شیادی با ادعای ترک اعتیاد تضمینی/ پیام‌های متناقضی که اعتیاد می‌آورد

فریبرز صفی، روانشناس بالینی و یکی از مشاوران مطرح در حوزه اعتیاد، در گفت‌وگو با ایکنا؛ در تحلیل این مسئله که آیا مشاوره و خدمات روانشناسی در جامعه ایران جایگاه درست خود را یافته است؟ گفت: خیر. هنوز هم مردم حاضر هستند برای سایر مسائل هزینه‌های سنگین‌تری از دریافت مشاوره و تأمین سلامت روان بپردازند.  

وی بیان کرد: هنوز هم مشاوره‌های روانشناسی خدماتی لوکس محسوب می‌شود و با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه، ترجیح مردم این است که به تأمین نیازهای فیزیولوژیکی خود بپردازند و البته این کاملاً طبیعی است، اما عدم مراجعه به روانشناس و مشاور موجب می‌شود آسیب‌های روانی و مشکلات موجود عمیق‌تر و درمان آنها سخت‌تر شود؛ همین موضوع شرایط سلامت روان جامعه را روزبه‌روز بدتر می‌کند.

صفی با استناد به سخن وزیر بهداشت که بیان کرده بود فضای ناشاد در جامعه موجب مشکلات روانشناختی شده است، گفت: علی‌رغم مطرح کردن این مسئله و آگاه بودن به این واقعیت‌ها تلاشی برای بهبود شرایط جامعه انجام نمی‌شود.

این مشاور مرکز جامع خدمات مشاوره بهزیستی در پاسخ به این سؤال که چه مشکلاتی طی سال‌های اخیر کاهش و چه مشکلات روانی و اجتماعی افزایش داشته است؟ گفت: هیچ مشکلی کاهش نیافته است. بیش از 20 سال است که در خصوص اعتیاد کار می‌کنم و می‌توانم بگویم ناامیدی در این حوزه بیشتر شده است. سبک‌هایی برای درمان اعتیاد طی سال‌های اخیر مطرح و کتاب‌هایی در این خصوص منتشر شده ولی واقعیت این است که سن ابتلا به اعتیاد در جامعه ما کاهش یافته و در مورد ترک اعتیاد معتادان هم موفق نبوده‌ایم.  

وی اضافه کرد: من جزء درمانگرانی هستم که معتقدم اعتیاد یک بیماری لاعلاج است و فقط شرایط بیمار بهبود پیدا می‌کند، ولی درمان قطعی انجام نمی‌شود. یعنی درمان آنها آغاز دارد اما پایان ندارد و در این میان کسانی موفق به بهبودی شده‌اند که به صورت مستمر از جلسات خودیاری بهره برده‌اند.

این روانشناس بالینی کشورمان به کسانی که می‌خواهند از اعتیاد رهایی یابند توصیه اکید کرد که از جلسات خودیاری استفاده کنند و افزود: این جلسات باید مداوم باشد.

وی در پاسخ به این سؤال که تأثیر روش‌های‌ ترک اعتیاد را که خانواده‌محور است و طی آن خانواده‌ها نیز در جلسات آموزشی ویژه شرکت می‌کنند چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: اعتیاد مثل یک بمب است که وقتی منفجر می‌شود ترکش آن به تمام اعضای خانواده اصابت می‌کند.

فرد معتاد و خانواده‌اش باید با هم درمان شوند  

صفی تصریح کرد: در کنار معتادی که در حال ترک است، خانواده او نیز باید به بهبود خود بپردازد. در بسیاری از مواقع این باور وجود دارد که فرد معتاد مشکل دارد و باید اصلاح شود، در صورتی که در خوشبینانه‌ترین حالت حتی اگر خانواده فرد معتاد خانواده سالمی باشد، باز هم مشکلات فرد معتاد بر روی خانواده او تأثیر گذاشته است. پس خانواده هم حتماً باید به بهبود خود بپردازد.

این روانشناس افزود: اگر فردی معتاد است، نزدیکان وی نیز به معتادداری اعتیاد دارند و این می‌تواند هم در تداوم بیماری و هم در بهبود فرد مؤثر باشد. 

وی در تحلیل این مسئله که هر معتادی بارها ترک و دوباره مصرف می‌کند؛ در این روند خانواده‌ها چقدر عضو خود را همراهی می‌کنند؟ گفت: به یک معتاد به راحتی می‌توان قبولاند که مشکل دارد اما به خانواده فرد معتاد به همین راحتی نمی‌توان تفهیم کرد که مشکل دارد. در بسیاری از مواقع جامعه ویژگی‌های رفتاری خانواده را تأیید می‌کند. مثلاً مادر فداکار یا همسر ازخودگذشته را جامعه تأیید می‌کند و وقتی یک روانشناس می‌خواهد راهبردها و راهکارهایی را به مادر و همسر یک معتاد ارائه و اعلام کند که همین از خودگذشتگی موجب تداوم اعتیاد شده است، آن مادر و همسر این مسئله را نمی‌پذیرند.

این روانشناس بالینی در پاسخ به این سؤال که آیا با توجه به کاهش سن اعتیاد، روش‌های متناسب برای ترک اعتیاد نوجوانان داریم؟ گفت: نه تنها روش مشخصی برای نوجوانان و جوانان نداریم، بلکه برای بزرگسالان هم روش‌های مؤثر نداریم. واقعیت این است که همچنان به درمان غیردارویی اهمیت داده نمی‌شود و ذهنیت بیمار هم به دنبال یک روش ساده برای ترک اعتیاد است.

تأثیر تفکر سریع در ترک اعتیاد

وی تشریح کرد: کسی که اعتیاد دارد، از تفکر زود و سریع دست یافتن برخوردار است و به همین دلیل هم به مواد مخدر روی می‌آورد، برای اینکه هیچ چیز مانند مواد مخدر سریع حال فرد را تغییر نمی‌دهد. حال همین فردی که تفکر دست یافتن سریع به همه چیز را دارد، در هنگام ترک هم به دنبال روش ترک سریع با دارو است، چرا که اگر بخواهد بر روی باورها، عواطف و نوع نگرش خود کار کند و باورهایش را طوری تغییر دهد که دیگر به سمت مواد کشیده نشود، زمان‌بر است.

صفی ساده‌ترین راه ترک اعتیاد را که اکنون در کشور مطرح است ترک اعتیاد با مصرف قرص‌های متادون بیان کرد و گفت: ساده‌ترین راه ترک اعتیاد در کشور ما این است که فرد متادون مصرف می‌کند، خانواده هم به این امید که فرد در حال ترک و درمان است با او همراهی می‌کنند و قانون هم تأیید می‌کند که فرد در حال درمان است در حالی که تنها وابستگی به یک ماده مخدر با وابستگی به ماده مخدر دیگر عوض شده و فرد ترک نکرده است.

درمان اعتیاد تضمینی شیادی است

وی در تحلیل تأثیر تبلیغات مربوط به داروهای درمان ترک اعتیاد گیاهی، ترک اعتیاد 100 درصد تضمینی، ترک اعتیاد بدون درد و ... بر گرایش مردم به اعتیاد، گفت: این تبلیغات پیام‌های متناقض به مردم می‌دهد، به نحوی که افراد فکر می‌کنند هر وقت که بخواهند به راحتی می‌توانند ترک کنند. اگر جایی دیدید که نوشته شده است درمان اعتیاد تضمینی، مطمئن باشید که شیادی پشت این تبلیغ است، چون در اعتیاد هیچ گونه تضمینی برای ترک وجود ندارد. تنفر درمانی، رسم ماتریکس و ... همه شعارهای دهان‌پرکنی هستند که نتایج آن موفقیت‌آمیز نبوده است.

صفی تصریح کرد: پیام متناقض می‌تواند این ذهنیت را در افراد ایجاد کند که «برو مصرف کن و بعد به راحتی ترک کن» و البته مانند سایر موضوعات دیگر در جامعه ما، مسئله مهم این است که «پول کجاست؟» و چگونه می‌توان از ترک اعتیاد پول به دست آورد.

وی در بخش پایانی سخنان خود در پاسخ به درخواست ایکنا مبنی بر توصیه به خانواده‌های سالمی که می‌خواهند فرزند آنها در محیط ناامن و آلوده معتاد نشود، گفت: معتقدم که ابتدا باید بر روی رفتارهای خودمان متمرکز شویم. ناسالم‌ها با ناسالم‌ها ازدواج می‌کنند و نتیجه آن می‌شود محیط ناسالم و پرورش فرزند ناسالم و آن فرزند ناسالم باز همسر ناسالم انتخاب می‌کند و از میان آن ناسالم‌ها برخی مدیر هم می‌شوند. به همین دلیل هر کدام از ما موظف هستیم که اول روی سلامت خودمان متمرکز باشیم و فرد سالمی را برای ازدواج انتخاب کنیم تا بتوانیم فرزندان سالم تربیت کنیم.  

انتهای پیام