Müsəlmanların bir-birləri üzərində 30 haqqı var
İmam Həsən Müctəbadan (ə) belə nəql olunur: "Din qardaşlarının haqqını bilmək insanı Allah yanında sevimli və Allaha yaxın edir. Əgər kimsə bu hüquqlara riayət etməkdən imtina edərsə, bu, onun Allah yanında məqamının azalmasına və Allahın həmin şəxsə qəzəblənməsinə səbəb olar. Beləliklə, birinci mərhələ hüquqların tanınması, ikinci mərhələ isə hüquqların həyata keçirilməsidir".
Həmçinin İmam Kazım (ə) Kəbənin qarşısında dayanıb buyurdu: "Ey Allahın evi, sənin haqqın nə qədər böyükdür, lakin Allah yanında möminin haqqı səndən ucadır. Odur ki, möminlərin hüquqlarının nə olduğunu bilməliyik. Qiyamət günü bütün günahları bağışlaya bilərlər. Əlbəttə, mümkündür, çünki Allah "Rəhmlilərin Rəhmlisi" olmaqla yanaşı, həm də hikmət sahibidir və hikmətsiz iş görməz. Əgər hamını bağışlayacaqsa, niyə bu qədər peyğəmbər göndərdi? Deməli, bəzi səbəblərə görə, günahlarımı bağışlamaq istəyə bilər, lakin Allahın heç vaxt bağışlamadığı günahlardan biri də din qardaşlarının haqqını pozmaqdır".
Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: "Müsəlmanın müsəlman üzərində 30 haqqı vardır ki, onu yerinə yetirmədikcə və ya halallıq istəmədikcə ondan ayrılmaq mümkün deyil". Sonra həzrət otuz haqqı sayaraq bura yetişir. Kim qardaşının haqqına hörmət etməzsə, Qiyamət günü sorğu-sual olunar və onun barədə hökm çıxarılar. Hökm ya şəxsin savabını almaq, ya da qarşı tərəfin günahlarını onun üzərinə yükləməkdir. Deməli, bu hüquqlardan istifadə etməsəniz, ya fidyə verməli olacaqsınız, ya da qarşı tərəfin günahlarını boynunuza götürəcəksiniz.
Bunlar otuz ictimai hüquqdur və bütün möminlərin bu hüquqları vardır. Həmin otuz hüquq aşağıdakılardır:
Onun səhvindən keç, göz yaşlarına rəhm et, eyiblərini ört, üzrlərini qəbul et. Kimsənin onun qeybətini etəsinə icazə verməsin, həmişə ona xeyirxah olsun, dostluğunu qorusun, vədini yerinə yetirmək, xəstə olanda onu ziyarət etmək, dəfnində iştirak etmək, Onun dəvətini qəbul edin, hədiyyəsini qəbul edin, hisslərinin əvəzini çıxın. Nemətlərinə şükür etmək, ona dost və köməkçi olmaq, Şərəfini qorumaq, ehtiyacını ödəmək, əgər asqırsa, "Ğəfərəllahu Lək" (Allah səni bağışlasın) deyin. Onun tirdiyini axtarmalı, salam verməli, onunla mehriban danışmalıdır. Hisslərinə yaxşı cavab verin, andlarını təsdiq edin. Dostları ilə dostluq et, onunla heç vaxt döyüşmə, zalım və ya məzlum olsa da, ona kömək et. Əgər zalımdırsa, onu zülm etməyə qoymasın. Əgər ona zülm edilirsə, haqqını müdafiə etməlidir. Özü üçün nə xoşlayırsa, onun üçün də xoşlasın. Özü çün nəyi bəyənmirsə, dostu üçün bəyənsin.
