. اما آیت‌الله قمی به محض اینکه به تهران رسید، در حصر قرار گرفت و ممنوع‌الملاقات شد، تا اینکه در ۲۱ تیر ۱۳۱۴ مردم مشهد در اعتراض به این اقدام حکومت در مسجد گوهرشاد تجمع کردند و با حضور قوای نظامی این تحصن به شدت سرکوب شد و بیش از هزار و 600 نفر کشته و زخمی شدند. پس از واقعه مسجد گوهرشاد، روحانیون سرشناس مشهد نیز دستگیر و برخی تبعید شدند و به دستور رضاشاه برخی از رؤسای ادارات مشهد تغییر کردند. بر همین اساس شورای فرهنگ عمومی کشور ۲۱ تیرماه را، که مصادف با سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب است، به عنوان روز عفاف و حجاب نام‌گذاری کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اصول، مبانی و روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف در بهمنماه سال ۱۳۷۶ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۶ بند تدوین شد و به امضای رئیس‌جمهور وقت رسید. بعد از آن در مرداد سال ۸۴، راهبرد‌های گسترش فرهنگ عفاف در چارچوب اصول و مبانی روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف تصویب شد و براساس آن ۲۶ دستگاه متولی امر عفاف و حجاب در کشور شدند. در این مصوبه ۲۶ دستگاه قانون‌گذار و اجرایی موظف شدند که وظایفی تخصصی در این مورد اجرا کنند که براساس آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ۲۱ وظیفه، وزارت بازرگانی با ۱۳ وظیفه، سازمان صداوسیما با ۳۱ وظیفه، نیروی انتظامی با ۲۱ وظیفه، سازمان جوانان با ۱۴ وظیفه، سازمان تبلیغات اسلامی با ۱۲ وظیفه، وزارت آموزش‌و‌پرورش با ۲۱ وظیفه، وزارت علوم با ۱۷ وظیفه، مرکز زنان و خانواده با شش وظیفه، وزارت ارتباطات با هشت وظیفه، سازمان تربیت بدنی با ۱۸ وظیفه، شهرداری با ۱۰ وظیفه، وزارت بهداشت با ۱۷ وظیفه، ستاد امر به معروف و نهی از منکر با ۱۱ وظیفه، سازمان بهزیستی با پنج وظیفه، وزارت امورخارجه با ۱۰ وظیفه، وزارت کار با پنج وظیفه، مجلس شورای اسلامی با هفت وظیفه، وزارت کشور با ۱۱ وظیفه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با ۹ وظیفه، قوه‌قضائیه با پنج وظیفه، وزارت مسکن، راه و شهرسازی با ۹ وظیفه، سازمان میراث فرهنگی با ۱۱ وظیفه، بسیج با شش وظیفه، وزارت راه با هفت وظیفه و سازمان تبلیغات اسلامی با ۱۲ وظیفه، سازمان‌ها و نهاد‌هایی هستند که در مصوبه ۴۲۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی برای گسترش عفاف و حجاب نوع وظایفشان ذکر شده است.
اما امروز بعد از گذشت بیش از 20 سال از ابلاغ این مصوبه قانونی، شاهد عملکرد بسیار ضعیفی از سوی اکثر این دستگاهها هستیم، به طوری که نه تنها فرهنگ غربی و بی‌حجابی در فضای حقیقی گسترش پیدا کرده است، بلکه شاهد نوعی ولنگاری مجازی نیز در این حوزه هستیم؛ این در حالی است که یکی از مهمترین ابزارها برای ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه، استفاده از فضای مجازی است. فضای مجازی این قابلیت را به هرکسی می‌دهد که بتواند به صورت آزادانه به تبلیغ و فعالیت بپردازد و در کنار هجمه‌های فراوان پیدا و پنهانی که علیه حجاب در فضای مجازی انجام می‌شود، با دغدغه ترویج عفاف و حجاب در این فضا فعالیت کند.
از نمونه این فعالیتها می‌توان به عرضه مجموعه عکس نوشته‌های گرافیکی «بچه شیعه باس» اشاره کرد که در آن حفظ و تکریم خانواده، رعایت تقوا و همچنین حجاب مورد توجه قرار گرفته است. این تصاویر با انتشار در کانال‌های پیام‌رسان‌های گوناگون و شبکه‌های اجتماعی، به سبب استفاده از تصاویر به جای متن صرف، تأثیری بسیار بر کاربران می‌گذارد. پویش «من حجاب را دوست دارم» نیز از دیگر فعالیتها در فضای مجازی است که ابتدا از انتشار این شعار بر روی اشیای فانتزی و تزئینی سعی در جذب حداکثری داشت و بعد به فضای مجازی هم راه یافت و با استقبال خوبی مواجه شد. پویش «من خانواده‌ام را دوست دارم» که به مناسبت هفته جهانی عفاف و حجاب به راه افتاد و هدف از آن گسترش این فریضه در فضای مجازی است، از دیگر فعالیت‌های خوب در این عرصه به شمار می‌رود.
اما با وجود این، حجم بالای تصاویر بدحجابی در شبکه‌های اجتماعی موجب شده است تا این تصور اشتباه در برخی از کاربران ناآگاه شکل گیرد که فرهنگ کلی جامعه این‌گونه شده و بدحجابی به عنوان یک رفتار عمومی و عرفی است و این موضوع دقیقاً ترفندی است که در جریان جنگ نرم علیه ارزش‌های اسلامی از جمله حجاب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روند به خوبی نشان می‌دهد که محتوا‌هایی که در مورد عفاف و حجاب در فضای مجازی عرضه می‌شوند در یک سطح نیستند و نیاز است تا فعالان و دغدغه‌مندان ارزش‌های اسلامی فعالیت بیشتری را برای فرهنگسازی این موضوع و گسترش عفت عمومی داشته باشند. این موضوع ما را بر آن داشت تا نگاهی گذرا به برخی فعالیت‌های انجام‌شده با موضوع عفاف و حجاب در فضای مجازی داشته باشیم. بر این اساس معلوم شد که برخی از پایگاه‌های اینترنتی به موضوع عفاف و حجاب به صورت ویژه میپردازند و بعضی از پایگاه‌ها نیز در موضوعاتی عام‌تر به این مقوله پرداخته‌اند و به ارائه مطالبی مرتبط با عفاف و حجاب مبادرت می‌ورزند.
اولین موردی که با جست‌وجو در موتورهای اینترنتی نظر ما را جلب کرد پایگاه ویژه عفاف و حجاب به نشانی(www.effat.ir) بود. این سامانه با دو هدف عمده یعنی جمع‌آوری فعالیت‌های انجام گرفته در حوزه حجاب و عفاف و پاسخگویی به پرسش‌های جوانان در حوزه‌های حجاب و عفاف، ازدواج، ارتباط با نامحرم، فرهنگی، اعتقادی، اخلاقی، سیاسی و نظایر آن راه‌اندازی شده است. مخاطب این طرح مدیران و پژوهشگران مراکز خصوصی و دولتی خواستار فعالیت در تمامی سطوح بنیادی، راهبردی و کاربری در حوزه عفاف و حجاب، و همچنین سایر اقشار، علاقه‌مندان و دغدغه‌مندان عرصه عفاف و حجاب‌اند. افزون بر این، امکان ارزیابی از طرح‌های عفاف و حجاب با دسترسی به این دائرة‌المعارف آسان می‌شود و کمبود‌های این حوزه نیز آشکار می‌شود.
این طرح بیشتر محور‌های مرتبط با حجاب و عفاف را دربرگرفته و گویا قرار است به طور تخصصی در زمینه ایجاد دائرة‌المعارف و نیز ایجاد انجمن‌های گفت‌وگو و مشاوره تخصصی حجاب و عفاف، و معرفی محصولات مرتبط با این حوزه فعالیت کند. این پایگاه در نگاه اولیه به مانند یک وبلاگ و یا صفحه شخصی رخ نشان می‌دهد و با توجه به بررسی نگارنده نیازمند طراحی جذابتر و کاربرپسندتری در این حوزه است. این پایگاه بخش‌های اصلی از جمله بانک اطلاعات، مناسبت‌نامه، پرونده‌ها، ادبیات، جوانان، خبر و تحلیل، مشاوره و پرسش و پاسخ را شامل می‌شود. در بخش بانک اطلاعات، نرم‌افزارها، ایده‌ها، کتاب‌ها، مقالات، سایت‌ها و وبلاگ‌ها، محصولات، مؤسسات و تشکل‌ها، سخنرانان و مراکز اعزام سخنران قرار داده شده است.
پایگاه فرهنگی تحلیلی باحجاب(www.bahejab.com)، یکی دیگر از صفحات فعال مجازی در این عرصه است. این پایگاه در خردادماه سال ۱۳۹۲ با مشارکت و مشاوره‌های فعالان فرهنگی و هنری کشور آغاز به کار کرده است و با دربرداشتن عناوین متنوعی از موضوعات مختلف سبک زندگی در حوزه حیا و عفاف، بستری مناسب را جهت علاقه‌مندان و فعالان عرصه عفاف و حجاب در فضای مجازی ایجاد کرده است.
طراحی امروزی و کاربرپسند بودن از ویژگی‌های این پایگاه است که در بخش‌های گوناگون مقالات، اخبار، داستان، عکس، گرافیک، صوت، فیلم و انیمیشن به عرضه محتوا‌هایی درباره حجاب می‌پردازد. بخش اندیشه شامل معرفی کتاب، سخنرانی، نقد و نظر، یادداشت، گفت‌وگو و پژوهش است. در بخش طرح‌ها و خدمات نیز به موضوعات تبلیغ، آموزش، مشاوره تخصصی در حوزه عفاف و حجاب و مشاوره آفلاین حجاب پرداخته می‌شود.
پایگاه اینترنتی دیگری که آن را مورد بررسی قرار دادیم، مرکز حجاب ریحانة النبی(س) به نشانی اینترنتی (www.fa.rih.ir) است. این پایگاه وابسته به مرکز حجاب ریحانة النبی(س) است که بخش‌های گوناگونی ازجمله اخبار، گزارش‌های تصویری، چندرسانه‌ای و معرّفی محصولات مرکز دارد و مطالب به‌روزی در خصوص عفاف و حجاب در آن وجود ندارد و نوع طراحی آن به هیچ‌وجه کاربر را برای ماندن و خواندن مطالب آن تشویق نمی‌کند؛ لذا با توجه به بررسی ایکنا این مورد هم نیاز به کار و فعالیت بیشتر برای اثرگذاری در موضوع عفاف و حجاب دارد.
پایگاه حجاب به نشانی اینترنتی(www.hejab.in) یکی دیگر از صفحات اختصاصی موضوع عفاف و حجاب در فضای مجازی است. در پایگاه حجاب محتوا‌هایی در قالب‌های گوناگون ازجمله وب‌نوشته، کتاب، فیلم، عکس و مطالب گوناگون در موضوع حجاب عرضه می‌شود. محتوا‌های این پایگاه در موضوعاتی همچون فلسفه حجاب، حجاب در اسلام، حجاب در قرآن و روایات، حجاب از نظر پیامبران، آثار و فواید حجاب، نقش زن در امنیت روانی جامعه، زن و ولایت‌مداری، حیا و وقار، دل‌نوشته‌ها، استفتاء از مراجع تقلید درباره حجاب، و زندگی‌نامه حضرت فاطمه زهرا(س) است. بررسی این پایگاه نیز نشان داد آن طور که باید به طراحی و محتوای فعلی و حتی به‌روز کردن مطالب در این پایگاه توجه و هزینه نشده است. این پایگاه نیز قالبی همچون وبلاگ داشته و به هیچ‌وجه طراحی کاربرپسند و جذابی ندارد.
مورد دیگری که در فضای مجازی پیدا کردیم، پایگاه حجاب ایران به نشانی(www.hejabiran.ir) بود. پایگاه حجاب ایران وابسته به مؤسسه ریحانة النبی(س) است که در آن طی بخش‌های گوناگون موضوع عفاف و حجاب مطرح می‌شود. بخش‌های اصلی این پایگاه عبارت است از احکام، فلسفه حجاب، اندیشه، مشاوره حجاب، حجاب نوا، حجاب نما، مقالات، شبکه‌های اجتماعی، داستان و شعر، کافه کتاب. خوشبختانه طراحی این پایگاه نسبتاً خوب و با رنگ‌های زنده انجام شده است و محتوا و مطالب به‌روز و مناسبی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
پایگاه دیگری که مورد ارزیابی قرار گرفت پایگاه ریحانه بود. این وبگاه وابسته به مؤسسه فرهنگی، هنری و کاربردی خیبر است. پایگاه ریحانه شامل بخش‌های اصلی از جمله اخبار، اندیشه، طرح‌ها و خدمات، چندرسانه‌ای، دانلود و فروشگاه است. می‌توان گفت این پایگاه تا به اینجا جذاب‌ترین و به‌روزترین محتوا و مطالب را با عنوان حجاب در خود جای داده است و طراحی آن نیز حرفه‌ای، زیبا و کاربرپسند است.
اما در ادامه به سراغ پایگاه‌های دربردارنده محتوا‌هایی درباره عفاف و حجاب میرویم. برخی وبگاه‌ها هر چند به طور اختصاصی به مقوله حجاب و عفاف نپرداختهاند، اما مطالبی مفید و مرتبط با این حوزه ارائه کرده‌اند. شماری از این پایگاه‌ها که در جست‌وجوی اولیه موتورهای جست‌وجو گر هم به آنها برمی‌خورید در ادامه معرفی شده‌اند.
اولین پایگاه از این مجموعه، حوزه نت به نشانی(https://hawzah.net/) است. این پایگاه وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است. در پایگاه حوزه طی بخش‌های گوناگون از جمله دانشنامه، ویژه‌نامه، مقالات و چندرسانه محتوا‌هایی ارزشمندی درباره عفاف و حجاب عرضه شده است.
پایگاه مجلات تخصصی نور نیز به نشانی(www.noormags.ir)، از دیگر این پایگاه‌هاست. وبگاه نورمگز وابسته به مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در زمینه عرضه مقالات نشریات در حوزه علوم اسلامی و انسانی فعالیت می‌کند. در پایگاه مجلات تخصصی نور، نشریات و مقالات بسیاری درباره عفاف و حجاب وجود دارد که کاربران می‌توانند با استفاده از دسته‌بندی‌های موضوعی و جست‌وجوی ساده و پیشرفته به آنها دست پیدا کنند.
پایگاه رهروان ولایت به نشانی(www.welayatnet.com) یکی دیگر از این موارد است. این پایگاه اینترنتی وابسته به گروه اینترنتی رهروان ولایت است. یکی از موضوعات اصلی در این وبگاه، عفاف و حجاب است که در قالب‌های محتوایی گوناگون، به آن پرداخته است.
پایگاه حیات برتر(www.hayatebartar.ir) از دیگر این موارد بود. این پایگاه، با راهنمایی و هدایت حضرت آیت‌الله جاودان ایجاد شده که یکی از زیرپایگاه‌های آن، یعنی hijab.hayatebartar.ir به مسئله عفاف و حجاب پرداخته است. در این زیرپایگاه محتوا‌های مختلف متنی، صوتی، فیلم، پوستر و نظایر آن درباره حجاب و عفاف عرضه می‌شود.
در مجموع براساس مشاهده باید گفت که پایگاه‌های تخصصی عفاف و حجاب با توجه به اهمیت این حوزه در کشور بسیار اندک و از سرانه پایینی برخوردارند. هرچند برخی از پایگاه‌های اینترنتی محتوای مناسبی را در این زمینه ارائه کرده‌اند اما این محتواها هم به خوبی توزیع نشده و در اختیار همگان قرار نگرفته است.
از آنجایی که بسیاری از رفتار‌های ناهنجار و نادرست افراد بر اثر نداشتن آگاهی درباره آن اعمال رخ می‌دهد، آگاهی‌بخشی درباره رفتار‌های درست و شناساندن درستی و نادرستی رفتار‌ها به افراد کاری بسیار بااهمیت است. در زمینه رعایت عفاف و حجاب نیز از مهمترین فعالیتها، آگاهی‌بخشی در این زمینه است. انتشار محتوا‌های مناسب در زمینه عفاف و حجاب و نشر آن در فضای مجازی با قالب‌هایی همچون متن، صوت، تصویر، گرافیک و انیمیشن بسیار ضرورت دارد.
چنانکه پیش‌تر مشاهده شد، پایگاه‌هایی که در زمینه عفاف و حجاب ایجاد شده و فعالیت می‌کنند، چندان پرشمار و پرمحتوا نیستند. تقویت این پایگاه‌ها و راه‌اندازی پایگاه‌های تخصصی، عمومی، پژوهشی، آموزشی و سرگرمی در زمینه عفاف و حجاب از جمله اقداماتی است که انتظار می‌رود مراکز متولی این امر و نیز افراد و گروه‌های دغدغه‌مند در این حوزه با قدرت بیشتری انجام دهند؛ البته باید توجه داشت که هرچه شناخت‌افزایی در این حوزه بیشتر انجام شود، نشر عفاف و حجاب در جامعه حقیقی و مجازی بیشتر خواهد بود.
انتهای پیام
