ABD Başkanı Biden'ın Suudilere yaklaşımı
Joe Biden'ın göreve gelmesinden bu yana son iki aydır gündemde olan konulardan biri, Washington ve Riyad için her zaman stratejik öneme sahip olan ABD-Suudi ilişkileridir. Ancak Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ın kritik Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı suikastından haberdar olduğu raporunun yayınlanması bu ilişkileri etkiliyor gibi görünüyor.
ABD'nin bölgedeki en önemli iki müttefikinden biri olan Suudi Arabistan, Siyonist rejimle birlikte, siyasi ve askeri destek karşılığında her zaman ABD ile ilişkilerini en iyi şekilde geliştirmeye çalıştı. ABD-Suudi ilişkileri ticarette özellikle geniş olmasına rağmen zaman zaman, özellikle Batı Asya bölgesinin meselelerine bakış açısından, çeşitli zorluklarla karşılaşmıştır.
Washington Post köşe yazarı Cemal Kaşıkçı’nın 2018'de öldürülmesine ilişkin yakın tarihli bir ABD istihbarat raporunun Muhammed bin Selman'ın bildirimi ve onayıyla yayınlanması, gelecekteki Suudi kralının cezalandırılması için bir talep dalgasına yol açtı. 26 Şubat Cuma günü yayınlanan rapor, cinayetten daha önce haberdar olduğundan ve sorumlu olduğundan şüphelenilen Bin-Salman'ın, İstanbul'daki Suudi konsolosluğunda Kaşıkçı'nın öldürüldüğünü doğruladığını gösteriyor. Raporun yapıldığı gün ABD Dışişleri Bakanlığı 76 Suudi yetkiliye onları cezalandırmak için vize yasağı çıkardı ancak şu ana kadar Bin-Salman için doğrudan bir ceza açıklanmadı.
Suudi-Amerikan ilişkilerinin tarihi, 1931'de resmi olarak tanındıktan sonra başladı. Amerika Birleşik Devletleri ve Suudi Arabistan, itimatnamelerini paylaşarak ve 1940 yılında ilk ABD büyükelçisini Cidde'ye göndererek tam diplomatik ilişkiler kurdu. Arap ülkeleri ve dünya arasında Suudilerin etkisi, ikinci en büyük petrol rezervine sahip olması ve stratejik konumuyla ABD ile ikili ilişkilerde rol oynadı. Siyasi bağlara ek olarak, ABD ve Suudi Arabistan, güçlü kültürel ve eğitimsel bağlarını ABD kolejlerine ve üniversitelerine devam eden yaklaşık 37.000 Suudi öğrenciyle güçlendirdiler.
Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri ve Suudi Arabistan'ın da güçlü ekonomik bağları da bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, Suudilerin ikinci en büyük ticaret ortağıdır ve Suudi Arabistan, Batı Asya bölgesinde Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük ticaret ortaklarından biridir. Suudi Arabistan, ABD pazarına günde yaklaşık yarım milyon varil petrol göndererek ABD için üçüncü en büyük petrol ithalatı kaynağıdır. Riyad, Nisan 2016'da Vizyon 2030 programını başlattı ve ABD ve diğer ülkelerle ticareti ve yatırımı artırmak da dahil olmak üzere ekonomiyi çeşitlendirme planları sundu.
Ancak iki ülke arasındaki ilişkiler, Washington ile Riyad arasındaki gerilimin uzun bir geçmişi olmasına rağmen, özellikle yeni yüzyılın başından beri kargaşa içinde. 1930'larda ABD-Suudi ilişkileri arttıkça, iki ülke arasındaki ilk gerilim Filistin konusunda ortaya çıktı. Yahudiler ve Araplar arasındaki çatışma Nisan 1936'da, o zamanlar İngiliz kontrolü altında olan Filistin Topraklarında başladı. Amerika Birleşik Devletleri bağımsız bir İsrail devletinin kurulmasını desteklerken, İslam dünyasında ve Arap devletleri arasında etkili bir ülke olan Suudi Arabistan, Arapların konumunu destekleyerek aralarındaki ilk gerilime neden oldu.
O dönemin Başkanı Franklin Roosevelt mektuba rağmen, Washington'un olası bir Yahudi devletinin kurulmasında rol oynamayacağını belirterek El Suud ile normal ilişkilere döndü. Ayrıca Mart 1938'de CASCO petrol şirketinin daha fazla petrol keşfiyle Suudi petrol endüstrisi yeniden gelişti ve Birleşik Devletler Riyad'la daha fazla ilgilenmeye başladı. Sonuç olarak, 4 Şubat 1940'ta İkinci Dünya Savaşı yaklaşırken ABD Suudi Arabistan'daki diplomatik varlığını artırdı.
Faysal hükümetler arası çatışmaların ardından 1964 Kasım'ında Suudi Arabistan Kralı olarak iktidara geldi ve 20 Ekim 1973'e kadar ABD ile işbirliğini sürdürdü. Daha sonra, petrol ambargosu döneminde ve Yom Kippur Savaşı'nda (İsrail'e karşı Arap savaşı) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'ya yönelik petrol yaptırımlarına odaklanmaya karar verdi. Amerika Birleşik Devletleri'nde enerji krizini ateşleyen bir hareket oldu. Faysal, "ABD'nin İsrail'e Araplara karşı tam desteği, ABD'ye petrol tedarik etmeye devam etmemizi ve hatta onlarla arkadaş kalmamızı çok zorlaştırıyor." dedi. Petrol yaptırımları konusundaki gerilimlere rağmen ABD, Suudi Arabistan ile ilişkilerini yeniden başlatmak istiyor. Öte yandan, artan petrol fiyatlarının bir sonucu olarak biriken devasa petrol zenginliği, Suudilerin büyük miktarlarda ABD askeri teknolojisi satın almasına izin verdi. Ambargo, ABD'nin İsrail rejimine Suriye ile Golan Tepeleri konusunda müzakere yapması için yaptığı baskıdan sonra Mart 1974'te kaldırıldı. Üç ay sonra, Washington ve Riyad ekonomik ve askeri işbirliğini genişletmek için kapsamlı bir anlaşma imzaladılar. 1975 mali yılında, iki ülke 2 milyar dolarlık askeri sözleşmeler imzaladı.
Ocak 1979'da ABD, ülkeyi komünizme karşı daha fazla korumak için Suudi Arabistan'a F-15 savaş uçakları gönderdi. Buna ek olarak ABD ve Suudi Arabistan, Afganistan ve diğer savaşan ülkelerdeki anti-komünist grupları destekledi ve bu gruplardan biri daha sonra El Kaide terör örgütü olarak tanındı.
Ancak, iki ülke arasındaki ilişkiler George W. Bush ve daha sonra Barack Obama'nın başkanlığı sırasında soğudu ve 11 Eylül saldırısındaki faillerin Suudi uyruklu olması ABD'yi Suudi Arabistan konusunda daha ihtiyatlı hale getirdi. Obama'nın başkanlığından sonra ABD'nin Suudilere yönelik insan hakları, Batı Asya bölgesindeki terörist militan gruplara destek ve en önemlisi Bercam anlaşması gibi çeşitli konularda baskısı, Suudi Arabistan'ın bölgedeki en büyük rakibi olan İran ekonomisinin yaptırımların tecritinden çekilmesine yol açan bu durum, iki ülke arasındaki ilişkileri büyük ölçüde soğuttu. Bununla birlikte, ekonomik bağlar güçlü kaldı ve ABD'den askeri silah alımı, iki ülkenin ekonomik ilişkilerinin en büyük parçalarından biri olarak devam etti.
Washington ve Riyad arasındaki ilişkiler, Trump'ın dört yıllık başkanlığı sırasında, özellikle de uluslararası forumlarda Suudi Arabistan'a ABD'nin siyasi desteği, büyük silah anlaşmalarının imzalanması ve Yemen Ensarullah hareketinin ABD'nin bilinen terörist gruplar listesine dahil edilmesi sırasında doruğa ulaştı. Hatta Türkiye’deki Suudi konsolosluğunda Cemal Kaşıkçı suikastının bile iki ülke ilişkileri üzerinde önemli bir etkisi olamadı. Elbette Biden hükümeti Suudi Arabistan'a farklı bir yaklaşım benimsedi.
Biden, ilişkilerin devamına ve Suudi Arabistan'ın rolüne vurgu yapsa da, Trump döneminin sıcak ilişkileri yerini daha dengeli ilişkilere bırakmış görünüyor. Husilerin terörist gruplar listesinden çıkarılması, İran ile yeni bir anlaşmaya varmak veya Bercam'a dönmek için pazarlık etmeye çalışmak ve Suudi Arabistan'ın Katar ile ilişkilerinin yeniden kurulmasını olumlu karşılamasının yanı sıra, Biden'in Suudi Arabistan ile ilişkilerde bir denge arayışında olduğunu gösteriyor.
Biden, 25 Şubat Perşembe günü bir ropörtajında Suudi Arabistan Kralı Salman ile telefonla görüştüğünü ‘’ kanunlar değişmek üzere onları (Suudileri) insan hakları ihlallerinden sorumlu tutmak istiyoruz....bunu tüm dünyada, özellikle Suudi Arabistan'da yapmaya çalışıyoruz." dediğini söyledi. Ancak, Obama dönemi ilişkilerinin soğukluğunun Washington ve Riyad için tekrarlanması pek olası görünmüyor. Özellikle iki ülke arasındaki ekonomik ve siyasi ilişkiler, ABD’nin Arap dünyasındaki en önemli müttefiki Suudi Arabistan’ın dostluğunu hiçbir şekilde kaybetmeye istekli değil.
En çok konuşulan başlıklar 