نیکی به برادران؛ زمینه‌ساز فراگیر شدن عبودیت پروردگار
گروه اندیشه ــ آیت‌الله تحریری با تأکید بر اینکه بالاترین مرتبه نیکی، دعوت برادران دینی به مسیر ایمان الهی است، بیان کرد: در پرتو این نیکی، بندگی خداوند در زمین فراگیر می‌شود.
به گزارش ایکنا؛ جلسه درس اخلاق آیت‌الله محمدباقر تحریری، روز جمعه، 28 تیرماه، در حوزه علمیه معیر برگزار شد.
آیت‌الله تحریری به بحث درباره سفارش‌های اخلاقی امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب پرداخت و گفت: حضرت می‌فرمایند: «یابن جندب، ان للشیطان مصائد یصطادبها فتحاموا شباکه ومصائده؛ ای پسر جندب، شیطان مکان‌هایی برای شکار دارد. مواظب دام‌ها و شکارگاه‌های او باشید!» عبدالله بن جندب پرسید: «یابن رسول الله(ص) و ماهی؛ ای پسرفرستاده خدا، آنها چیستند؟» حضرت در پاسخ فرمودند: «اما مصائده فصد عن برالاخوان، و اما شباکه فنوم عن قضاءالصلوات التی فرض الله؛ اما ابزار شکار او ایجاد مانع در نیکی به برادران است و دام‌های شیطان خفتن از انجام نمازهای واجب است.» امام صادق(ع) در این فرمایش تصریح دارند شیطان شبکه‌هایی برای انسان دارد، ریسمان‌هایی برای صید انسان دارد که از این مسیر انسان را از صراط مستقیم الهی خارج می‌کند. به طور کلی همه اموری که در برابر صراط مستقیم الهی قرار دارد، از اعتقادات انحرافی و رذائل اخلاقی و مخالفت با دستورات الهی، اینها کلیاتی است که شیطان از همه این امور، انسان را از صراط مستقیم الهی که راه ایمان به خداست، خارج می‌سازد.
طمع شیطان نسبت به همه انسان‌ها
وی افزود: از ابتدایی که انسان پا به عرصه شکوفایی عقل و زمینه ورود در وادی ایمان می‌گذارد تا آخری که انسان در این عالم هست شیطان به انسان طمع دارد. حتی نسبت به انبیا و اولیا هم اینچنین است منتهی طمعش نسبت به آنها بریده شده و این اولیا در وجودشان این طمع شیطان را قطع کردند و الا او خیلی موجود طمّاعی است و در برابر خدای متعال گستاخ است و جنودی هم دارد؛ از جنود انسانی و جنود جنّی که همه اینها جنود شیطان هستند: «انَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ؛ در حقيقت او و قبيله‌اش شما را از آنجا كه آنها را نمى‌بينيد مىبينند ما شياطين را دوستان كسانى قرار داديم كه ايمان نمى‌آورند» (اعراف/27). اشرافی که شیاطین بر انسان دارند و در این آیه مورد اشاره قرار گرفته است نوعاً از درون است.
نیکی فقط مادی نیست
استاد اخلاق حوزه علمیه تصریح کرد: امام صادق(ع) در این فرمایش، خودشان به چند شاخص توجه می‌دهند که ما به آنها بیشتر دقت داشته باشیم. یکی در روابط اجتماعی و ایمانی است که می‌فرمایند نیکی کردن به برادران دینی است. در جلسه گذشته اقسام نیکی کردن را مورد اشاره قرار دادیم. نیکی کردن یعنی اینکه هر چیزی را که انسان در جهت سعادت به آن نیاز دارد در اختیار او قرار دهیم. سعادت دنیایی هم در همین راستاست؛ مثلاً انسان نیکی‌های مادی داشته باشد. ما نوعاً نیکی را به کمک مادی تعبیر می‌کنیم. اینها گوشه‌ای از نیکی است که انسان در این دنیا به آن نیاز دارد ولی عمده نیکی‌ها همان نیکی‌های معنوی است. کسی که در این‌جهت به دیگران نیکی می‌کند خودش هم باید در این جهت قرار داشته باشد. کسی که اهتمام دارد برادر دینی‌اش تقویت ایمانی داشته باشد، حتماً خودش هم باید دغدغه حفظ ایمان داشته باشد. کسی که برادر دینی‌اش را به عالم آخرت ترغیب می‌کند تا باورهای قیامتی‌اش مستحکم شود قطعاً خودش هم باید چنین حالتی داشته باشد. خداوند، نظام عالم را این گونه قرار داده است که هر عملی از انسان صادر شود یک عکس‌العملی به او بر می‌گردد؛ حالا یا از جانب خدای متعال و یا از ناحیه دیگران. این رابطه عمل و عکس‌العمل در جنبه‌های خیر و شر وجود دارد. لذا فرموده‌اند: «فاعل الخیر خیر من فعله و فاعل الشر شر من فعله». یعنی انجام‌دهنده کار خوب از خود کار خوب است؛ فاعل کار بد از خود عمل بد بدتر است؛ چون انجام‌دهنده مبدأ است برای انجام یک فعل. باید فاعل حال و هوای فعل را داشته باشد تا از او فعلی صادر شود: از کوزه همان برون تراود که در اوست. باید یک حالت حیات در این کوزه باشد تا از خودش این نم و طراوت را ظهور دهد.
توجه دین اسلام به نیکی اجتماعی
تولیت حوزه علمیه مروی افزود: از این منظر از ما خواسته‌اند ما آن جنبه ارتباط ایمانمان را همواره حفظ کنیم و در ارتباط با دیگران هم اول به این جهت توجه داشته باشیم. آیه 177 سوره بقره از آیاتی بود که به این نکات ما را متوجه می‌کرد که برّ و تقوی و صدق چیست. تقوای واقعی همان مسیر ایمان را داشتن و دیگران را در جهت ایمان کمک کردن است. شبکه‌های شیطان نیز دست برداشتن از نیکی به برادران است که ما نسبت به برادران نیکی بی‌تفاوت باشیم. اگر کسی در مسیر خوبی باشد و این توجه را نداشته باشد فقط برای خودش خوب است و این خوبی، چندان بادوام نیست. زمانی این خوبی دوام دارد که تأثیری در دیگری بگذارد. این معنا بیانگر این است که خدای متعال خواسته است نظام تأثیر و تأثر در بین انسان‌ها در مسیر خوبی‌ها ادامه داشته باشد و تعمیق بشود تا جامعه جامعه نیک بشود. شرع مقدس فقط به نیکی فرد توجه نکرده است؛ اگر اینگونه بود نیاز نبود انبیا این همه رنج متحمل بشوند تا دیگران را هدایت بکنند. شیطان هم در این جهت نمی‌گذارد این نیکی‌ها و پاکی‌ها گسترش پیدا بکند. حضرت در ادامه فرمودند: خدای متعال به هیچ عملی مانند اقدام به نیکی به برادران، بندگی نشده است. یعنی این قدر مهم است. وقتی پیامبر اکرم(ص) علی(ع) را برای رساندن محتوای دین و تبلیغ به یمن فرستادند، فرمودند: اگر خدا به واسطه شما یک نفر را هدایت کند از آنچه خورشید بر آن می‌تابد بهتر است.
آیت‌الله تحریری در ادامه گفت: این نیکی این میزان ارزش دارد؛ چون نظام عالم در خدمت حق و بندگی خداست. بندگی نظام برای این است که انسان در این مسیر هدایت شود. لذا همه نظام تماما در اختیار انسان مومن است. از این‌جهت هر کدام از ما موفق شدیم یک عمل نیکی انجام دهیم دریغ نکنیم و این خوبی‌ها را به دیگران تکثیر بکنیم. خداوند خواسته بندگی خدای متعال در جامعه محقق شود. جامعه ایده‌آل جامعه بنده خداست. تاکنون چنین جامعه‌ای در کل عالم محقق نشده است و فقط در زمان امام زمان(عج) محقق خواهد شد. همه انبیا هدفشان این بود ولی شیاطین نگذاشتند این هدف محقق شود: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛ خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردهاند وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد همان‌گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند و هر كس پس از آن به كفر گرايد آنانند كه نافرمان‌اند» (نور/55). خداوند وعده داده است استخلاف بندگان روی زمین محقق شود؛ یعنی بنده شایسته ضمام همه بندگان را به دست بگیرد. لذا درباره امام زمان(عج) هم این را می‌خوانیم. وقتی در دعای افتتاح خصوصیات حضرت گفته می‌شود در قسمت پایانی دعا، خصوصیات زمان حضرت و حاکمیت ایشان بیان می‌شود: «اسْتَخْلِفْهُ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِ، مَكِّنْ لَهُ دِينَهُ الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ لَهُ، أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْنا، يَعْبُدُكَ لا يُشْرِكُ بِكَ شَيْئا؛ او را جانشین خود روی زمین گردان، چنان که پاکان پیش از او را جانشین خویش قرار دادی، دینی را که برایش پسندیده‌ای به دست او پابرجا بدار، و ترسش را به امنیت بازگردان، تا با اخلاص کامل تو را بپرستد».
تحقق عبودیت کامل در زمان امام عصر(عج)
وی اظهار کرد: ظهور مقام خلافت‌اللهی امام زمان(عج) با ظهور مقام خلافت‌اللهی انبیای گذشته فرق می‌کند به این صورت که در زمان ایشان فقط خدا بندگی می‌شود. امام و انبیا از جهت عبودیت فردی لحظه‌ای بندگیشان بندگی مشرکانه نبوده است. آنها مخلص هستند و هیچ شرکی ندارند: «قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛ بگو اين است راه من كه من و هر كس پيروىام كرد با بينايى به سوى خدا دعوت مى‌كنيم و منزه است خدا و من از مشركان نيستم»(یوسف/108). آنها اینچنین بودند ولی خط مشی‌شان این بوده است که این عبودیت خالصانه را در یک سطح اولیه، نه سطح خودشان، که اطاعت در همه شئون زندگی از دستورات الهی است محقق شود. نیکی همین است. اولین مرتبه تقوا به این صورت شکل می‌گیرد. غرضم این است که خدای متعال تمام عالم را بر اساس نیکی خودش قرار داده است و می‌خواهد این نیکی ظهور پیدا کند. شیطان در اینجا دیگر ظهور و بروز ندارد. تا قبل از آن اینچنین است و مانعیت دارد. اینکه امام صادق(ع) فرمود: آگاه باشید که خدا به مانند نیکی به بندگان و برادران دینی بندگی نشده است؛ چون بندگی فراگیر را خدای متعال از ادیانش درخواست داشته است و این بندگی فراگیر در پرتو آن بنده خالص که نبی و ولی باشد شکل می‌گیرد آن وقت اگر این نیکی فراگیر شود این بندگی هم فراگیر می‌شود. هر کس در هر نقطه‌ای باید این کار را انجام دهد. البته در جنبه هدایت خاص، برخی باید متکفل هدایت خاص شوند و آن علمای دینی هستند.
انتهای پیام
