قرآن افراد دارای مشكلات اخلاقی را مريض می‌داند/جامعه هنوز اين مسئله را نپذيرفته است
گروه سلامت: عضو هيئت علمی گروه معارف دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران با تأكيد بر اينكه بر اساس ديدگاه قرآن افرادی كه دارای مشكلات اخلاقی مانند دروغ، نفاق، شايعه افكنی هستند، مريض‌اند، گفت: هنوز جامعه چنين نگاه و باوری ندارد.
حجت‌الاسلام والمسلمين محسن اديب‌بهروز، عضو هيئت علمی گروه معارف دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) در بخش اول سخنان خود با اشاره به اينكه كه قرآن هم در مورد شناسايی و هم در مورد علل به وجود آمدن بيماری‌ها بحث دارد، گفت: اگر چه شايد نتوان به صورت ريز و جزئی مستندی را ارائه كرد اما به كمك احاديث هم‌سو و هماهنگ با آيات قرآن می‌توان به مستنداتی برای كشف علل بيماری‌ها دست يافت.
وی در بخش دوم سخنان خود، با تأكيد بر لزوم ايجاد خودآگاهی در افراد برای هدايت آنها به سوی پيشگيری از بيماری يا درمان، اظهار كرد: ما نبايد خودآگاهی را در همه بيماران با يك روش واحد ايجاد كنيم، يعنی در اين زمينه بايد خصوصيات افراد مورد توجه قرار داشته باشد و بدانيم كه با چه ادبيات گفتاری و رفتاری می‌توان خودآگاهی را در فرد به وجود آورد.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز تصريح كرد: زمانی كه می‌خواهيم درمان را آغاز كنيم بسيار مهم است كه بتوانيم مخاطبمان را با ادبيات اختصاصی خاص هر فرد خودآگاه كنيم. كه در اين مسير جنسيت، مقطع سنی، طبقه اجتماعی، تحصيلات و ... فرد بايد در ادبيات گفتاری ما برای خودآگاهی فرد مورد توجه قرار گيرد.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز با ابراز تأسف از به كارگيری ادبيات گفتاری و رفتاری واحد برای همه افراد و بيماران، عنوان كرد: شايد به همين دليل است كه تأثير حرف‌ها، رفتارها و گفتارها كاهش پيدا می‌كند، در حالی كه اگر ما بتوانم از اين يكسان‌سازی خارج شويم و با توجه به خصوصيات مخاطب در ادبيات گفتاری خود تغييراتی ايجاد كرده فرد را به خودآگاهی در مورد نحوه پيشگيری و يا درمان بيماری برسانيم، سخنان ما موثرتر خواهد شد.
وی هدف از دادن خودآگاهی به فرد در مورد بيماريش را پذيرش، همكاری با پزشك و اجرای درمان از سوی بيمار دانست و گفت: بايد تلاش شود به هر روش و وسيله‌ای همكاری كامل بيمار برای درمان جلب شود و در اين صورت است كه می‌توان انتظار داشت در ظرف زمانی خاص شاهد درمان باشيم.
اين استاد دانشگاه با يادآوری دسته‌بندی بيماری‌ها به سه گروه: بيماری‌های جسمی، روحی – روانی و اخلاقی اضافه كرد: برخی از افراد جامعه ما تغييرات و واكنش‌های منفی رفتاری را به عنوان بيماری تلقی نمی‌كنند، اما در بحث مشكلات روحی و روانی پذيرش عنوان بيماری برای اينگونه اختلال‌ها بيشتر است.
وی با تأكيد بر لزوم پذيرش بيماری از سوی فرد بيمار با هدف كمك به درمان، بيان كرد: اگر بخواهيم در مورد كسانی كه مشكل اخلاقی و رفتاری دارند از واژه بيمار استفاده كنيم، ضريب مخالفت فرد (دارای مشكل اخلاقی) برای درمان بيشتر می‌شود و به همين دليل ما ناچار هستيم از واژگان ديگری استفاده كنيم، چرا كه اگر فرد با ما مخالفت كند، نمی‌توان در گام بعدی برای پيشگيری يا درمان اقدام كرد و فرد از ابتدا موضع كاملاً مخالفی در برابر درمانگر به خود می‌گيرد و صحبت‌ها، درمان‌ها و راهكارها موثر نخواهد بود.
وی در پاسخ به اين پرسش مبنی بر اينكه آيا نبايد در زمينه بيماری‌های اخلاقی مد نظر اسلام، فرهنگ سازی شود تا مردم مسائلی مانند دروغ، نفاق، شايعه افكنی و ... را نيز بيماری دانسته در پی درمان آنها برآيند، عنوان كرد: در جامعه كنونی اين مباحث در مبحث اخلاقی مطرح می‌شود. اما اگر مخاطب ما به مرحله‌ای از تعبد رسيده و علاقه‌مند است بداند دين و منبع وحيانی نسبت به اين رفتارها چه واژه‌ای را به كار می‌برد، در مقابل چنين افرادی به صراحت می‌توان گفت كه تعبير قرآن در مقابل چنين اختلال‌هايی «مرض» است.
عضو هيئت علمی گروه معارف دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران افزود: قرآن وقتی در آيه 10 سوره بقره می‌فرمايد: «فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ؛ در دل‌هايشان مرضی است»، مصداق‌های اين مرض را نيز معرفی كرده از افراد دارای اين مصداق‌ها به مريض تعبير كرده است. اما اين مريضی در تعبير قرآن معنای خاص خود را دارد به جهت اينكه درمان و راه‌های پيشگيری از آن نيز جداست.
وی تأكيد كرد: اما اگر مخاطب ما مخاطبی است كه اين عشق و علاقه را به منابع وحيانی ندارد، نبايد از اين رفتارها به مريضی تعبير شود بلكه بايد مطرح كرد كه اين رفتارها در جامعه سالم و عقلانی پسنديده نيست و به اين دليل تو(فرد بيمار) بايد از بروز و يا تثبيت آنها در خودت جلوگيری كنی.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز برداشت شخصی خود را اينگونه بيان كرد كه، درصد زيادی از مخاطبان ما از گروه اول(افرادی كه می‌خواهند تعبير اسلام را در مورد مشكلات اخلاقی بدانند) نيستند، لذا بهتر است از واژگان بيماری استفاده نكنيم. چون بيمار واژه تعريف شده‌ای در جامعه ما است و به محض به كار رفتن بيماری‌های جسمی تداعی می‌شود.
وی با اشاره به تعابير مختلف قرآن از افراد دارای مشكل روانی و اخلاقی گفت: شايد در بحث درمان كارشناسان ما مقصر باشند كه به همه به صورت يكدست نگاه می‌كنند، در حالی كه با يك بررسی اجمالی در قرآن متوجه می‌شويم كه برخورد قرآن يكدست نيست.
عضو هيئت علمی گروه معارف دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران تصريح كرد: در هيچ كجای منابع دينی ما فرستادن افراد دچار اختلال روانی به جايی به عنوان تيمارستان مطرح نشده است. در واقع تعريف ما از تيمارستان جايی است كه با اين بيماران(حتی در مراحل و روش‌های درمان) به صورت عادی برخورد نمی‌شود و در حالی كه ما ساير بيماران را در كنار خود نگه داشته به درمان آنها می‌پردازيم، اين افراد را كه دارای اختلال روانی هستند از زندگی‌های خود دور می كنيم.
وی تصريح كرد: واكنش قرآن در قبال اين افراد با عكس‌العمل‌های درون جامعه متفاوت است و اگر روزی بتوانيم مطرح كنيم كه اولاً قرآن شما را بيمار فرض كرده نه يك فرد غير عقلانی، فاقد عقل و يا دچار نقص عقل و از سوی ديگر قرآن بين افراد مختلفی كه بيماری‌های مختلف روحی و روانی دارند تفاوت قائل شده و راه‌حل‌های پيشگيری و درمان مجزا نيز به اين افراد ارائه كرده است آن زمان است كه می‌توانيم اگر بيماری اين افراد در مرحله تثبيت قرار نگرفته اقدام به توقف و پيشگيری از رشد بيماری كرده و يا در صورت تثبيت به درمان اقدام كنيم.
مدير گروه رشته تاريخ اسلام جامعه‌الزهرا(س) در تعريف بيماری‌های روانی گفت: از نگاه ما بيماری روانی يعنی يك آلودگی به سيستم عصبی و عقلانی فرد وارد شده كه نياز به آلودگی‌زدايی دارد كه اگر در مرحله تثبيت قرار نگرفته از عوامل پيشگيری استفاده كرده و روند رشد را متوقف می‌كنيم و در صورتی كه تثبيت شده، به سمت درمان پيش می‌رويم.
وی ادامه داد: پس اولين نگاه و بيان ما با اين فرد(كه اختلال روانی دارد) اين است كه همچنان كه گاهی در عضوی از جسم شما بيماری و اختلال به وجود می‌آيد اكنون هم در عضوی از وجود انسانی شما به نام عقل يك بيماری وارد شده و ما می‌توانيم با راهكارهايی رشد آن را متوقف و بيماری را درمان كنيم.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز به وجود بيماری‌های اخلاقی در افراد جامعه نيز اشاره و عنوان كرد: گاهی در رفتارهای انسان‌ها از نظر اخلاقی اختلالاتی به وجود می‌آيد مثل: حسادت، بخل، نفاق، دروغ‌گويی و ... اما گاهی اين خصيصه‌ها به صورت عادت رفتاری فرد در وی تثبيت می‌شود، به تعبير قرآن اين يك مريضی بسيار حاد و خطرناك است كه اگر درمان نشود می‌تواند به سرانجامی از بيماری روحی و روانی و جسمانی منتهی شود.
وی ادامه داد: يعنی اگر فردی با جسم سالم ولی با عارضه اخلاقی حسادت زندگی كند كم كم اين عارضه اخلاقی در جسم او (به ويژه معده) تأثير گذاشته او را بيمار می‌كند. در مبانی دينی هم ارتباطی بين برخی از بيماری‌های اخلاقی و روحی با معده انسان مطرح شده است.
اديب‌بهروز در پاسخ به اين سؤال كه آيا ترس نيز جزو بيماری‌ها محسوب می‌شود، گفت: ترس را جزو بيماری‌های روحی و روانی مطرح می‌كنند. اما در توضيح و تعريفمان از واژه ترس، اين خصيصه هم با شاخصی كه برای بيماری روحی و روانی مطرح است و هم با شاخصه‌های بيماری‌های اخلاقی تطبيق پيدا می‌كند. دليل اين تطبيق و سختی تفكيك نيز به دليل اين است كه همه اين‌ها در درون يك انسان وجود دارد و تفكيكی آنها از هم كار مشكلی است.
وی با اشاره به حديثی از حضرت علی(ع) كه فرمودند: بزرگ‌ترين گناه ترس است، گفت: در برخی از روايات از ترس به عنوان علل به وجود آمدن خصيصه دروغ‌گويی در فرد و تثبيت آن سخن گفته و مطرح شده است كه ترس منشأ بيماری‌ها و گناه‌های ديگر از جمله دروغ است.
وی در بخش دوم سخنان خود، با تأكيد بر لزوم ايجاد خودآگاهی در افراد برای هدايت آنها به سوی پيشگيری از بيماری يا درمان، اظهار كرد: ما نبايد خودآگاهی را در همه بيماران با يك روش واحد ايجاد كنيم، يعنی در اين زمينه بايد خصوصيات افراد مورد توجه قرار داشته باشد و بدانيم كه با چه ادبيات گفتاری و رفتاری می‌توان خودآگاهی را در فرد به وجود آورد.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز تصريح كرد: زمانی كه می‌خواهيم درمان را آغاز كنيم بسيار مهم است كه بتوانيم مخاطبمان را با ادبيات اختصاصی خاص هر فرد خودآگاه كنيم. كه در اين مسير جنسيت، مقطع سنی، طبقه اجتماعی، تحصيلات و ... فرد بايد در ادبيات گفتاری ما برای خودآگاهی فرد مورد توجه قرار گيرد.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز با ابراز تأسف از به كارگيری ادبيات گفتاری و رفتاری واحد برای همه افراد و بيماران، عنوان كرد: شايد به همين دليل است كه تأثير حرف‌ها، رفتارها و گفتارها كاهش پيدا می‌كند، در حالی كه اگر ما بتوانم از اين يكسان‌سازی خارج شويم و با توجه به خصوصيات مخاطب در ادبيات گفتاری خود تغييراتی ايجاد كرده فرد را به خودآگاهی در مورد نحوه پيشگيری و يا درمان بيماری برسانيم، سخنان ما موثرتر خواهد شد.
وی هدف از دادن خودآگاهی به فرد در مورد بيماريش را پذيرش، همكاری با پزشك و اجرای درمان از سوی بيمار دانست و گفت: بايد تلاش شود به هر روش و وسيله‌ای همكاری كامل بيمار برای درمان جلب شود و در اين صورت است كه می‌توان انتظار داشت در ظرف زمانی خاص شاهد درمان باشيم.
اين استاد دانشگاه با يادآوری دسته‌بندی بيماری‌ها به سه گروه: بيماری‌های جسمی، روحی – روانی و اخلاقی اضافه كرد: برخی از افراد جامعه ما تغييرات و واكنش‌های منفی رفتاری را به عنوان بيماری تلقی نمی‌كنند، اما در بحث مشكلات روحی و روانی پذيرش عنوان بيماری برای اينگونه اختلال‌ها بيشتر است.
وی با تأكيد بر لزوم پذيرش بيماری از سوی فرد بيمار با هدف كمك به درمان، بيان كرد: اگر بخواهيم در مورد كسانی كه مشكل اخلاقی و رفتاری دارند از واژه بيمار استفاده كنيم، ضريب مخالفت فرد (دارای مشكل اخلاقی) برای درمان بيشتر می‌شود و به همين دليل ما ناچار هستيم از واژگان ديگری استفاده كنيم، چرا كه اگر فرد با ما مخالفت كند، نمی‌توان در گام بعدی برای پيشگيری يا درمان اقدام كرد و فرد از ابتدا موضع كاملاً مخالفی در برابر درمانگر به خود می‌گيرد و صحبت‌ها، درمان‌ها و راهكارها موثر نخواهد بود.
وی در پاسخ به اين پرسش مبنی بر اينكه آيا نبايد در زمينه بيماری‌های اخلاقی مد نظر اسلام، فرهنگ سازی شود تا مردم مسائلی مانند دروغ، نفاق، شايعه افكنی و ... را نيز بيماری دانسته در پی درمان آنها برآيند، عنوان كرد: در جامعه كنونی اين مباحث در مبحث اخلاقی مطرح می‌شود. اما اگر مخاطب ما به مرحله‌ای از تعبد رسيده و علاقه‌مند است بداند دين و منبع وحيانی نسبت به اين رفتارها چه واژه‌ای را به كار می‌برد، در مقابل چنين افرادی به صراحت می‌توان گفت كه تعبير قرآن در مقابل چنين اختلال‌هايی «مرض» است.
عضو هيئت علمی گروه معارف دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران افزود: قرآن وقتی در آيه 10 سوره بقره می‌فرمايد: «فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ؛ در دل‌هايشان مرضی است»، مصداق‌های اين مرض را نيز معرفی كرده از افراد دارای اين مصداق‌ها به مريض تعبير كرده است. اما اين مريضی در تعبير قرآن معنای خاص خود را دارد به جهت اينكه درمان و راه‌های پيشگيری از آن نيز جداست.
وی تأكيد كرد: اما اگر مخاطب ما مخاطبی است كه اين عشق و علاقه را به منابع وحيانی ندارد، نبايد از اين رفتارها به مريضی تعبير شود بلكه بايد مطرح كرد كه اين رفتارها در جامعه سالم و عقلانی پسنديده نيست و به اين دليل تو(فرد بيمار) بايد از بروز و يا تثبيت آنها در خودت جلوگيری كنی.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز برداشت شخصی خود را اينگونه بيان كرد كه، درصد زيادی از مخاطبان ما از گروه اول(افرادی كه می‌خواهند تعبير اسلام را در مورد مشكلات اخلاقی بدانند) نيستند، لذا بهتر است از واژگان بيماری استفاده نكنيم. چون بيمار واژه تعريف شده‌ای در جامعه ما است و به محض به كار رفتن بيماری‌های جسمی تداعی می‌شود.
وی با اشاره به تعابير مختلف قرآن از افراد دارای مشكل روانی و اخلاقی گفت: شايد در بحث درمان كارشناسان ما مقصر باشند كه به همه به صورت يكدست نگاه می‌كنند، در حالی كه با يك بررسی اجمالی در قرآن متوجه می‌شويم كه برخورد قرآن يكدست نيست.
عضو هيئت علمی گروه معارف دانشكده علوم پزشكی دانشگاه تهران تصريح كرد: در هيچ كجای منابع دينی ما فرستادن افراد دچار اختلال روانی به جايی به عنوان تيمارستان مطرح نشده است. در واقع تعريف ما از تيمارستان جايی است كه با اين بيماران(حتی در مراحل و روش‌های درمان) به صورت عادی برخورد نمی‌شود و در حالی كه ما ساير بيماران را در كنار خود نگه داشته به درمان آنها می‌پردازيم، اين افراد را كه دارای اختلال روانی هستند از زندگی‌های خود دور می كنيم.
وی تصريح كرد: واكنش قرآن در قبال اين افراد با عكس‌العمل‌های درون جامعه متفاوت است و اگر روزی بتوانيم مطرح كنيم كه اولاً قرآن شما را بيمار فرض كرده نه يك فرد غير عقلانی، فاقد عقل و يا دچار نقص عقل و از سوی ديگر قرآن بين افراد مختلفی كه بيماری‌های مختلف روحی و روانی دارند تفاوت قائل شده و راه‌حل‌های پيشگيری و درمان مجزا نيز به اين افراد ارائه كرده است آن زمان است كه می‌توانيم اگر بيماری اين افراد در مرحله تثبيت قرار نگرفته اقدام به توقف و پيشگيری از رشد بيماری كرده و يا در صورت تثبيت به درمان اقدام كنيم.
مدير گروه رشته تاريخ اسلام جامعه‌الزهرا(س) در تعريف بيماری‌های روانی گفت: از نگاه ما بيماری روانی يعنی يك آلودگی به سيستم عصبی و عقلانی فرد وارد شده كه نياز به آلودگی‌زدايی دارد كه اگر در مرحله تثبيت قرار نگرفته از عوامل پيشگيری استفاده كرده و روند رشد را متوقف می‌كنيم و در صورتی كه تثبيت شده، به سمت درمان پيش می‌رويم.
وی ادامه داد: پس اولين نگاه و بيان ما با اين فرد(كه اختلال روانی دارد) اين است كه همچنان كه گاهی در عضوی از جسم شما بيماری و اختلال به وجود می‌آيد اكنون هم در عضوی از وجود انسانی شما به نام عقل يك بيماری وارد شده و ما می‌توانيم با راهكارهايی رشد آن را متوقف و بيماری را درمان كنيم.
حجت‌الاسلام اديب‌بهروز به وجود بيماری‌های اخلاقی در افراد جامعه نيز اشاره و عنوان كرد: گاهی در رفتارهای انسان‌ها از نظر اخلاقی اختلالاتی به وجود می‌آيد مثل: حسادت، بخل، نفاق، دروغ‌گويی و ... اما گاهی اين خصيصه‌ها به صورت عادت رفتاری فرد در وی تثبيت می‌شود، به تعبير قرآن اين يك مريضی بسيار حاد و خطرناك است كه اگر درمان نشود می‌تواند به سرانجامی از بيماری روحی و روانی و جسمانی منتهی شود.
وی ادامه داد: يعنی اگر فردی با جسم سالم ولی با عارضه اخلاقی حسادت زندگی كند كم كم اين عارضه اخلاقی در جسم او (به ويژه معده) تأثير گذاشته او را بيمار می‌كند. در مبانی دينی هم ارتباطی بين برخی از بيماری‌های اخلاقی و روحی با معده انسان مطرح شده است.
اديب‌بهروز در پاسخ به اين سؤال كه آيا ترس نيز جزو بيماری‌ها محسوب می‌شود، گفت: ترس را جزو بيماری‌های روحی و روانی مطرح می‌كنند. اما در توضيح و تعريفمان از واژه ترس، اين خصيصه هم با شاخصی كه برای بيماری روحی و روانی مطرح است و هم با شاخصه‌های بيماری‌های اخلاقی تطبيق پيدا می‌كند. دليل اين تطبيق و سختی تفكيك نيز به دليل اين است كه همه اين‌ها در درون يك انسان وجود دارد و تفكيكی آنها از هم كار مشكلی است.
وی با اشاره به حديثی از حضرت علی(ع) كه فرمودند: بزرگ‌ترين گناه ترس است، گفت: در برخی از روايات از ترس به عنوان علل به وجود آمدن خصيصه دروغ‌گويی در فرد و تثبيت آن سخن گفته و مطرح شده است كه ترس منشأ بيماری‌ها و گناه‌های ديگر از جمله دروغ است.
