كتاب «مدل سكولار شدن غرب» منتشر شد
كتاب مدل سكولار شدن غرب به همت «محمدمسعود سعيدی» عضو هيئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (گروه مطالعات اجتماعی) دفتر تبليغات اسلامی شعبه خراسان رضوی ترجمه و پائيز 87 توسط انتشارات گام نو منتشر شد.
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) به نقل از سايت دفتر تبليغات اسلامی خراسان رضوی، اين كتاب ترجمه فصلی از كتاب استيو بروس استاد دانشگاه آبردين يكی از مهم‌ترين نظريه‌پردازان تئوری سكولاريزاسيون است. در اين كتاب سعی شده است با مرور ادبيات كلاسيك جامعه‌شناسی - از وبر به بعد - مدل سكولاريزاسيون در غرب طراحی شود.
در زير چكيده‌ای از مطالب و سرفصل‌های كتاب آورده شده است.
استيو بروس فرآيند سكولاريزاسيون را در ضمن يك مدل تبيين می‌كند؛ صنعتی شدن، زنجيره‌ای از تحولات اجتماعی را به همراه خود آورد. اين تحولات در كنار هم، جذابيت و باور‌پذيری دين را نسبت به وضعيت آن در جوامع ما قبل مدرن، كاهش داد. اگر در گزارش بروس از اين تحولات، تازگی و ابتكاری وجود داشته باشد، تأكيدی است كه نسبت به تكثر و تنوع دارد. تعامل ميان فرهنگ دينیِ چند پاره با تمايز و تفكيك ساختاری و اجتماعی، سبب بوجود آمدنِ تنوع و تكثر فرهنگی در جامعه شد. اين تكثر فرهنگی، هويت دينی (و به همراه آن همه‌ی ايده‌های دينی مگر ملايم‌ترين آنها) را از عرصه‌ی عمومی بيرون راند و به حوزه‌ی خصوصی محدود نمود. علاوه بر اين، بروس بر تأثيرِ تنوع فرهنگی- اجتماعی در شيوه‌ی دينداری مردم نيز تأكيد داشته‌است، يعنی شيوه‌ای كه مردمِ خواهانِ دين، بدان شيوه می‌توانند باورهای دينی خود را در محيط متكثر حفظ كنند.
در عين حال نويسنده از وجود روندهای معكوس نيز غفلت نكرده است (دفاع فرهنگی و گذار فرهنگی). از نظر بروس تأثير سكولار‌كننده‌ی تكثر به ميزان بسيار زيادی به وجود يك فرهنگ برابری‌خواه و حاكميت يك حكومت دموكراتيك، بستگی دارد. در غياب اين زمينه‌ها، تنوع و تكثر می‌تواند به كشمكش‌های نژادی و قومی دامن بزند و الزام به يك هويت دينی گروهی را عميق‌تر گرداند. نويسنده برای مدعيات خود به شواهد تاريخی استناد می‌كند. برخی انتقادات به مدل سكولاريزاسيون نيز به اعتقاد وی، نسبت‌های نادرستی هستند كه از كژ‌فهمی مدل ناشی شده‌اند.
همچنين، رويكرد نويسنده كتاب به سكولاريزاسيون، رويكرد تقاضا برای دين است كه در مقابل رويكرد عرضه‌ی كالای دينی قرار می‌گيرد. اين دو رويكرد به دو نتيجه‌ی كاملاً متناقض در مورد سكولاريزاسيون فردی می‌رسند و قضاوت كردن بين آن دو، به زمينه‌ی اجتماعی تنوع و تكثر بستگی دارد.
در زير چكيده‌ای از مطالب و سرفصل‌های كتاب آورده شده است.
استيو بروس فرآيند سكولاريزاسيون را در ضمن يك مدل تبيين می‌كند؛ صنعتی شدن، زنجيره‌ای از تحولات اجتماعی را به همراه خود آورد. اين تحولات در كنار هم، جذابيت و باور‌پذيری دين را نسبت به وضعيت آن در جوامع ما قبل مدرن، كاهش داد. اگر در گزارش بروس از اين تحولات، تازگی و ابتكاری وجود داشته باشد، تأكيدی است كه نسبت به تكثر و تنوع دارد. تعامل ميان فرهنگ دينیِ چند پاره با تمايز و تفكيك ساختاری و اجتماعی، سبب بوجود آمدنِ تنوع و تكثر فرهنگی در جامعه شد. اين تكثر فرهنگی، هويت دينی (و به همراه آن همه‌ی ايده‌های دينی مگر ملايم‌ترين آنها) را از عرصه‌ی عمومی بيرون راند و به حوزه‌ی خصوصی محدود نمود. علاوه بر اين، بروس بر تأثيرِ تنوع فرهنگی- اجتماعی در شيوه‌ی دينداری مردم نيز تأكيد داشته‌است، يعنی شيوه‌ای كه مردمِ خواهانِ دين، بدان شيوه می‌توانند باورهای دينی خود را در محيط متكثر حفظ كنند.
در عين حال نويسنده از وجود روندهای معكوس نيز غفلت نكرده است (دفاع فرهنگی و گذار فرهنگی). از نظر بروس تأثير سكولار‌كننده‌ی تكثر به ميزان بسيار زيادی به وجود يك فرهنگ برابری‌خواه و حاكميت يك حكومت دموكراتيك، بستگی دارد. در غياب اين زمينه‌ها، تنوع و تكثر می‌تواند به كشمكش‌های نژادی و قومی دامن بزند و الزام به يك هويت دينی گروهی را عميق‌تر گرداند. نويسنده برای مدعيات خود به شواهد تاريخی استناد می‌كند. برخی انتقادات به مدل سكولاريزاسيون نيز به اعتقاد وی، نسبت‌های نادرستی هستند كه از كژ‌فهمی مدل ناشی شده‌اند.
همچنين، رويكرد نويسنده كتاب به سكولاريزاسيون، رويكرد تقاضا برای دين است كه در مقابل رويكرد عرضه‌ی كالای دينی قرار می‌گيرد. اين دو رويكرد به دو نتيجه‌ی كاملاً متناقض در مورد سكولاريزاسيون فردی می‌رسند و قضاوت كردن بين آن دو، به زمينه‌ی اجتماعی تنوع و تكثر بستگی دارد.
