سلام خدا بر تو ای ماه گرامی كه ما را شستشو دادی و رفتی

وداع براى كسی است، كه با ماه مبارك رمضان مأنوس بوده و اين ماه دوست او باشد وگرنه آن كس كه با اين ماه نبوده، وداعی ندارد. انسان از دوستش و يا كسی كه مدتی با او مأنوس بوده خداحافظی می‌كند. كسی كه اصلا نمی‌داند چه وقت ماه مبارك رمضان آمد و چه وقت سپری شد، چرا آمد و چرا سپری شد وداعی ندارد.
امام سجاد (ع) آخر ماه مبارك رمضان كه مى‌شد، با سوز و گداز اين دعا را مى‌خواند و مى‌فرمود: ماه رمضان در بين ما اقامت داشت و جاى حمد و ثنا بود؛ زيرا به همراه خود رحمت آورد و رفيق بسيار خوبى براى ما بود. ما در صحبت و همراهى با او به فضائل و نعمت‌هایى رسيديم. دوستى بود كه به همراهش رحمت و مغفرت و بركت آورد.
رسول خدا (ص) نيز در خطبه شعبانيه فرمودند: «قد أقبل إليكم شهر الله بالبركة والرحمة والمغفرة»، يعنى اين ماه، بركت و رحمت و مغفرت مى‌آورد، كسى كه رفيق اين ماه بوده و باشد، بركت و رحمت و مغفرت اين ماه را هم دريافت مى‌كند.
امام ‌سجاد(ع) در دعای وداع ماه مبارك رمضان می‌فرمايند: «فنحن قائلون السلام عليك يا شهر‌الله الاكبر و يا عيد اوليائه» سلام بر تو ای بزرگ‌ترين ماه كه به خدا انتساب داری و سلام بر تو ای عيد اوليای الهی و در ادامه می‌فرمايد: «السلام عليك من شهر قربت فيه‌الامال و نشرت فيه‌الأعمال» سلام بر تو ای ماهی كه آرزوها در اين ماه نزديك شد و ما فهميديم كه چه بخواهيم لذا آرزوهای طولانی نمی‌طلبيم، ماهی كه در آن برآمدن آرزوهای مشروع نزديك شد.
و در فرازی ديگر امام(ع) می‌فرمايند: «السلام عليك من قرين جل موجودا وأفجع فقده مفقودا» سلام بر تو ای نزديكی كه وقتی بودی گرامی بودی و حال كه در آستانه رفتن هستی، رفتنت فاجعه است و ما را غمگين می‌كند همچون كسی كه عضو خانواده‌اش را از دست می‌دهد و در جای ديگر می‌فرمايد: «ومرجو آلم فراقه» سلام بر تو ای تكيه‌گاه اميد كه در هنگام مفارقت، ما را متألم و رنجور كردی.
آن ماه كه در جان انسان رسوخ داشت، وقتی از جان فاصله می‌گيرد جايی را غم پر می‌كند، زيرا از آن صفای ضمير ديگر خبری نيست و آن نشاطی را كه انسان در ماه مبارك رمضان برای نثار و ايثار دارد، در غير ماه ندارد. اگر انسان در اين ماه ضيافت حق از خدا غنا و بی‌نيازی طلب كند چيزی او را متوجه و مشغول نمی‌كند نه از كسی می‌ترسد و نه از بذل جان دريغ می‌كند.
در ادامه می‌فرمايند: «السلام عليك من أليف آنس مقبلا فسر وأوحش منقضيا قد مض» سلام بر تو ای دوست با الفت كه وقتی آمدی ما را مسرور و وقتی ما را گداختی و داغ زدی. اين حرف انسانی است كه با باطن روزه اين ماه و با باطن شب قدر در تماس بوده است.
باز در فرازی ديگر می‌فرمانيد: «السلام عليك من مجاور رقت فيه‌القلوب و قلت فيه الذنوب» سلام بر تو ای همسايه عزيز كه ما در جوار رحمت تو بوديم. تو همسايه‌ای بودی كه در اين مدت در اثر حسن هم‌جواری با تو دل‌ها رقيق و گناهان كم شد. آری، انجام مكروهات و گناهان كوچك، كم‌كم راه انسان را می‌بندد. امام سجاد(ع) می‌فرمايند: «دل‌ها در اين ماه نرم و رقيق و گناهان در اين ماه كم است.»
امام سجاد(ع) می‌فرمايند: «السلام عليك من ناصر أعان علی‌اشيطان و صاحب سهل سبل الأحسان» يعنی سلام بر تو ای رفيقی كه كمك كردی تا ما بر شيطان مسلط شديم. به راستی انسان در اين ماه بر شيطان مسلط می‌شود و به خاطرات شيطانی گوش فرا نمی‌دهد. تو برای ما مصاحب خوبی بودی، كه ما توانستيم بر شيطان پيروز شويم.
ما نه تنها در بعد سلبی از دست شيطان نجات پيدا كرديم و كار بد نكرديم، بلكه در بعد اثباتی هم پيروز شديم و راه‌های خير را به خوبی و آسانی طی كرديم. اگر در غيرماه مبارك رمضان كار خير را به سختی انجام می‌داديم، در اين ماه به آسانی انجام داديم تو باعث شدی كه ما راه احسان را با سهولت طی كرديم.
و در ادامه می‌فرمايد: «السلام عليك ما أكثر عتقاء‌الله فيك» سلام بر تو ای ماه، چه بسيار بنده‌هايی را كه خدا در زمان تو آنانی را كه گرفتار آتش و رذايل اخلاقی بوده‌اند آزاد كرده است؟، چقدر سعادتمند شد كسی كه احترام تو را حفظ كرد و مواظب بود تا در اين ماه حرف بد نزند، خيال و گناه بد نكند.
«السلام عليك ما كان أمحاك للذنوب وأسترك لأنواع العيوب» سلام بر تو ای حقيقت ماه مبارك رمضان كه محو كننده گناه هستی. عيب را می‌پوشانی و گناه را محو می‌كنی اول پوشاندن و ستر و بعد مغفرت است ابتدا خدای سبحان می پوشاند كه آبروی انسان محفوظ بماند، سپس می‌بخشد، ستار بودن زمينه مغفرت غفار را فراهم می‌كند. چقدر خوب است انسان تا می‌تواند آبروی ديگران را حفظ كند ، خدا هم آبروی او را حفظ می‌كند.
«السلام عليك ما كان أطولك علی‌المجرمين» سلام بر تو ای ماه مبارك رمضان كه برای افراد تبهكار بسيار طولانی هستی. ماه رمضان برای چنين افرادی حكم چندين ماه را دارد و در دل‌ های مؤمنان با نوعی هيبت و جلال و هيمنه و شكوه تلفی می‌شود.
امام در ادامه وداع می‌فرمايد: «السلام عليك من شهر لا تنافسه الأيام» سلام بر تو ای ماهی كه هيچ ماهی با تو توان مسابقه و رقابت ندارد. هيچ ماه و ايامی و ليالی و لحظاتی با تو منافسه و رقابت نمی‌كند تو پيشگامی و همه يازده ماه به دنبال تو هستند.
«السلام عليك غيرالمصاحبة و لا ذميم الملابسة» سلام بر تو، در اين مدتی كه مهمان ما بودی، يا ما در خدمت تو بوديم، هيچ رنجی نديديم از مصاحبت با شما خسته نشديم در حضور تو لذت برديم و تو مهمان خوبی برای ما بودی.
«السلام عليك كما وفدت علينا بالبركات و غسلت عنا دنس الخيئات» سلام بر تو، ای ماه گرامی رمضان كه بركت آوردی، ما را شستشو دادی و رفتی اگر بعدها آلوده شديم به دست خود آلوده شديم وگرنه تو ما را تطهير كردی و اكنون احساس سبكی می‌كنيم.
«السلام عليك غير مودع برما و لا متروك صيامه سئما» سلام بر تو كه پس از يك ماه مهمانی در هنگام وديع، ما احساس خستگی نكرديم انسان وقتی مهمان را برای مدتی مديد و با تشريفات پذيرايی می‌كند خود دراين مدت خسته می‌شود اما ماه رمضان برای مؤمن گواراست.*
*منبع: آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی. حكمت عبادت.