خلأ تدبیر و نظارت و افزایش هدیه قرآن/ خبری در راه است
گروه ادب ــ افزایش هدیه قرآن با وجود توزیع کاغذ دولتی، حکایت از نبود نظارت مسئولان امر بر نحوه مصرف کاغذ دارد و همین امر ضرورت اجرای طرحی برای ارزان‌سازی آن را بیش از پیش می‌نمایاند، اما باید دید این طرح چه اندازه قابلیت اجرا دارد.
به گزارش ایکنا؛ در سال‌های اخیر شاهد افزایش روند صعودی قیمت کاغذ در کشور بودیم و این امر در سال ۹۷ شتاب بالایی گرفت، به طوری که کار بسیاری از ناشران و مطبوعاتی‌ها را مختل کرد؛ از این رو از ابتدای سال گذشته ارز دولتی در اختیار واردکنندگان کاغذ قرار گرفت که نتیجه مطلوبی در برنداشت و پس از آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی حوزه فرهنگ و مصرف‌کنندگان اصلی کاغذ، که همان ناشران هستند، تلاش کرد تا کاغذ در فهرست کالا‌های اساسی مشمول ارز دولتی قرار گیرد. پس از آن کارگروه کاغذ تشکیل شد و تمامی کاغذ‌های وارده برای چاپ و تحریر و روزنامه با مجوز این وزراتخانه به کشور وارد و توزیع شد.
این ورود اقدام مناسبی در راستای حمایت از مصرف‌کننده بود، اما آنچه مغفول ماند، نظارت بر مصرف بود؛ زیرا این غفلت باعث فروش حواله‌های کاغذ ناشران در بازار، احتکار کاغذ دولتی، گرانی کتاب‌ها از جمله قرآن در بازار کتاب و ... شد؛ آمار‌های خانه کتاب بر مسئله گرانی کتاب صحه می‌گذارد و نشان می‌دهد در سه ماهه نخست سال ۹۸ که با اقدامات انجام شده باید ناشران کتاب‌های خود را با کاغذ‌های تخصیص‌یافته منتشر کرده باشند، قیمت کتاب در فروردین ۳۶ درصد، اردیبهشت ۸۸ درصد و خرداد ۵۱ درصد نسبت به بازه زمانی سال گذشته افزایش داشته است.
با توجه به اینکه مصاحیف قرآن نیز از این گرانی مستثنا نبوده، در نمایشگاه قرآن خردادماه جاری که اغلب ناشران قرآن حضور یافته بودند، این موضوع کاملاً مشهود بود. در گفت‌وگویی که با بازدیدکنندگان داشتیم، از این مسئله ناراضی بودند و انتظار نداشتند که نتوانند قرآن مورد نظر خود را تهیه کنند. در گزارش پیش رو مشکل گرانی کاغذ را، که اجرای چنین طرحی را بیش از پیش ضروری می‌سازد، بررسی کرده و اینکه این طرح در شرایط فعلی قابلیت اجرایی دارد یا خیر.
سود منصفانه، دلالی را رقم زد/ نظارت نیست
علی‌اکبر شریفی، مدیرمسئول انتشارات آئین دانش، درباره تأثیر گرانی کاغذ بر افزایش هدیه قرآن می‌گوید: چند سالی است که کاغذ را خودم وارد می‌کنم، اواخر سال گذشته ۶۰۰ تن کاغذ وارد کردیم با این روش کاغذ را گران تهیه نکردیم، اما ملزومات چاپ بسیار گران بود، سال گذشته مرکب را کیلویی ۷ هزار تومان می‌خریدیم، اکنون کیلویی ۴۰ هزار تومان شده و مرکب خارجی هم ۱۰۰ هزار تومان است. زینک هم به سهم خود گران شده و ما نیز هدیه قرآن را به دلیل گرانی همین ملزومات قدری گران‌تر کرده‌ایم.
شریفی ادامه می‌دهد: با توجه به پایین بودن هدیه قرآن‌های ما نسبت به ناشران دیگر، اغلب پخش‌کنندگان و یا ناشران، قرآن را از ما خریداری می‌کنند. به دنبال سود نیستیم، منظورم این نیست که سود نمی‌کنیم و بدون سود می‌فروشیم، بلکه سود منصفانه داریم.
سوءاستفاده برخی ناشران در نبود نظارت‌ها
مرتضی آخوندی، مدیر انتشارات دارالکتاب اسلامیه، نیز می‌گوید: با وجود افزایش قیمت کاغذ، بسیاری از ناشران از این مسئله سوءاستفاده کرده و کتاب‌های چاپ قبلی خود را با قیمت جدید محاسبه و عرضه می‌کنند، اما بسیاری از کتاب‌ها را که در انبار داریم، افزایشی برای آنها اعمال نکرده‌ایم.
وی می‌افزاید: قطعاً ناشر نمی‌تواند با کاغذ آزاد کتاب تولید کند و وظیفه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که کاغذ دولتی به ناشران کتاب اختصاص دهد و کاغذ مورد نیاز آنها را به ناشران برساند و نظارت کافی هم داشته باشد تا سوءاستفاده‌ای در این زمینه رخ ندهد. ناشر نه قدرت تولید با کاغذ ارز نیمایی و نه ارز آزاد را دارد و مسئولان باید درباره آن تدبیر کنند و تصمیم قاطعی بگیرند.
نبود نظارت فساد ایجاد می‌کند
بنابرگزارش ایکنا؛ احمد حاجی‌شریف، مشاور رئیس سازمان دارالقرآن الکریم، در رابطه با گرانی کاغذ و به تبع آن هدیه قرآن بیان می‌کند: ناشر یا سازمانی هزار بند کاغذ از وزارت ارشاد دریافت می‌کند، اما هیچ نظارتی بر چگونگی مصرف آن وجود ندارد. برای مثال ناشری که می‌تواند با این میزان کاغذ، ۲۰ هزار جلد قرآن چاپ کند، اعلام وصول نمی‌شود و نظارتی وجود ندارد که قرآن با قیمت کاغذ دولتی وارد بازار نشر شود یا به قیمت کاغذ آزاد؛ این نبود نظارت ایجاد فساد می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: برای مناطق محروم نیاز به قرآن بود و از ناشری که کاغذ دولتی دریافت و قرآن چاپ کرده بود، تعدادی قرآن خواستیم که قیمت هر جلد را ۲۲ هزار تومان اعلام کرد؛ در حالی که با کاغذ دولتی، قیمت تمام شده هر جلد قرآن باید ۱۱ هزار تومان باشد. البته کاغذ‌هایی هم وجود دارد که بند‌های آن دست‌نخورده در بازار آزاد فروش می‌رود!
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید نظارت‌های خود را تقویت کند و از هر ناشر یا سازمانی که کتاب یا قرآن چاپ می‌کند، نسبت به تعداد کتاب‌های چاپ شده، محل چاپ و ... نظارت کند، تعداد چاپخانه‌ها چندان زیاد نیست که از این کار عاجز باشد
این کارشناس تصریح می‌کند: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید نظارت‌های خود را تقویت کند و از هر ناشر یا سازمانی که کتاب یا قرآن چاپ می‌کند، نسبت به تعداد کتاب‌های چاپ شده، محل چاپ و ... نظارت کند، تعداد چاپخانه‌ها چندان زیاد نیست که از این کار عاجز باشد.
یکی از راهکار‌های تعدیل هدیه قرآن‌ها می‌تواند اجرای نهضت ارزان‌سازی مصحف قرآن باشد که شریفی، مدیر انتشارات آئین دانش، در این زمینه می‌گوید: قرآن قطع وزیری را پارسال همین موقع ۶ هزار تومان به پخش‌کننده می‌دادم و امروز این مبلغ به ۱۵ هزار تومان رسیده است.
وی به مقایسه قیمت خدمات در همین حوزه اشاره و تصریح کرد: برای کانتینر روی کشتی قبلاً ۲۰۰ هزار تومان هزینه به دولت پرداخت می‌کردیم و این مبلغ امروز به ۴ میلیون تومان رسیده است، هزینه ترخیص ۳۰۰ تن کاغذ از گمرک ، ۶۰ هزار تومان بود و اکنون ۴۰۰ هزار تومان است، هزینه بار 2 میلیونی تریلی از بندرعباس به ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده است؛ با این افزایش هزینه‌ها، چطور می‌توان قرآن را ارزان ارائه داد؟ در حالی که این هزینه‌ها تا مرحله قبل از چاپ است، بعد از چاپ نیز هزینه‌های بسیاری بر آن تحمیل می‌شود.
سیدمحمود حسینی، مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان قم، نیز در این باره معتقد است: برای ارزان‌سازی قرآن باید یارانه در اختیار ناشران قرار گیرد. هزینه فیلم، زینک، چاپ و ... مشخص است. برای اجرای چنین طرحی باید کاغذ در اختیار ناشران قرار گیرد یا یارانه‌ای برای اجرای آن در نظر گرفته شود. در غیر این صورت عملی نخواهد بود.
بی‌حرمتی به کتاب
علی گلی، مدیر انتشارات گلی، هم می‌گوید: قیمت‌های ما در مقایسه با سایر ناشران بسیار پایین است و متأسفانه برخی از همکاران کتاب را به قیمت بسیار گران عرضه می‌کنند و بعد آن را با تخفیف ۵۰ یا ۶۰ درصد عرضه می‌کنند و این اشتباه است و غیر از اینکه به کتاب و مخاطب ضربه بزند، حاصلی ندارد. در واقع بی‌حرمتی به کتاب است. امسال به دلیل اینکه در تهران نبودم، در نمایشگاه قرآن حضور نیافتم و قرآن‌هایم را به ناشر دیگری نیز نسپردم، زیرا احتیاط کردم که ممکن است آنها را به هر قیمتی بفروشند و در حال حاضر قرآن ۶۰۰ صفحه‌ای را ۳۱ هزار و ۵۰۰ تومان عرضه می‌کنم. بدبختی ما این است که دولت در بسیاری از امور دخالت می‌کند، دولت باید حمایت و نظارت کند و کار را ناشر انجام دهد.
همان طور که این ناشران گفتند، برخی سودجویان در بازار نشر هستند که قرآن‌های چاپ شده با کاغذ دولتی را به قیمت‌های گزافی ارائه می‌کنند و دلیل این کار را عدم نظارت دولت می‌دانند که هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، درباره آغاز فعالیت نظارتی بر بازار کاغذ و نحوه توزیع به خبرنگار ایکنا می‌گوید: فعالیت نظارتی آغاز شده و تلاشمان این است که بتوانیم تهیه و توزیع کاغذ را به نحوی ساماندهی کنیم که به دست مصرف‌کننده واقعی برسد.
وی درباره فروش حواله کاغذ دولتی در بازار می‌افزاید: ما هم این موضوع را شنیده‌ایم، اما بسیاری از حواله‌ها به نام ناشران خورده و به دستشان نرسیده است. کسی را محکوم نمی‌کنم و این را هم نمی‌گویم که هیچ ناشری ممکن نیست کاغذی در بازار فروخته باشد، اما تعداد بالای این تخلف نیز صحت ندارد.
وزارت ارشاد: نظارت‌ها از ابتدا وجود داشته است
محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد، نیز بر این امر صحه می‌گذارد که تخلف در بازار کاغذ وجود دارد؛ وی در گفت‌وگویی که در یکی از رسانه‌ها منتشر شده می‌گوید: توزیع‌کننده بخش خصوصی یعنی تعاونی ناشران آشنا، کاغذ را از واردکننده می‌خرد و با تأمین هزینه‌های لازم برای توزیع آن را به مصرف‌کننده می‌فروشد. گاهی اوقات پول خرید کاغذ را هم به واردکننده پیش‌پیش می‌دهد. این طور نیست که سرخود کاری انجام بدهد. به عنوان وزارت ارشاد خودمان را از بحث واردات و خرید کاغذ کتاب کنار کشیده‌ایم. تنها ناظر کار هستیم که کاغذ وارد شود و به دست مصرف‌کننده حقیقی یعنی ناشر برسد. کم نیستند جا‌هایی که از ما می‌خواهند برای کار‌های غیر از کتاب به آنها کاغذ وارد شده با ارز دولتی بدهیم که ندادیم و باید به آنها پاسخگو باشیم که چرا نمی‌دهیم. منکر این نیستیم که در این راه اشتباه هم می‌کنیم، اما همه کوششمان این است که محصول به مصرف‌کننده واقعی می‌رسد و البته بر مصرف آن توسط ناشر نیز نظارت می‌کنیم. حالا بر این روند اگر اعتراضی هست باید مصداقی باشد که بشود رسیدگی کرد با حرف کلی نمی‌شود نه چیزی را ثابت کرد و نه چیزی را اصلاح.
وی درباره فروش کاغذ دولتی در بازار نشر نیز بیان می‌کند: این را نفی نمی‌کنم. ممکن است این اتفاق هم افتاده باشد، اما آیا این یک جریان کلی و درازدامن است؟ این اتفاق‌ها در همه جا رخ می‌دهد. البته همیشه هم این طور نیست که ناشر تنها دنبال سود در بازار آزاد باشد. گاهی هدف ناشران از فروش کاغذ، تأمین مالی برای خرید کاغذ مطلوب به منظور نشر اثرشان است و به واقع از این مبادله در بازار ناچارند. در بخش نظارتی‌مان که تازه در حال شکل‌گیری است سعی می‌کنیم از این دست اتفاقات کم بیفتد. گاهی کسی دنبال کشف تخلف برای بهانه دست دیگران دادن درباره یک مجموعه بوده و گاهی هم کسی دنبال کمک برای رفع مشکل است. تأکید می‌کنم که انکار نمی‌کنم تخلفاتی هست، اما سعی می‌کنیم کمترش کنیم.
خبری در راه است
معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد در گفت‌وگوی کوتاهی امروز اول شهریورماه به خبرنگار ایکنا درباره دلایل نبود نظارت‌ها بر بازار کاغذ و نحوه توزیع آن پاسخ مشخصی نداد و گفت: نظارت‌ها از ابتدای توزیع کاغذ وجود داشته و این گونه نبوده که نظارتی نباشد و امروز از طرف وزارت ارشاد، ساز و کارها و مکانسیم‌های آن اعلام می‌شود تا مردم هم از آن مطلع شوند.
ایجاد رانت بدون نظارت بر کاغذ
محمد بابایی، مدیر انتشارات مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی، معتقد است: با ورود کاغذ باید دقت شود تا ناشران این کاغذ را دریافت کنند و به تناسب ارزان بودن کاغذ، قیمت کتاب‌های خود را نیز کاهش دهند. این نیاز به بحث نظارتی جدی دارد، وگرنه صرف وارد کردن کاغذ، ممکن است سبب رانت شود و بدین ترتیب مشکل مردم حل نخواهد شد.
طی گفت‌وگو‌های انجام شده همه دست‌اندرکاران بر یک نکته واحد تأکید داشتند و آن موضوع نظارت جدی وزارت ارشاد برای جلوگیری از ایجاد فساد و رانت در رابطه با توزیع کاغذ بود که امیدواریم امروز خبر خوشی را در این حوزه بشنویم.
بابایی، مدیر انتشارات مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی، از نهضت ارزان‌سازی قرآن خبر داده بود که شاید اجرای آن بتواند این قیمت‌ها را قدری تعدیل کند. وی درباره کم و کیف آن می‌گوید: معمولاً روال کار مرکز طبع و نشر قرآن این است که در صورت تمایل ناشر، اجازه چاپ و نشر به قرآنی که هزینه لیتوگرافی آن را پرداخت و زینک‌های آن در چاپخانه موجود است، داده می‌شود. اکنون هم این موضوع با هزینه‌های گزاف لیتوگرافی می‌تواند تأثیر قابل توجهی در هزینه‌های چاپ قرآن داشته باشد.
فعالیت‌هایی که می‌تواند منجر به کاهش قیمت‌ها شود
وی ادامه می‌دهد: کسانی که تمایل داشته باشند قرآن چاپ کنند، ترجمه‌های مرکز را در اختیار آنها قرار می‌دهیم؛ حتی دیگران را که صاحب‌امتیاز ترجمه هستند تشویق می‌کنیم که به این نهضت بپیوندند و خوشبختانه طی این چند سال استادانی همچون حسین انصاریان، ابوالفضل بهرام‌پور و حدادعادل حق ترجمه را رایگان کردند و یا آیت‌الله یزدی ترجمه خود را وقف کرد و جزء اولین مترجمانی بود که به این نهضت پیوست. خط هم موضوع جدیدی در حوزه وقف در مرکز طبع و نشر است و طی این سال‌ها به کسانی که خط‌های متعلق به مرکز را خواسته‌اند مساعدت شده و فونت‌هایی را مانند نسخ عربی و نسخ ایرانی در اختیار آنها قرار دادیم و همین موضوع هزینه کتابت و تصحیح قرآن و نظارت را کم کرده است؛ بنابراین دو موضوع حق ترجمه و امتیاز خط در دستور کار مرکز قرار دارد.
بابایی می‌افزاید: نهاد‌ها و سازمان‌ها باید از کتابت قرآن حمایت و خط‌ها را آزاد و هزینه‌های کاتبان را پرداخت کنند و این خط‌ها و فونت‌ها را رایگان در اختیار ناشران قرار دهند. بحث کاغذ خارج از اختیار ماست و نمی‌توانیم کاری درباره آن انجام دهیم، اما در بخش‌های دیگر دستمان باز است.
علی سرابی، قائم‌مقام مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی، نیز با اشاره به برنامه و رویکرد این مرکز برای ارائه قرآن با هدیه کمتر می‌گوید: در چند ماه اخیر با توجه به اینکه زمینه چاپ و نشر مصاحف کم شده، حق امتیاز را برای مصاحف در نظر نمی‌گیریم و این حق را رایگان در اختیار ناشران قرار می‌دهیم و یا با کمک برخی نهاد‌ها و سازمان‌ها مصاحفی چاپ کرده‌ایم که در سطح بازار تقاضا دارد و تقریباً هدیه آن نیز نزدیک به قیمت تمام‌شده است.
باید این نکته را مورد توجه قرار داد که هدیه قرآن تنها به عاملی چون قیمت کاغذ مربوط نیست و عوامل دیگری قبل از چاپ نظیر هزینه ترجمه، خط و ... وجود دارد و هزینه حین چاپ نیز بر آن تحمیل و باعث افزایش هدیه قرآن می‌شود. از این رو نهاد‌ها و سازمان‌هایی همچون مرکز طبع و نشر قرآن و سازمان دارالقرآن و وزارت ارشاد می‌توانند با حمایت‌های بیشتر این هزینه‌ها را کاهش دهند و نقش مؤثری در ارزان‌سازی قرآن داشته باشند و بدون حمایت آنها، ناشر نمی‌تواند به چنین کاری دست بزند.
انتهای پیام
