خالصی:
هنر در اندیشه بشری یک ودیعه آسمانی است/ قرآن؛ سر منشأ هنرهای اسلامی
گروه هنر: معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی فارس با بیان اینکه هنر در اندیشه بشری یک ودیعه آسمانی است، قرآن را سرمنشأ هنرهای اسلامی دانست.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از فارس، سیدمحمدرضا خالصی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی فارس در مراسم اختتامیه جشنواره‌های هنری هفته قرآن و عترت این استان با بیان اینکه هنر در اندیشه بشری یک ودیعه آسمانی است، گفت: به شکلی متفکران بشری تأکید داشتند بر وراء و فراسوی ظاهر آثار هنری یا به معنی دیگر نگاه به باطن اثر.
وی افزود: نگاه متفکران بشری به آثار هنری یک نگاه آنتولوژیکی بود و بحثشان این بود که خداوند اساس هنر است و هنر تجربه زیباشناسی از امر متعال است. حتی افلاطون هم با اینکه در هنر اندیشه خاص خود را دارد اما آن را نوعی شوریدگی آسمانی می‌داند و بر این باور است که هنرمند بدون این شوریدگی ناکام و محروم است.
خالصی با بیان اینکه افلوطین هنر را تجلی زیبایی می‌داند و منشأ زیبایی را در ذات خداوند، گفت: هنر در ذهن و زبان او یعنی برخورداری از آن زیبایی محض و جلوه آن زیبایی توسط انسان. او در تاسوعات می‌گوید این زیبایی با تهذیب نفس و پاکی جلوه‌گر می‌شود.
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه آگوستین هم در اعترافات خداوند را نخستین هنرمند می‌داند، افزود: در تفکر اسلامی این موضوع بسیار دقیق‌تر و دلکش‌تر است. فارابی و ابن سینا منشأ زیبایی را ذات واجب الوجود می‌دانند که حسن محض است. ملاصدرا در اسفار معتقد است هر زیبایی در جهان پرتویی از زیبایی مطلق است که البته این زیبایی در این جهان خاکی مشوب است به ماده و نقص و ادراک هنر از ادراک این زیبایی نشأت می‌گیرد به همین دلیل ملاصدرا می‌گوید «الحق تعالی اجل منتهج بذاته لأنه مدرک لذاته».
وی با تصریح اینکه این موضوع در تفکر اسلامی جاری و ساری و در هنر اسلامی مشهود است، گفت: ژرژ مارسه خاورشناس فرانسوی می‌گوید اگر مجموعه‌ای هنری که شامل هنر ملل و مردم جهان باشد، در اختیار شما قرار گیرد بی هیچ نظم و ترتیبی و شما آن را برگ بزنید عکس‌ها، تندیس‌ها، نقاشی‌ها مقابر مصر، تجیرهای منقوش ژاپنی، سردیس‌های هندی و غیره او می‌گوید اگر شما به یک گچ‌بری متعلق به به مسجد قرطبه در اندلس اسپانیا یک قرآن و مذهب مصری و یک ظرف مسی قلم‌زنی ایرانی را در این مجموعه ببینید، دقیقاً این سه اثر با اینکه در سه زمان و سه مکان مختلف ساخته و پرداخته شده‌اند ولی هر سه شما را به سمت یک اشتراک ذهنی می‌برند و آن روح هنر اسلامی است.
خالصی ابراز کرد: سخن مارسه این است که در روح هنر اسلامی مکثرات به سمت وحدت می‌روند. همان سخنی که بورکهارت را وامی‌دارد تا درباره هنر اسلامی بگوید هنر اسلامی ماده را تشریف می‌دهد و ماده تجلی‌گاه زیبایی مطلق می‌شود، یعنی چوب، سنگ، رنگ، مرکب، کلمه و... کثرات خودشان را در هنر اسلامی به وحدت تبدیل می‌کنند و این کاهش تعینات و تجریدی کردن ماده از مختصات هنر اسلامی است.
این محقق و پژوهشگر اظهار کرد: باز به قول بورکهارت ماده به سمت نورانی شدن در این هنر گام برمی‌دارد چرا که هنر در اندیشه اسلامی منشأیی جز خداوند ندارد و او تنها هنرمند است. ابن عربی در فتوحات مکیه می‌گوید العالم کلمه صنعةالله، جهان آفرینش تابلوی هنری خداوند است و بالصنعة ظهر الحق فی‌الوجود و خداوند با این هنر در هستی ظهور می‌کند.
وی با بیان اینکه این اساس و بنیاد و مناط هنر اسلامی است، به برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی هفته قرآن و عترت فارس اشاره کرد و گفت: این جشنواره گامی بود در راستای رسیدن به این تفکر بزرگ با بهره‌گیری از سرمنشأ هنر اسلامی که قرآن مجید است.
وی افزود: نگاه متفکران بشری به آثار هنری یک نگاه آنتولوژیکی بود و بحثشان این بود که خداوند اساس هنر است و هنر تجربه زیباشناسی از امر متعال است. حتی افلاطون هم با اینکه در هنر اندیشه خاص خود را دارد اما آن را نوعی شوریدگی آسمانی می‌داند و بر این باور است که هنرمند بدون این شوریدگی ناکام و محروم است.
خالصی با بیان اینکه افلوطین هنر را تجلی زیبایی می‌داند و منشأ زیبایی را در ذات خداوند، گفت: هنر در ذهن و زبان او یعنی برخورداری از آن زیبایی محض و جلوه آن زیبایی توسط انسان. او در تاسوعات می‌گوید این زیبایی با تهذیب نفس و پاکی جلوه‌گر می‌شود.
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه آگوستین هم در اعترافات خداوند را نخستین هنرمند می‌داند، افزود: در تفکر اسلامی این موضوع بسیار دقیق‌تر و دلکش‌تر است. فارابی و ابن سینا منشأ زیبایی را ذات واجب الوجود می‌دانند که حسن محض است. ملاصدرا در اسفار معتقد است هر زیبایی در جهان پرتویی از زیبایی مطلق است که البته این زیبایی در این جهان خاکی مشوب است به ماده و نقص و ادراک هنر از ادراک این زیبایی نشأت می‌گیرد به همین دلیل ملاصدرا می‌گوید «الحق تعالی اجل منتهج بذاته لأنه مدرک لذاته».
وی با تصریح اینکه این موضوع در تفکر اسلامی جاری و ساری و در هنر اسلامی مشهود است، گفت: ژرژ مارسه خاورشناس فرانسوی می‌گوید اگر مجموعه‌ای هنری که شامل هنر ملل و مردم جهان باشد، در اختیار شما قرار گیرد بی هیچ نظم و ترتیبی و شما آن را برگ بزنید عکس‌ها، تندیس‌ها، نقاشی‌ها مقابر مصر، تجیرهای منقوش ژاپنی، سردیس‌های هندی و غیره او می‌گوید اگر شما به یک گچ‌بری متعلق به به مسجد قرطبه در اندلس اسپانیا یک قرآن و مذهب مصری و یک ظرف مسی قلم‌زنی ایرانی را در این مجموعه ببینید، دقیقاً این سه اثر با اینکه در سه زمان و سه مکان مختلف ساخته و پرداخته شده‌اند ولی هر سه شما را به سمت یک اشتراک ذهنی می‌برند و آن روح هنر اسلامی است.
خالصی ابراز کرد: سخن مارسه این است که در روح هنر اسلامی مکثرات به سمت وحدت می‌روند. همان سخنی که بورکهارت را وامی‌دارد تا درباره هنر اسلامی بگوید هنر اسلامی ماده را تشریف می‌دهد و ماده تجلی‌گاه زیبایی مطلق می‌شود، یعنی چوب، سنگ، رنگ، مرکب، کلمه و... کثرات خودشان را در هنر اسلامی به وحدت تبدیل می‌کنند و این کاهش تعینات و تجریدی کردن ماده از مختصات هنر اسلامی است.
این محقق و پژوهشگر اظهار کرد: باز به قول بورکهارت ماده به سمت نورانی شدن در این هنر گام برمی‌دارد چرا که هنر در اندیشه اسلامی منشأیی جز خداوند ندارد و او تنها هنرمند است. ابن عربی در فتوحات مکیه می‌گوید العالم کلمه صنعةالله، جهان آفرینش تابلوی هنری خداوند است و بالصنعة ظهر الحق فی‌الوجود و خداوند با این هنر در هستی ظهور می‌کند.
وی با بیان اینکه این اساس و بنیاد و مناط هنر اسلامی است، به برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی هفته قرآن و عترت فارس اشاره کرد و گفت: این جشنواره گامی بود در راستای رسیدن به این تفکر بزرگ با بهره‌گیری از سرمنشأ هنر اسلامی که قرآن مجید است.
