در بخش نخست از گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) بررسی شخصيت و ابعاد فنی تلاوتهای استاد «عبدالفتاح شعشاعی» خوانديم كه اين استاد در سفری كه با «ابوالعينين شعيشع» به عراق برای شركت در مراسم ختم مادر پادشاه عراق داشت در فرودگاه عراق متوجه شد كه از وی به طور رسمی برای آمدن به عراق و شركت در مراسم دعوت نشده و به همين خاطر بسيار ناراحت میشود.
در ديداری كه با استاد «ابوالعينين شعيشع» شيخ القراء حال حاضر مصر در آبانماه سال 1378 و در جريان برگزاری دومين دوره مسابقات بينالمللی قرآن كريم دانشجويان مسلمان داشتم، اين استاد درباره سفر خود با «عبدالفتاح شعشاعی» به عراق برای من چنين گفت: هنگام فوت مادر پادشاه وقت عراق، دعوتنامهای برای من و استاد «مصطفی اسماعيل» برای عزيمت به عراق و شركت در مراسم ختم مادر پادشاه عراق از طرف سفير اين كشور در مصر به دستم رسيد.
شعيشع افزود: من نيز بلافاصله خود را برای عزيمت به عراق آماده كردم اما هرچه گشتم مصطفی اسماعيل را نيافتم و به همين دليل از عبدالفتاح شعشاعی درخواست كردم كه با من به عراق بيايد و در مراسم ختم به تلاوت قرآن كريم بپردازد.
شعيشع با بازگو كردن ادامه ماجرا گفت: هنگامی كه به فرودگاه بغداد رسيديم جمعيت كثيری را يافتيم كه منتظر ورود ما به عراق بودند و مصطفی اسماعيل را صدا میزدند، در آن لحظه عبدالفتاح چون دريافت كه به صورت رسمی از وی برای آمدن به عراق دعوت نشده است بسيار از دست من ناراحت شد و خواست از فرودگاه به طور مستقيم به قاهره بازگردد.
شعيشع افزود: با اصرار فراوان از او خواستم كه در عراق بماند و ماجرا را نيز برای او تعريف كردم اما او همچنان اصرار میكرد تا به مصر بازگردد، در آن لحظه فكری به ذهنم آمد، به عبدالفتاح رو كردم و گفتم آيا میخواهی به مصر برگردی تا مردم بگويند شعشاعی به عراق رفت اما مردم عراق تلاوتش را نپسنديدند و در تلاوت قرآن توفيقی پيدا نكرد.
شعشيع اين ماجرا را بدين گونه ادامه میدهد: در اين هنگام عبدالفتاح با چهرهای متبسم رو به من كرد و گفت كه اين سخنان را من بايد به تو میگفتم اما تو كه از من جوانتری به من گفتی، از تو به خاطر اين نصيحت ممنونم، من در عراق خواهم ماند و در مجلس ختم نيز شركت خواهم كرد.
آری و بدين گونه بود كه عبدالفتاح شعشاعی به يادماندنیترين تلاوتهای خود را در عراق اجرا كرد، تلاوتهايی كه هم اكنون به عنوان ميراث جاودانهای از وی به يادگار مانده و استادان و پيشكسوتان قرآنی از آنها به عنوان تلاوتهای فنی ياد میكنند و تقليد از اين تلاوتها و توجه ويژه به آنها را به شاگردان خود توصيه میكنند.
سرانجام اين قاری بزرگ جهان اسلام در سال 1962 ميلادی و در سن 70 سالگی پس از آن كه عمری را در راه خدمت به قرآن گذراند و با تلاوتهای زيبايش دلهای مشتاقان به كلام وحی را جلا بخشيد جان به جان آفرين تسليم كرد. روحش شاد و يادش گرامی باد.
شايد در جهان قرائت، شيوه تلاوت هيچ قاری به اندازه عبدالفتاح شعشاعی در برابر جريان متغير معانی و مفاهيم آيات خاضع و منعطف نباشد، انعطافپذيری فراوان او در برابر معانی آيات چيزی است كه نظير آن را در هيچ سبك ديگری به اين اندازه نمیتوان ديد.
اين تبعيت از معنا در آهنگ، او را تا جايی میبرد كه در بسياری از موارد حتی بدون رعايت حالت پايانی و صدای خاتمه بر كلمات وقف میكند، شيوه روايتگونه او به شكلی است كه هر لحظه با تغيير معنا، فضايی جديد را با آهنگ خود برای شنونده ايجاد میكند، همچون راوی و گويندهای توانا و چيرهدست كه قصه خود را به نحوی شايسته و زيبا روايت میكند.
1. صوت عبدالفتاح شعشاعی از آنچنان ضخامت، قوت و رسايی برخوردار است كه در عمق جان انسان نفوذ میكند، اين ويژگی به همراه زنگ خاص صدای اين استاد بالاترين عناصر تأثيرگذار صدای وی به حساب میآيد، همچنين وسعت صدای اين قاری بزرگ در حدود 17 درجه يعنی بيشتر از دو اكتاو (ديوان) بوده و البته از تحريرپذيری و انعطافپذيری متوسط برخوردار است.
2. از جمله عناصر و اركان اصلی تلاوت عبدالفتاح شعشاعی وضوحگرايی در بيان و به عبارت گوياتر ادای الفاظ و كلمات به طور كاملاً واضح و آشكار است و اين موضوع رنگ خاصی به تلاوت اين استاد بخشيده است.
3. مهارت عبدالفتاح شعشاعی در تنوع بخشيدن به خط سير لحنی و استخدام مقامهای متعدد و تركيبهای آنها به منظور نيل به اين تنوع عجيب و شگرف است و تلاوتهای اين استاد را به لحاظ فنی در بالاترين سطح مطرح كرده است.
1. تغيير سريع و ناگهانی پردهها به واسطه استفاده از فواصل مطبوع بيشتر از يك پرده، همچنين بهرهگيری از تمامی مقامهای اصلی و برخی مقامهای فرعی البته با حضور پررنگتر مقامهايی مانند رست، سگاه و عجم.
2. تسلط فراوان بر علم مقامها و پردههای مختلف آنها كه موجب شده به سهولت و هر لحظه كه بخواهد مقامها را انتقال دهد، همچنين استفاده ويژه اين استاد از پردههای اوج يا جوابها در بيان جملات امری يا خبری كه موجب القای مناسب معنا در ذهن مستمع میشود.
گزارش از سيد جاسم موسوی
منابع:
1. كتاب «نگاهی به زندگانی قاريان مشهور قرآن كريم» نوشته «مريم قاسماحمد»
2. كتاب «پژوهشی در جلوههای موسيقايی هنر تلاوت» نوشته «غلامرضا شاهميوه»
3. روزنامه فرامنطقهای الشرق قطر، چاپ ژانويه 1998
4. وبسايت قاريان قرآن كريم
5. وبسايت صدای قرآن