«إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ»؛ ناظر بر جنبه نويدبخش نماز در زايل كردن بدی‌های انسان‌

شوكت عظيمی، مدير كانون فارغ‌التحصيلان مدرسه علميه الزهرا(س) اهواز در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا) شعبه خوزستان، درباره آيه «وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَیِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ؛ و در دو طرف روز [=اول و آخر آن] و نخستين ساعات شب نماز را برپا دار زيرا خوبي‌ها بدي‌ها را از ميان مى‏‌برد» (هود/114)، عنوان كرد: در ابتدای اين آيه وقت نماز را مشخص كرده و مفسران مقصود آن را نماز صبح و عشاء دانسته‌اند. آيه به نماز امر كرده است؛ نماز با توجه به آثار و بركاتی كه دارد معراج مؤمن است، قدرت بازدارندگی دارد، از اين رو آيات قرآنی تأكيد بسياری بر نماز دارند.
وی افزود: در اين آيه به از بين بردن بدی‌ها به‌عنوان يكی از آثار نماز اشاره شده است كه می‌توان آن را مهم‌ترين اثر نماز دانست. اما چرا به نماز صبح و عشا اشاره شده است؟ شايد به اين دليل باشد كه مغفول‌عنه واقع می‌شوند؛ به اين معنا كه نماز صبح و عشا بر اثر خستگی و حالت خواب آلودگی ممكن است مورد غفلت قرار بگيرند و خوانده نشوند كه در اين آيه اثر بسيار مهمی برای آن ياد كرده كه همان «إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ» است.
عظيمی ادامه داد: بنابراين می‌توانيم با توجه به اول آيه بگوييم يكی از حسنات، يا مصداق حسنات نماز است. هر چند می‌توانيم همه كارهايی را كه از نظر عقل و شرع به‌عنوان كار نيك مطرح و با نيت الی‌الله محقق می‌شوند، جزو حسنات بدانيم كه انجام آن‌ها گناهان را برطرف می‌كند،‌ به اين معنا كه می‌پوشاند و از بين می‌برد.
اين مدرس حوزه علميه افزود: در آيات ديگری نيز اين بحث آمده است كه دوری از گناه و عمل صالح، بخشيدن و زايل شدن بدی‌ها را در پی دارد. همه اين‌ها يك نويد و ايجاد اميد به زندگی در افرادی است كه مرتكب گناه می‌شوند؛ چرا كه انسان وقتی مرتكب گناه می‌شود، برای او تاريكی ايجاد می‌شود. انسان وقتی در تاريكی قرار می‌گيرد، چنانچه به وجود روزنه‌ای يا نوری آگاهی پيدا كند، اميد به او دست می‌دهد و احساس نجات می‌كند.
مدير كانون فارغ‌التحصيلان مدرسه علميه الزهرا(س) در ادامه گفت: اين آيه نيز يك نويد و اميد برای نجات از تاريكی است. حسنات می‌تواند شامل صدقه، تعليم علم و ... باشد؛ اما با توجه به اينكه در ابتدای آيه بحث نماز مطرح شده، علاوه بر اينكه نماز، يك جنبه بازدارندگی دارد، از ديگر آثار نماز آن است كه گناهان را می‌پوشاند، يعنی از بين برنده است.
وی تصريح كرد: بنا به گفته روايات اقامه نماز همراه با توجه باعث از بين بردن گناهان می‌شود و در روايتی ديگری داريم كه نمازهای پنج‌گانه حكم نهر آبی را دارند كه انسان روزی 5 مرتبه خود را در آن شست‌وشو دهد و ناپاكی‌های خود را برطرف كند. نماز چنين است كه در صورت توجه به آن، زمينه از بين رفتن تاريكی و بدی را در انسان به وجود می‌آورد.
عظيمی با تأكيد بر رعايت شرايط و آداب به پای داشتن نماز بيان كرد: هنگامی كه احساس پشيمانی از گناه در انسان به وجود آيد، به‌دنبال آن اصرار بر انجام گناه نيز در وجود او از بين برود و نماز او با خشوع و شرمساری و ندامت همراه باشد، در اين صورت است كه نماز اثر پاك‌كنندگی را خواهد يافت. اقامه نماز،‌ يعنی به پای داشتن با همه شرايط و آداب، در غير اين صورت خواندن نماز بدون توجه اثر آن را كم می‌كند.
اين مدرس حوزه با بيان اينكه چنانچه بخواهيم نماز حالت پاك‌كنندگی خود را داشته باشد بايد آن را با آداب و شرايط خود به پای داريم، گفت: در روايات آمده است كه افراد در نماز خدمت پيامبر(ص) آمدند و به گناه خود اعتراف می‌كردند، پيامبر(ص) پس از اقامه نماز به ايشان می‌فرمودند كه به وسيله خواندن نماز با توجه گناه شما بخشوده شده است. از اين برخورد پيامبر(ص) می‌توان دريافت كه چنانچه انسان نماز خود را با حالت خشوع و شرمساری بخواند و اصراری بر انجام گناه نداشته باشد، اين عمل او به مثابه توبه است.
عظيمی ادامه داد: با توجه به اينكه خداوند ستارالعيوب است نه تنها گناه افراد را آشكار نمی‌كند بلكه با نماز آن را از بين می‌برد و شرط اين موضوع خواندن نماز با توجه است. اين بحث، عمل كشيشان مسيحی را نفی می‌كند كه اعتراف به گناه را از راه‌های از بين بردن آن می‌دانستند؛ چرا كه اين عمل خواری و ذلت را برای انسان به همراه دارد. اما اسلام نمی‌خواهد انسان خوار شود بلكه می‌خواهد انسان عزتمند زندگی كند و به‌دنبال آن نيست كه گناه ترويج پيدا كند.
مدير كانون فارغ‌التحصيلان مدرسه علميه الزهرا(س) اهواز در پايان تصريح كرد: بر اساس آيه ياد شده اقامه نماز، بدی‌های انسان را از بين می‌برد و اميد به زندگی را برای انسان ايجاد می‌كند. اما شرط ديگری كه وجود دارد اين است كه انسان پيش از مرگ به فكر باشد و به جبران بدی‌ها و گناهان خود اقدام كند و اين كار امر سخت و ويژه‌ای هم نيست، نماز بخواند؛ چراكه در آن استغفار و توبه و تواضع و خشوع يك جا وجود دارد.