آيه 59 سوره نساء، بیانگر شروط ایمان به خدا است

حجت‌الاسلام مهدی نخاولی، ‌استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر قرآنی در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا) شعبه خراسان رضوی، با اشاره به آيه 59 سوره نساء «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلِی الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَ الرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا، اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را[نيز] اطاعت كنيد پس هر گاه در امرى [دينى] اختلاف نظر يافتيد اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد آن را به [كتاب] خدا و [سنت] پيامبر [او] عرضه بداريد اين بهتر و نيك‏ فرجام‏‌تر است»، اظهار کرد: خداوند در این آیه عده‌ای را مشمول اطاعت محض قرار داده به طوری كه اطاعت از آنها از همه اهل ايمان خواسته شده و يك اطاعت محض است.
وی با بیان اینکه اطاعت در این آیه مطلق بوده، به گونه‌ای كه اطاعت از رسول(ص) در كنار اطاعت از خداوند بيان شده است، گفت: وقتی در اين آيه بيان می‌شود، در درگيری‌های خود به پيامبر(ص) رجوع كنيد، نشان از شأن تشريع پیامبر(ص) به معنای قانون‌گذاری است.
نخاولی ادامه داد: اين امر زمانی معنا دارد كه شخص علم به ظاهر و باطن و كل خلقت دارد؛ لذا پروردگار عالم يك تصوير مستقل از پيامبر(ص) بيان كرده و از آن جهت كه خداوند علم نامتناهی دارد و قانون‌ گذاری می‌كند، نبی مكرم اسلام(ص) نيز اين‌گونه هستند.
وی با اشاره به ادامه آيه بعد از بيان اطاعت از خدا، رسول و اولی‌الامر، گفت: از اين قسمت به بعد سير و بافت آيه سه قسمت می‌شود كه در بخش اول دستور به اطاعت محض و مطلق از خداوند، رسول و صاحبان امر داده شده است.
نخاولی با بیان اینکه در قسمت دوم آيه «فَإِن تَنَازَعْتُمْ» يعنی وقتی ميان شما نزاع، كشاكش و درگيری روی داد، برای رفع اختلافات به خدا و رسول او رجوع كنيد، افزود: در قسمت سوم این آیه نیز شروط ايمان به خدا بیان شده كه در قسمت نخست آيه موضوع اطاعت از خدا، رسول و اولی الامر بيان شده و در قسمت پايانی، اين اطاعت را به خداوند و رسول برگردانده است.
وی ابراز كرد: اين مطلب می‌رساند كه بازگرداندن امور به اولی‌الامر، رسول و خداوند در واقع برگرداندن امور به خداوند است، زيرا كه اطاعت از اولی الامر، اطاعت از رسول است و اطاعت از رسول، در نهايت اطاعت از خداوند متعال محسوب می‌شود.
اين ‌پژوهشگر قرآنی با اشاره به علت جدا كردن اطاعت از رسول در اين آيه از بقيه افراد، بيان كرد: اين امر به بعد عملی و اجرايی دين نظر دارد، يعنی همان‌گونه كه اطاعت از خدا، پذيرش دين است، اطاعت از رسول خدا هم پذيرش دين به‌شمار می‌رود.
نخاولی با اشاره به آيه 80 سوره نساء «مَّنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَ مَن تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَیْهِمْ حَفِيظًا، هر كس از پيامبر فرمان برد در حقيقت‏ خدا را فرمان برده و هر كس رويگردان شود ما تو را بر ايشان نگهبان نفرستاده‌‏ايم»، ادامه داد: اين آيه اطاعت از نبی اكرم(ص) را اطاعت از خدا دانسته و اين بدان جهت است كه، هيچ امری در زندگی رسول اكرم نبود، مگر آنكه تمام ابعاد و شئونات آن خدايی بود.
وی اين امور را نشانه عصمت حضرت محمد(ص) دانست و ابراز كرد: بنابراين اطاعت از رسول اكرم(ص) هم سنگ اطاعت از خدا است، اما اگر رفتار و سيره ايشان در آشكار و پنهان به اندازه سر سوزنی از آن چه كه خدا می‌خواهد، متفاوت بود، خداوند اطاعت از رسول اكرم(ص) را در كنار اطاعت از خود نمی‌آورد.
اين پژوهشگر قرآن در ادامه با اشاره به آيه 132 سوره آل‌عمران «وَ أَطِيعُواْ اللّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ، خدا و رسول را فرمان بريد باشد كه مشمول رحمت قرار گيريد»، تصريح كرد: اين اطاعت از رسول اكرم(ص) زمينه رحمت خداوند را فراهم كرده و محتوای آن شأن عصمت را بيان می‌كند.
اين ‌استاد حوزه و دانشگاه اظهار كرد: خداوند در مورد پدر و مادر نيز امر به اطاعت كرده اما چون والدين عصمت ندارند، زمانی كه به امور خطا و منافی خواست الهی امر كنند، خداوند اطاعت از امر آنها را نخواسته است.
اين پژوهشگر قرآنی افزود: در اين آيه خداوند مراجعه به پيامبر(ص) را مساوی با ايمان می‌داند، بنابراين كسی مومن واقعی است که پیامبر(ص) در تنازعات پيش آمده زندگيش، حاكم مطلق باشد.
وی خاطرنشان كرد: تنازعات، از اين باب است كه يك نفر از درگيری‌ها و اختلافات شادكام بيرون می‌آيد؛ لذا خداوند پذيرش حكم پيامبر(ص) را كه مخالف خواست فرد است، در صورت داشتن ايمان بيان كرده است.