ویژگی‌های حکمت قرآنی بر مبنای معارف رضوی
گروه حوزه‌های علمیه ــ معاون علوم انسانى و هنر دانشگاه آزاد با بیان اینکه اگر با تبیین حکمت قرآنی به سراغ معارف رضوی برویم، باعث تحول در فلسفه خواهد شد، گفت: حکمت قرآنی پیوند میان بینش و کنش است و تنها به بحث معرفتی نمی‌پردازد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، امروز 23 تیرماه در سومین همایش «سیره امام رضا(ع)؛ آموزه‌ها و کارکردها» که در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در قم برگزار شد، در مورد میراث امام رضا(ع) و حکمت شیعی گفت: اگر از منظر حکمت به معارف رضوی بپردازیم، دستاوردهای ارزشمندی نصیب ما خواهد شد و سبب تحول و تکامل فلسفه اسلامی می‌شود.
وی با اشاره به سیر تاریخی تحول در حکمت از دوره ابن سینا و فارابی و عرفان ابن عربی و میرداماد تا دوره حکمت متعالیه صدرایی و نوصدرایی افزود: اگر ما تبیینی از حکمت قرآنی داشته باشیم و ببینیم که حکمت در قرآن به چه معنایی است و از این منظر سراغ سیره برویم، نوع ورود و خروج به مباحث فلسفی و کلامی عوض خواهد شد.
وی اضافه کرد: حکمت در آموزه‌های دینی و سنت میراث اسلامی، معرفت افضل اشیاء به افضل علوم است؛ در قرآن، 55 بار واژه «الحکیم» به کار رفته است و با رجوع به سوره لقمان و اسراء که جزء سوره‌های حکمی قرآن است، می‌بینیم احسان به والدین و امر به نماز و پرهیز از تکبر و فخرفروشی و ... به حکمت تعبیر شده‌اند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: وقتی از امام معصوم(ع) در مورد حکمت لقمان سؤال شد، امام فرمودند که مراد از حکمت، عقل و فهم است و برخی روایات در مقابل حکمت، هوا و هوس را معرفی فرموده‌اند؛ همچنین خطا را ضد حکمت برشمرده‌اند.
ویژگی حکمت قرآنی
خسروپناه اظهار کرد: حکمت در قرآن و روایات، مجموعه معارف عقلانی، فطری و وجدانی منتهی به عمل صالح است؛ یعنی حکمت، بینش، منش و کنش خاصی است و دانش و بینشی است که انسان را به تعبد و عمل صالح سوق دهد. بنابراین حکمت قرآنی و روایی هم جنبه ادراکی و هم جنبه کنشی دارد؛ هم به حوزه اعتقادات و هم به اعمال فردی و اجتماعی مربوط می‌شود.
رئیس گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه تمامی معارف امام رضا(ع) حکمی است، ادامه داد: در روایت داریم که علم، ثمره حکمت است، بنابراین وقتی امام عالم آل محمد است حکیم آل محمد(ص) هم هست؛ این مطلبی است که مامون هم در تعبیری به آن اعتراف کرده است.
وی افزود: امام در 20 سال امامتشان معارف حکیمانه فراوانی را مطرح کردند؛ جلساتی در مدینه داشتند که در روایات بزنطی بیان شده که در مجلسی بودم و مردم زیادی حضور داشتند و امام در زمینه غدیر گفت‌و‌گو و بحث داشتند و برخی آن را انکار می‌کردند یعنی امام در چنین جلساتی به شبهات می‌پرداختند.
امام رضا(ع) فرمودند مخالفان ما یعنی غالیان، مقصره و دشمنان ما را تکفیر می‌کنند یعنی غلو سبب می‌شود تا برخی برای ما ربوبیت قائل شوند و همین سبب می‌شود تا دیگران مقام ما را پائین بیاورند.
خسروپناه با بیان اینکه ما باید در کسب حدیث معتبر و جعلی، دقت لازم را داشته باشیم، تصریح کرد: امام فرمودند مخالفان ما یعنی غالیان، مقصره و دشمنان ما را تکفیر می‌کنند یعنی غلو سبب می‌شود تا برخی برای ما ربوبیت قائل شوند و همین سبب می‌شود تا دیگران مقام ما را پائین بیاورند.
خسروپناه با اشاره به چند کلیدواژه مهم در فرمایشات امام رضا(ع) بیان کرد: یکی نگاه امام به عقل است؛ امام عقل را دوست انسان و جهل را دشمن او معرفی کرده است؛ عقل در روایات تنها منبع معرفتی نیست، بلکه معرفت کنشی هم هست و میان علم و عمل پیوند می‌زند؛ همین پیوند می‌تواند نگاه ما را به فلسفه و حکمت عوض کند.
وی با بیان اینکه ما به فلسفه ورزش و فلسفه پول و ... عمدتاً به صورت نظری و انتزاعی می‌پردازیم، افزود: امروز جامعه ما به فلسفه نظری و عملی نیاز شدید دارد، در حالی که عمدتاً به مقولات انتزاعی می‌پردازیم، ولی در پرتو پیوند میان این دو خواهیم توانست تغییرات اصلاحی ایجاد کنیم.
معارف امام رضا(ع) در خلأ بیان نشده است
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین رسول رضوی، رئیس دانشکده علوم و معارف اسلامی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: امام رضا(ع) فرمایشات خود را در خلأ مطرح نفرمود، بلکه ناظر به دیدگاه‌ها و شرایط آن روز بوده است.
وی افزود: مراکز فعال آن دوره دو دسته هستند؛ مرکز علمی کوفه، بغداد و قم. کوفه به خاطر واقفیه نتوانست رشد کند، ولی حوزه قم و بغداد با حمایت امام و هدایت ایشان به رشد و توسعه دست یافتند و ارجاعات امام به اصحاب درجه یک خود سبب تقویت این مراکز شد.
وی افزود: دوره امام رضا دوره ورود فلسفه یونانی به جامعه اسلامی بود؛ این ورود دو درگاه داشته است؛ درگاه اول از منطقه شام و بغداد بود که نقل است در بیت الحکمه 200 اثر از یونان ترجمه و وارد جامعه مسلمین شد. درگاه ورودی دوم هم درگاه شرقی یا خراسان بزرگ است. تاریخ شروع این درگاه زودتر از درگاه بغداد و شام بوده است، با این تفاوت که دستوری و ترجمه‌ای نبوده و به صورت طبیعی و مستمر رخ داده است.
رئیس دانشکده معارف اسلامی دانشگاه علوم قرآن و حدیث تصریح کرد: مامون در خراسان تحت تربیت علوم یونانی قرار گرفت و اقداماتی در همین راستا انجام داد.
وی افزود: امام رضا وقتی وارد خراسان شدند، این جامعه تحت تأثیر فرهنگ و فلسفه یونان بوده است، لذا روایات امام در این فضا صادر شده است، بنابراین وقتی فردی در مورد حدوث و قدم و ... از امام سؤال می‌پرسند، نشان می‌دهد این مباحث متأثر از فلسفه یونان مطرح بوده است.
رضوی بیان کرد: میراث حکمی امام رضا را می‌توانیم با توجه به شرایط منطقه خراسان مقایسه و اشتراکات و تفاوت‌ها را بیابیم و حکمت شیعی را به دور از زوائد و نقایصی که بار شده، تبیین کنیم.
انتهای پیام
