آشنايی با تفاسير/ تفسير منسوب به امام عسكری(ع)
تفسير منسوب به امام عسكری(ع)، به اسباب نزول آيات توجه كمتری دارد
گروه انديشه: در تفسير منسوب به امام عسكری(ع) گرچه به مصاديق اشاره شده است ولی به اسباب نزول آيات كمتر توجه شده است.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، امام حسن عسكری(ع) پيشوای يازدهم شيعيان و سيزدهمين معصوم از آل رسول(ص) در سال 231 يا 232 قمری در شهر مدينه متولد شده‌اند. 22 يا 23 سال داشتند كه بعد از شهادت پدر بزرگوارشان امام هادی(ع) در سال 254 قمری به امامت رسيدند و در هشتم ربيع‌الاول سال 260 قمری در حدود 28 يا 29 سالگی به شهادت رسيدند و در خانه خود در جوار مقبره پدر بزرگوار خويش در «سامرا» به خاك سپرده شدند.
از تأليفات امام عسكری(ع) تفسير قرآن است، كه منسوب به ايشان است از همه معروف‌تر است. عده‌ای از اجله علمای شيعه اين تفسير را تأييد كرده و آن را از تفسيرهای منسوب به امام صادق(ع) و امام هادی(ع) مستندتر دانسته‌اند.
متن اين تفسير تا پايان آيه 282 سوره بقره موجود است اين تفسير با بيان رواياتی راجع به فضائل قرآن و تأويل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذكر احاديثی مشتمل بر فضائل اهل‌البيت(ع) ادامه يافته است. بحث‌های متعددی نيز درباره سيره نبوی، به خصوص راجع به مناسبات پيامبر(ص) و يهوديان، مطرح شده است. در مجموع، در اين تفسير 379 حديث آمده است. بيشتر روايات طولانی و مفصل است، به طوری كه گاه يك روايت چندين صفحه را در بر می‌گيرد. در اين تفسير برخی آيات تأويل شده و بيشتر تأويل‌ها درباره معجزات پيامبر(ص) و امامان(ع) است.
در اين تفسير به اسباب نزول آيات كمتر توجه شده، گرچه به مصاديق آيات اشاره شده است. مباحث صرفی، نحوی و بلاغی نيز در اين تفسير وجود ندارد. سلسله سند روايت كتاب نشان می‌دهد كه نقل اين تفسير در ميان محدثان و فقهای قم در قرن چهارم و پنجم متداول بوده است. مطالب تفسير را «محمدبن قاسم استرآبادی» خطيب، مشهور به مفسر «جرجانی»، از دو راوی؛ يعنی «ابوالحسن علی‌بن محمدبن سيار» (يسار) و «ابويعقوب يوسف‌بن محمدبن زياد»، نقل كرده است.
با وجود قدمت اين تفسير، وثاقت آن در بين علمای اماميه از گذشه مورد بحث بوده است. «محمدبن علی‌بن بابويه»، معروف به «شيخ صدوق» (متوفی 381)، نخستين عالم امامی است كه از اين تفسير مطالب فراوانی در كتب خود نقل كرده است گرچه درباره وثاقت يا عدم اعتبار آن سخنی نگفته است.
ابن بابويه متن تفسير را مستقيما از «استرآبادی» دريافت كرده است. وی در آغاز كتاب فتوايی خود، «من لا يحضره الفقيه» (ج 1، ص 3)، ضمن اشاره به اين نكته كه آن‌چه در اين اثر فراهم آمده از نظر خودش صحيح است بيان داشته كه روايات كتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است. او در باب «تلبيه»، از «استرآبادی» حديثی نقل كرده و در پايان گفته است كه باقی آن را در كتاب تفسير آورده است.
پس از شيخ صدوق، «ابو منصور احمدبن علی طبرسی» در كتاب «الاحتجاج» ضمن معرفی منابع خود از تفسير امام حسن عسكری ياد كرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره كرده و به اين دليل، سند روايت كتاب را به طور كامل آورده است. «سعيدبن هبة الله قطب راوندی» نيز از اين تفسير، بدون اشاره به نام آن مطلبی نقل كرده است.
نسخه‌های خطی متعددی از اين تفسير موجود است و متن تفسير به فارسی ترجمه شده است قديمی‌ترين ترجمه فارسی موجود آن، «آثار الاخيار» نام دارد كه ترجمه «ابوالحسن علی‌بن حسن زواره‌ای» (متوفی 984) است و ترجمه تمام موجود است.*
----------------------------------------------
*منابع: بحار‌الانوار، ج 50؛ اعيان‌الشيعه، ج 2؛ تاريخ طبری؛ تاريخ كامل ابن اثير؛ الذريعه؛ نورالابصار از مؤمن شبلنجی؛ نزهةالجليس؛ منية‌الانيس؛ جامع التفاسير نور
از تأليفات امام عسكری(ع) تفسير قرآن است، كه منسوب به ايشان است از همه معروف‌تر است. عده‌ای از اجله علمای شيعه اين تفسير را تأييد كرده و آن را از تفسيرهای منسوب به امام صادق(ع) و امام هادی(ع) مستندتر دانسته‌اند.
متن اين تفسير تا پايان آيه 282 سوره بقره موجود است اين تفسير با بيان رواياتی راجع به فضائل قرآن و تأويل و آداب قرائت قرآن آغاز شده و با ذكر احاديثی مشتمل بر فضائل اهل‌البيت(ع) ادامه يافته است. بحث‌های متعددی نيز درباره سيره نبوی، به خصوص راجع به مناسبات پيامبر(ص) و يهوديان، مطرح شده است. در مجموع، در اين تفسير 379 حديث آمده است. بيشتر روايات طولانی و مفصل است، به طوری كه گاه يك روايت چندين صفحه را در بر می‌گيرد. در اين تفسير برخی آيات تأويل شده و بيشتر تأويل‌ها درباره معجزات پيامبر(ص) و امامان(ع) است.
در اين تفسير به اسباب نزول آيات كمتر توجه شده، گرچه به مصاديق آيات اشاره شده است. مباحث صرفی، نحوی و بلاغی نيز در اين تفسير وجود ندارد. سلسله سند روايت كتاب نشان می‌دهد كه نقل اين تفسير در ميان محدثان و فقهای قم در قرن چهارم و پنجم متداول بوده است. مطالب تفسير را «محمدبن قاسم استرآبادی» خطيب، مشهور به مفسر «جرجانی»، از دو راوی؛ يعنی «ابوالحسن علی‌بن محمدبن سيار» (يسار) و «ابويعقوب يوسف‌بن محمدبن زياد»، نقل كرده است.
با وجود قدمت اين تفسير، وثاقت آن در بين علمای اماميه از گذشه مورد بحث بوده است. «محمدبن علی‌بن بابويه»، معروف به «شيخ صدوق» (متوفی 381)، نخستين عالم امامی است كه از اين تفسير مطالب فراوانی در كتب خود نقل كرده است گرچه درباره وثاقت يا عدم اعتبار آن سخنی نگفته است.
ابن بابويه متن تفسير را مستقيما از «استرآبادی» دريافت كرده است. وی در آغاز كتاب فتوايی خود، «من لا يحضره الفقيه» (ج 1، ص 3)، ضمن اشاره به اين نكته كه آن‌چه در اين اثر فراهم آمده از نظر خودش صحيح است بيان داشته كه روايات كتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است. او در باب «تلبيه»، از «استرآبادی» حديثی نقل كرده و در پايان گفته است كه باقی آن را در كتاب تفسير آورده است.
پس از شيخ صدوق، «ابو منصور احمدبن علی طبرسی» در كتاب «الاحتجاج» ضمن معرفی منابع خود از تفسير امام حسن عسكری ياد كرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره كرده و به اين دليل، سند روايت كتاب را به طور كامل آورده است. «سعيدبن هبة الله قطب راوندی» نيز از اين تفسير، بدون اشاره به نام آن مطلبی نقل كرده است.
نسخه‌های خطی متعددی از اين تفسير موجود است و متن تفسير به فارسی ترجمه شده است قديمی‌ترين ترجمه فارسی موجود آن، «آثار الاخيار» نام دارد كه ترجمه «ابوالحسن علی‌بن حسن زواره‌ای» (متوفی 984) است و ترجمه تمام موجود است.*
----------------------------------------------
*منابع: بحار‌الانوار، ج 50؛ اعيان‌الشيعه، ج 2؛ تاريخ طبری؛ تاريخ كامل ابن اثير؛ الذريعه؛ نورالابصار از مؤمن شبلنجی؛ نزهةالجليس؛ منية‌الانيس؛ جامع التفاسير نور
