را‌ه‌های تحقق مطالبه مقام معظم رهبری در افزايش تعداد حفاظ قرآن/
ضرورت و اهميت حفظ قرآن از نگاه يك حافظ كل
گروه فعاليت‌های قرآنی: يكی از حافظان كل قرآن بر اين عقيده است كه حافظ قرآن با احساس همراهی با قرآن همواره تذكردهنده‌ای والامقام، صادق و قاطع دركنار خود می‌يابد كه همانا قرآن است؛ چه بسا برای اين فرد زمينه ارتكاب گناه ايجاد شود، اما وقتی به خود تذكر می‌دهد كه شخصيتی مطهر چون قرآن همراه اوست، ديدگانش بينا می‌شود.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، محمدمهدی بحرالعلوم، حافظ كل قرآن و معاون ارتباطات و فناوری اطلاعات سازمان دارالقرآن الكريم در يادداشتی كه بر روی پايگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الكريم قرار گرفته است از ضرورت و اهميت حفظ قرآن سخن گفته است كه متن اين يادداشت از نظر شما می‌گذرد:
طی ماه‌های اخير شاهد تأكيد مقام معظم رهبری درباره حفظ قرآن بوديم، ابتدا در اختتاميه مسابقات بين‌المللی و سپس در اولين غروب ماه مبارك رمضان، اما به نظر می‌رسد اين بار تأكيدات ايشان جدی‌تر از هميشه، جامعه قرآنی به ويژه حافظان و علاقه‌مندان به حفظ قرآن را مخاطب قرار داده است و حركتی نوين و جهشی فراگير مورد انتظار معظم‌له است.
بديهی است اين موضوع از ابعاد مختلف قابل تحليل و بررسی است كه تبيين فوائد، بركات و آثار حفظ قرآن يكی از اصلی‌ترين آنهاست. تلاش می‌شود در چند سطری به نكاتی در اين خصوص اشاره شود؛ حفظ قرآن در صورتی كه همراه با توجه و فراگيری معانی و ترجمه آيات قرآن باشد، جامع‌ترين روش انس با قرآن است.
همگان می‌دانند كه پايه حفظ هر مطلبی تكرار همراه باتوجه و تمركز است، بنابراين يك حافظ قرآن ناچار آيات قرآن را بارها و بارها، با توجه‌ای ويژه تلاوت می‌كند. بديهی است اين مداومت، انس با قرآن را برای حافظ پديد می‌آورد و اين همان هدف نهايی از تلاوت و حفظ و ارتباط با قرآن است.
ناگفته پيداست بسياری از آثار و بركاتی كه بر حفظ قرآن مترتب است از همين ريشه نشأت می‌گيرد. با توجه به حالات حافظان قرآن كريم به نسبت ديگر اقشار مرتبط با قرآن، می‌توان اين خصوصيت را در آنان ملاحظه كرد.
اگر در كنار مطلب فوق به اين نكته نيز توجه كنيم كه دليل اصلی حفظ هر چيز نياز يا محبت و علاقه به آن است – كه البته اين خود نوعی نياز است – به اين حقيقت خواهيم رسيد كه جمع بين علاقه و انس نتيجه مباركی خواهد داشت و آن همنشين دائمی و در پی آن تغيير رفتار و منش و افكار در حافظ قرآن است و بسی سعادت برای انسان كه به اين قله رفيع صعود كند.
به عبارت ديگر درك همنشينی با قرآن باعث تذكر است، توضيح اينكه حافظ قرآن با احساس همراهی و همنشينی با قرآن همواره تذكردهنده‌ای والامقام، صادق و قاطع دركنار خود می‌يابد كه همانا قرآن است. چه بسا برای حافظ قرآن زمينه ارتكاب گناه يا رسوخ يك برداشت غلط و ناصواب و يا يك فكر انحرافی ايجاد می‌شود، اما وقتی به خود تذكر می‌دهد كه شخصيتی مطهر و الهی چون قرآن مراقب و همراه اوست، ديدگانش بينا می‌شود و اين روشن‌بينی باعث جلوگيری از آن انحراف خواهد شد:
«إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ» (اعراف/201)
البته اين سخن بدان معنا نيست كه حافظ قرآن معصومند يا كسانی كه حافظ قرآن نيستند از طرق ديگر به اين مقام نمی‌رسند، اما به آن معناست كه يك حافظ قرآن به نسبت قبل از ارتباط خود از طريق حفظ با قرآن در اين زمينه پيشرفتی چشمگير خواهد داشت.
از سوی ديگر ايجاد اين انس و ارتباط همراه با علاقه و عشق باعث می‌شود تا كمال همنشين در طرف مقابل تأثير گذاشته و به تدريج خصوصيات پسنديده‌ای در حافظ قرآن پديد آيد. بديهی است دريافت اين خصوصيات به ميزان ظرفيت و استعداد حافظ قرآن ميسر خواهد بود از مهمترين اين خصوصيات آرامش و طمأنينه‌ای است كه در قرآن كريم موج می‌زند:
«الَّذِينَ آَمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/28)
ذكر خداوند متعال باعث اطمينان است و اين ذكر مبارك همان قرآن كريم است:
«وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ» (انبياء/50)
آرامش، گمشده انسان امروز است و همگان از طرق گوناگون در پی آنند، اما روشن است كه قرآن كريم كوتاه‌ترين راه و آسان‌ترين مسير برای دستيابی به اين مهم است.
ناگفته پيداست، علاوه بر آثار فوق – همان‌گونه كه ذكر شد – تكرار در تلاوت آيات باعث حفظ آنها خواهد شد، بنابراين تمامی آثار كه بر تلاوت قرآن مترتب است و در احاديث اهل بيت (ع) منعكس شده است برای حافظ قرآن نيز صادق خواهد بود. با دقت نظر بيشتر در احاديث و توجه به حالات و تغيير روحيات حافظان قرآن‌كريم می‌توان آثار و بركات متعددی برای حفظ قرآن برشمرد كه از حوصله اين سطور خارج است.
از ديگر آثار قابل توجه حفظ قرآن همان است كه در سخنان مقام معظم رهبری ذكر شده و آن «ايجاد زمينه تدبر و تفكر در آيات قرآن» است. به فرموده ايشان برای يك حافظ قرآن كه با الفاظ قرآن و مفاهيم آن مأنوس است، توجه به نكات ارزشمند و استخراج راهكار برای اصلاح و بهبود زندگی مادی و معنوی و دستيابی به حيات طيبه تسهيل می‌شود و حافظ قرآن برای جريان دادن ذهن در آيات قرآن از توانمندی خوبی برخوردار است. البته ضروری است برای رسيدن به اين سطح در آموزش‌های حفظ قرآن در كشور تحولی ايجاد شود و به گونه‌ای برنامه‌ريزی صورت پذيرد كه اين مهم تحقق يابد.
اميد است با همدلی تمامی دستگاه‌های متولی فعاليت‌های قرآنی و مراكز مردمی و شخصيت‌های قرآنی مؤثر و با برنامه‌ريزی و توكل بر خداوند متعال هرچه زودتر تحقق منويات مقام معظم رهبری را شاهد باشيم. در پايان اين بحث به نمونه‌هايی از احاديث اهل بيت (ع) در باب فضيلت و بركات حفظ قرآن اشاره می‌شود:
قال رسول الله (ص): «مَن أعطاهُ اللَّهُ حِفظَ كتابِهِ فَظَنَّ أنَّ أحَداً اُعطىَ أفضَلَ مِمّا اُعطىَ فقد غَمَطَ أفضَلَ النِّعمَةِ.» هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد و گمان برد به كسی چيزی بهتر از او داده شده، با فضيلت‌ترين نعمت را كوچك شمرده است.
قال رسول الله (ص): «لِحاملِ القُرآن إذا عَمِلَ بِهِ فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ فی عَشْرَةِ أهْلِ بَیْتِهِ یَوْمَ الْقِيامَةِ كُلُّهم قَدْ وَجَبَتْ لَهِ النّارُ .» حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام می‌شمارد فردای قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش – كه همگی آنها اهل آتشند - حق شفاعت دارد.
قال علی(ع): «اِقرؤوا القرآنَ و استَظهِرُوهُ فإنّ الله تَعالی لا یُعذِّبُ قلباً وَعَی القرآنَ.» قرآن را تلاوت كنيد و آن را به‌خاطر سپاريد، زيرا خداوند متعالی دلی را كه قرآن در خود دارد عذاب نمی‌كند.
قال رسول الله (ص): «إنّ الّذی ليس فی جَوفِهِ شیءٌ مِنَ القرآنِ كالبيتِ الخرابِ.» كسی كه در درونش چيزی از قرآن نيست، دلش مانند خانه ويران است.
قال الامام الصادق(ع): «اَلحافِظُ القرآنِ العامِلُ بِه مَعَ السَّفَرهِ الكِرامِ البَرَرَهِ.» حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهی خواهد بود.
طی ماه‌های اخير شاهد تأكيد مقام معظم رهبری درباره حفظ قرآن بوديم، ابتدا در اختتاميه مسابقات بين‌المللی و سپس در اولين غروب ماه مبارك رمضان، اما به نظر می‌رسد اين بار تأكيدات ايشان جدی‌تر از هميشه، جامعه قرآنی به ويژه حافظان و علاقه‌مندان به حفظ قرآن را مخاطب قرار داده است و حركتی نوين و جهشی فراگير مورد انتظار معظم‌له است.
بديهی است اين موضوع از ابعاد مختلف قابل تحليل و بررسی است كه تبيين فوائد، بركات و آثار حفظ قرآن يكی از اصلی‌ترين آنهاست. تلاش می‌شود در چند سطری به نكاتی در اين خصوص اشاره شود؛ حفظ قرآن در صورتی كه همراه با توجه و فراگيری معانی و ترجمه آيات قرآن باشد، جامع‌ترين روش انس با قرآن است.
همگان می‌دانند كه پايه حفظ هر مطلبی تكرار همراه باتوجه و تمركز است، بنابراين يك حافظ قرآن ناچار آيات قرآن را بارها و بارها، با توجه‌ای ويژه تلاوت می‌كند. بديهی است اين مداومت، انس با قرآن را برای حافظ پديد می‌آورد و اين همان هدف نهايی از تلاوت و حفظ و ارتباط با قرآن است.
ناگفته پيداست بسياری از آثار و بركاتی كه بر حفظ قرآن مترتب است از همين ريشه نشأت می‌گيرد. با توجه به حالات حافظان قرآن كريم به نسبت ديگر اقشار مرتبط با قرآن، می‌توان اين خصوصيت را در آنان ملاحظه كرد.
اگر در كنار مطلب فوق به اين نكته نيز توجه كنيم كه دليل اصلی حفظ هر چيز نياز يا محبت و علاقه به آن است – كه البته اين خود نوعی نياز است – به اين حقيقت خواهيم رسيد كه جمع بين علاقه و انس نتيجه مباركی خواهد داشت و آن همنشين دائمی و در پی آن تغيير رفتار و منش و افكار در حافظ قرآن است و بسی سعادت برای انسان كه به اين قله رفيع صعود كند.
به عبارت ديگر درك همنشينی با قرآن باعث تذكر است، توضيح اينكه حافظ قرآن با احساس همراهی و همنشينی با قرآن همواره تذكردهنده‌ای والامقام، صادق و قاطع دركنار خود می‌يابد كه همانا قرآن است. چه بسا برای حافظ قرآن زمينه ارتكاب گناه يا رسوخ يك برداشت غلط و ناصواب و يا يك فكر انحرافی ايجاد می‌شود، اما وقتی به خود تذكر می‌دهد كه شخصيتی مطهر و الهی چون قرآن مراقب و همراه اوست، ديدگانش بينا می‌شود و اين روشن‌بينی باعث جلوگيری از آن انحراف خواهد شد:
«إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ» (اعراف/201)
البته اين سخن بدان معنا نيست كه حافظ قرآن معصومند يا كسانی كه حافظ قرآن نيستند از طرق ديگر به اين مقام نمی‌رسند، اما به آن معناست كه يك حافظ قرآن به نسبت قبل از ارتباط خود از طريق حفظ با قرآن در اين زمينه پيشرفتی چشمگير خواهد داشت.
از سوی ديگر ايجاد اين انس و ارتباط همراه با علاقه و عشق باعث می‌شود تا كمال همنشين در طرف مقابل تأثير گذاشته و به تدريج خصوصيات پسنديده‌ای در حافظ قرآن پديد آيد. بديهی است دريافت اين خصوصيات به ميزان ظرفيت و استعداد حافظ قرآن ميسر خواهد بود از مهمترين اين خصوصيات آرامش و طمأنينه‌ای است كه در قرآن كريم موج می‌زند:
«الَّذِينَ آَمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/28)
ذكر خداوند متعال باعث اطمينان است و اين ذكر مبارك همان قرآن كريم است:
«وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ» (انبياء/50)
آرامش، گمشده انسان امروز است و همگان از طرق گوناگون در پی آنند، اما روشن است كه قرآن كريم كوتاه‌ترين راه و آسان‌ترين مسير برای دستيابی به اين مهم است.
ناگفته پيداست، علاوه بر آثار فوق – همان‌گونه كه ذكر شد – تكرار در تلاوت آيات باعث حفظ آنها خواهد شد، بنابراين تمامی آثار كه بر تلاوت قرآن مترتب است و در احاديث اهل بيت (ع) منعكس شده است برای حافظ قرآن نيز صادق خواهد بود. با دقت نظر بيشتر در احاديث و توجه به حالات و تغيير روحيات حافظان قرآن‌كريم می‌توان آثار و بركات متعددی برای حفظ قرآن برشمرد كه از حوصله اين سطور خارج است.
از ديگر آثار قابل توجه حفظ قرآن همان است كه در سخنان مقام معظم رهبری ذكر شده و آن «ايجاد زمينه تدبر و تفكر در آيات قرآن» است. به فرموده ايشان برای يك حافظ قرآن كه با الفاظ قرآن و مفاهيم آن مأنوس است، توجه به نكات ارزشمند و استخراج راهكار برای اصلاح و بهبود زندگی مادی و معنوی و دستيابی به حيات طيبه تسهيل می‌شود و حافظ قرآن برای جريان دادن ذهن در آيات قرآن از توانمندی خوبی برخوردار است. البته ضروری است برای رسيدن به اين سطح در آموزش‌های حفظ قرآن در كشور تحولی ايجاد شود و به گونه‌ای برنامه‌ريزی صورت پذيرد كه اين مهم تحقق يابد.
اميد است با همدلی تمامی دستگاه‌های متولی فعاليت‌های قرآنی و مراكز مردمی و شخصيت‌های قرآنی مؤثر و با برنامه‌ريزی و توكل بر خداوند متعال هرچه زودتر تحقق منويات مقام معظم رهبری را شاهد باشيم. در پايان اين بحث به نمونه‌هايی از احاديث اهل بيت (ع) در باب فضيلت و بركات حفظ قرآن اشاره می‌شود:
قال رسول الله (ص): «مَن أعطاهُ اللَّهُ حِفظَ كتابِهِ فَظَنَّ أنَّ أحَداً اُعطىَ أفضَلَ مِمّا اُعطىَ فقد غَمَطَ أفضَلَ النِّعمَةِ.» هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد و گمان برد به كسی چيزی بهتر از او داده شده، با فضيلت‌ترين نعمت را كوچك شمرده است.
قال رسول الله (ص): «لِحاملِ القُرآن إذا عَمِلَ بِهِ فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ فی عَشْرَةِ أهْلِ بَیْتِهِ یَوْمَ الْقِيامَةِ كُلُّهم قَدْ وَجَبَتْ لَهِ النّارُ .» حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام می‌شمارد فردای قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش – كه همگی آنها اهل آتشند - حق شفاعت دارد.
قال علی(ع): «اِقرؤوا القرآنَ و استَظهِرُوهُ فإنّ الله تَعالی لا یُعذِّبُ قلباً وَعَی القرآنَ.» قرآن را تلاوت كنيد و آن را به‌خاطر سپاريد، زيرا خداوند متعالی دلی را كه قرآن در خود دارد عذاب نمی‌كند.
قال رسول الله (ص): «إنّ الّذی ليس فی جَوفِهِ شیءٌ مِنَ القرآنِ كالبيتِ الخرابِ.» كسی كه در درونش چيزی از قرآن نيست، دلش مانند خانه ويران است.
قال الامام الصادق(ع): «اَلحافِظُ القرآنِ العامِلُ بِه مَعَ السَّفَرهِ الكِرامِ البَرَرَهِ.» حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهی خواهد بود.
