واكاوی راهبردهای ارتقای چاپ قرآن ايران در رقابت با مصر و لبنان/15
وعده‌های رفع مشكلات چاپ قرآن هنوز نارس مانده‌اند
گروه ادب: وعده‌هايی شنيده‌ايم كه چشم‌انداز ايران اسلامی در عرصه چاپ قرآن كريم، ارتقای كيفيت چاپ مصاحف شريف است؛ اين در حالی است كه ناشران قرآنی همچنان با مشكلات اين حوزه دست و پنجه نرم می‌كنند و به اميد دستی هستند كه شايد برای كمك به آنان بلند شود.
بارها و بارها از زبان مسئولان فرهنگی كشورمان به‌ويژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وعده‌هايی شنيده‌ايم كه چشم‌انداز ايران اسلامی در عرصه چاپ قرآن كريم، ارتقای كيفيت چاپ مصاحف شريف و انتشار قرآن برای كشورهای همسايه است. در اين حال و هوا، ناشران قرآنی همچنان به اميد دستی هستند كه شايد برای كمك به آنان بلند شود.
وزارت ارشاد طی سال اخير بنا داشته است كه به رفع مشكلات موجود و بررسی كارشناسانه عوامل توسعه صنعت چاپ قرآن بپردازد تا توجه ديگر كشورها را به اين سمت جلب كند و بتواند سفارش چاپ قرآن از ديگر كشورها داشته باشد كه شايد بتوان تأمين دستگاه‌های چاپ را اقدامی در اين راستا برشمرد كه بر اساس برنامه‌های پيش‌بينی شده و نيازسنجی‌های به عمل آمده، دستگاه‌های خاصی برای چاپ قرآن در آستان قدس رضوی مستقر شده‌اند.
يكی ديگر از وعده‌هايی كه وزارت ارشاد در اين راستا داده بود، اجرای برنامه‌های متعدد برای رفع مشكلات موجود در شبكه توزيع آثار قرآنی و قرآن كريم در سطح جهان اسلام بود كه هنوز شواهدی بر اين وعده و وعيدها وجود ندارد و اقدامی در اين راستا به چشم نمی‌خورد.
شايد بتوان يكی از تفاوت‌های ميان قرآنهای توليد شده در داخل كشور با ديگر كشورها همچون لبنان را هزينه تمام شده برای چاپ مصاحف شريف برشمرد؛ چرا كه قرآن‌هايی كه در لبنان به چاپ می‌رسند، با هزينه كمتری در اختيار مخاطبان قرار می‌گيرند.
در همين راستا می‌توان از توزيع نامناسب قرآنهای چاپ ايران در كشورهای اسلامی نام برد. البته ناگفته نماند كه برخی كشورها در حوزه چاپ قرآن پيش‌تر از ايران هستند و به نوعی ارائه قرآنهای چاپ داخل در اين كشورها كه از نفاست مطلوب برخوردار نيستند، زيره به كرمان بردن است.
هنوز كه هنوز است، برخی سازمانها به دليل نبود دستگاه‌های پيشرفته برای چاپ قرآنهای نفيس و فاخر، قرآن‌هايی را كه از نفاست بالايی برخوردار هستند به همراه يك نماينده از اين سازمان به كشور آلمان می‌فرستند تا قرآن با استفاده از دستگاه‌ها و تكنولوژی پيشرفته اين كشور به چاپ برسد.
يكی ديگر از مشكلاتی كه در اين راستا می‌توان برشمرد، عدم رعايت و التزام به حقوق و مالكيت معنوی ناشرانی است كه در عرصه چاپ قرآن كريم به فعاليت می‌پردازند. در اين راستا ناشران بسياری هستند كه با صرف هزينه و زمان، اقدام به چاپ ترجمه قرآن كريم و ادعيه می‌كنند، اما اين موضوع از منظر برخی از مؤسسات و مراكز ناديده گرفته شده و بدون رعايت حق مالكيت معنوی مترجم و ناشر، از برگردان ارائه شده استفاده می‌شود.
همچنين عدم رعايت حقوق ناشران علاوه بر نشر كتاب، در حوزه توليد نرم‌افزارهای قرآنی نيز ديده می‌شود. برخی از نرم‌افزارهای توليد شده در اين حوزه بدون رعايت حقوق ناشر، ترجمه‌های موجود را مورد استفاده قرار داده‌اند. اين روند حتی در روال كار سازمانها و چاپخانه‌های دولتی هم ديده می‌شود كه شايد نظارت سازمان‌نيافته وزارت ارشاد را بتوان عامل اصلی بروز اين مشكل دانست. در اين رابطه بايد قانون كپی‌رايت جهانی در راستای محدود كردن اين نوع فعاليت‌ها از سوی مجلس شورای اسلامی به تصويب برسد تا استفاده كنندگان از تلاش‌های ناشران قرآنی به رعايت اين قانون التزام پيدا كنند.
گاه ديده می‌شود كه برخی از سازمان‌های دولتی اقدام به چاپ و وارد كردن قرآن از ديگر كشورها می‌كنند كه اين موضوع، طبق مفاد آئين‌نامه اين سازمانها خلاف قانون است. اين سازمانها در امور قرآنی بايد به عنوان ناظر عمل كنند و نه ناشر؛ در حالی است كه آنها با راه‌اندازی چاپخانه‌های بزرگ و مجهز، ادامه فعاليت برای ديگر ناشران را با مشكلات جدی همراه می‌كنند.
با وجود اينكه صنعت چاپ كشورمان از ظرفيت و قابليت خوبی برخوردار است، اما متأسفانه شاهد واردات قرآن كريم از ديگر كشورها هستيم؛ به عنوان نمونه حدود 10 سال پيش، ترجمه فولادوند از قرآن كريم را با كاغذ نازك به چاپ رسانديم كه مورد استقبال عموم هم قرار گرفت؛ اين در حالی است كه قرآن طی سال گذشته از سوی برخی مراكز كه برخی از آنها دولتی نيز بودند، وارد كشور می‌شد.
شايد يكی از راهكارهايی را كه بارها و بارها در اين راستا بيان شده است و خرده‌اقداماتی در اين باره صورت گرفته، حمايت اقتصادی از چاپخانه‌داران اين حوزه است تا بتوان با بهره‌گيری و خريداری دستگاه‌های پيشرفته چاپ قرآن كه چندی پيش حجت‌الاسلام حميد محمدی، قائم‌مقام قرآنی وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور قرآنی اخبار خوشی را مبنی بر خريداری اين دستگاه‌ها تا پايان سال از سوی وزارت ارشاد داد، مشكلات موجود را برطرف كرد.
اگر رفع معضلات موجود در عرصه چاپ قرآن كريم برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و پس از آن برای تمام نهادهای دولتی به عنوان يك ضرورت تعريف شود، كمتر شاهد بروز مشكلاتی از اين دست در عرصه چاپ و نشر به‌ويژه چاپ و نشر قرآن كريم خواهيم بود.
يادداشت از آزاده غلامی
وزارت ارشاد طی سال اخير بنا داشته است كه به رفع مشكلات موجود و بررسی كارشناسانه عوامل توسعه صنعت چاپ قرآن بپردازد تا توجه ديگر كشورها را به اين سمت جلب كند و بتواند سفارش چاپ قرآن از ديگر كشورها داشته باشد كه شايد بتوان تأمين دستگاه‌های چاپ را اقدامی در اين راستا برشمرد كه بر اساس برنامه‌های پيش‌بينی شده و نيازسنجی‌های به عمل آمده، دستگاه‌های خاصی برای چاپ قرآن در آستان قدس رضوی مستقر شده‌اند.
يكی ديگر از وعده‌هايی كه وزارت ارشاد در اين راستا داده بود، اجرای برنامه‌های متعدد برای رفع مشكلات موجود در شبكه توزيع آثار قرآنی و قرآن كريم در سطح جهان اسلام بود كه هنوز شواهدی بر اين وعده و وعيدها وجود ندارد و اقدامی در اين راستا به چشم نمی‌خورد.
شايد بتوان يكی از تفاوت‌های ميان قرآنهای توليد شده در داخل كشور با ديگر كشورها همچون لبنان را هزينه تمام شده برای چاپ مصاحف شريف برشمرد؛ چرا كه قرآن‌هايی كه در لبنان به چاپ می‌رسند، با هزينه كمتری در اختيار مخاطبان قرار می‌گيرند.
در همين راستا می‌توان از توزيع نامناسب قرآنهای چاپ ايران در كشورهای اسلامی نام برد. البته ناگفته نماند كه برخی كشورها در حوزه چاپ قرآن پيش‌تر از ايران هستند و به نوعی ارائه قرآنهای چاپ داخل در اين كشورها كه از نفاست مطلوب برخوردار نيستند، زيره به كرمان بردن است.
هنوز كه هنوز است، برخی سازمانها به دليل نبود دستگاه‌های پيشرفته برای چاپ قرآنهای نفيس و فاخر، قرآن‌هايی را كه از نفاست بالايی برخوردار هستند به همراه يك نماينده از اين سازمان به كشور آلمان می‌فرستند تا قرآن با استفاده از دستگاه‌ها و تكنولوژی پيشرفته اين كشور به چاپ برسد.
يكی ديگر از مشكلاتی كه در اين راستا می‌توان برشمرد، عدم رعايت و التزام به حقوق و مالكيت معنوی ناشرانی است كه در عرصه چاپ قرآن كريم به فعاليت می‌پردازند. در اين راستا ناشران بسياری هستند كه با صرف هزينه و زمان، اقدام به چاپ ترجمه قرآن كريم و ادعيه می‌كنند، اما اين موضوع از منظر برخی از مؤسسات و مراكز ناديده گرفته شده و بدون رعايت حق مالكيت معنوی مترجم و ناشر، از برگردان ارائه شده استفاده می‌شود.
همچنين عدم رعايت حقوق ناشران علاوه بر نشر كتاب، در حوزه توليد نرم‌افزارهای قرآنی نيز ديده می‌شود. برخی از نرم‌افزارهای توليد شده در اين حوزه بدون رعايت حقوق ناشر، ترجمه‌های موجود را مورد استفاده قرار داده‌اند. اين روند حتی در روال كار سازمانها و چاپخانه‌های دولتی هم ديده می‌شود كه شايد نظارت سازمان‌نيافته وزارت ارشاد را بتوان عامل اصلی بروز اين مشكل دانست. در اين رابطه بايد قانون كپی‌رايت جهانی در راستای محدود كردن اين نوع فعاليت‌ها از سوی مجلس شورای اسلامی به تصويب برسد تا استفاده كنندگان از تلاش‌های ناشران قرآنی به رعايت اين قانون التزام پيدا كنند.
گاه ديده می‌شود كه برخی از سازمان‌های دولتی اقدام به چاپ و وارد كردن قرآن از ديگر كشورها می‌كنند كه اين موضوع، طبق مفاد آئين‌نامه اين سازمانها خلاف قانون است. اين سازمانها در امور قرآنی بايد به عنوان ناظر عمل كنند و نه ناشر؛ در حالی است كه آنها با راه‌اندازی چاپخانه‌های بزرگ و مجهز، ادامه فعاليت برای ديگر ناشران را با مشكلات جدی همراه می‌كنند.
با وجود اينكه صنعت چاپ كشورمان از ظرفيت و قابليت خوبی برخوردار است، اما متأسفانه شاهد واردات قرآن كريم از ديگر كشورها هستيم؛ به عنوان نمونه حدود 10 سال پيش، ترجمه فولادوند از قرآن كريم را با كاغذ نازك به چاپ رسانديم كه مورد استقبال عموم هم قرار گرفت؛ اين در حالی است كه قرآن طی سال گذشته از سوی برخی مراكز كه برخی از آنها دولتی نيز بودند، وارد كشور می‌شد.
شايد يكی از راهكارهايی را كه بارها و بارها در اين راستا بيان شده است و خرده‌اقداماتی در اين باره صورت گرفته، حمايت اقتصادی از چاپخانه‌داران اين حوزه است تا بتوان با بهره‌گيری و خريداری دستگاه‌های پيشرفته چاپ قرآن كه چندی پيش حجت‌الاسلام حميد محمدی، قائم‌مقام قرآنی وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور قرآنی اخبار خوشی را مبنی بر خريداری اين دستگاه‌ها تا پايان سال از سوی وزارت ارشاد داد، مشكلات موجود را برطرف كرد.
اگر رفع معضلات موجود در عرصه چاپ قرآن كريم برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و پس از آن برای تمام نهادهای دولتی به عنوان يك ضرورت تعريف شود، كمتر شاهد بروز مشكلاتی از اين دست در عرصه چاپ و نشر به‌ويژه چاپ و نشر قرآن كريم خواهيم بود.
يادداشت از آزاده غلامی
