دلایل پولی کردن شابک، قانع‌کننده نیست
افشین داورپناه معتقد است پولی کردن شابک هیچ تأثیری در فرآیند کتابسازی ندارد و استدلال‌های ارائه شده نمی‌تواند توجیه درستی برای پولی کردن شابک باشد.
به گزارش ایکنا، به نقل از مهر، نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب امروز شنبه ۱۷ فروردین در خبری اعلام کرد که روند صدور شابک از امسال پولی خواهد شد. در این خبر یکی از اهداف طراحی این برنامه جلوگیری از کتابسازی عنوان شده است. در گفت‌وگو افشین داورپناه، کارشناس فرهنگی و معاون سابق فرهنگی – پژوهشی خانه کتاب درباره کارآیی این طرح پرسش‌هایی را مطرح کرده‌ایم.
همان‌گونه که اطلاع دارید، مدیر عامل خانه کتاب اعلام کرده که قرار است صدور «شابک» و «شابم» پولی شود. نظر شما دراین‌باره چیست؟
پیش از این در سال‌های گذشته هم چنیدن بار بحث پولی کردن شابک مطرح شده بود اما هیچ وقت به دلایل متعدد این کار عملیاتی نشد؛ از جمله این که هزینه‌هایی که برای شابک می‌شود در مقابل سایر یارانه‌ها و هزینه‌هایی که دولت برای حمایت از صنعت نشر خرج می‌کند، مبلغ بسیار ناچیزی است؛ ناشرها یا ناشر مولف‌ها هم همیشه در مقابل زمزمه پولی شدن شابک، واکنش منفی و اعتراضی نشان می‌دادند؛ بنابراین در مجموع، همیشه جمع‌بندی‌های مدیریتی به اینجا می‌رسید که شابک پولی نشود به عنوان نوعی حمایت از صنعت نشر.
مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب هدف از پولی کردن شابک را جلوگیری از «کتابسازی» عنوان کرده‌است. به نظر شما آیا این روند می‌تواند از کتابسازی جلوگیری کند؟
این‌که پولی کردن شابک می‌تواند عامل بازدارنده یا محدود کننده کتابسازی‌ها باشد هم از آن حرف‌هاست! واقعاً ربط این موضوع با کتابسازی را نمی‌توانم بفهمم. اگر منظور این است که با پولی شدن شابک، کتابسازها دست از کتابسازی می‌کشند، که این فکر، خیال خامی است؛ الان افرادی حاضرند برای این که کتابی به اسم آن‌ها منتشر شود مبالغ میلیونی بدهند! شما قرار است برای صدور شابک چه قدر پول از یک ناشر یا نویسنده بگیرید؟ ۵ هزار تومان؟ صد هزار تومان؟ چه قدر؟
از سوی دیگر، در مجموع، هزینه‌هایی که مؤسسه خانه کتاب در طول یک سال برای بخش شابک متحمل می‌شود از جمله حق اشتراک یا عضویت در مؤسسه بین‌المللی شابک و هزینه چند نفر کارمند شاغل در این بخش چه قدر است؟ بیش از ۲۰۰ میلیون در سال است؟ حالا با فروشی کردن شابک، قرار است سالانه چه‌قدر پول از ناشران دریافت شود؟ در سال ۱۳۹۷، حول و حوش ۸۰ هزار عنوان کتاب در ایران منتشر می‌شود. هزینه خرید شابک برای این ۸۰ هزار عنوان چه‌قدر می‌شود؟
ثانیاً این‌که اگر قرار است شابک پولی شود دیگر چه نیازی است که این کار توسط دولت یا خانه کتاب انجام شود؟ انجمن‌های نشر یا یک مؤسسه خصوصی هم می‌تواند متولی این کار باشد. و اگر قرار است خانه کتاب، به دلیل مشکلات مالی که خیلی هم قابل درک است، از این طریق تا حدودی کسب درآمد کند، واقعاً نیازی به این صغری کبری چیدن‌ها نیست.
پس به نظر شما با توجه به شرایط مالی، آیا صرفه‌جویی و تأمین برخی از هزینه‌ها عامل اصلی پولی کردن شابک است؟
البته الان تنگناهای مالی جدی در جاهایی مثل مؤسسه خانه کتاب وجود دارد و این دشواری‌ها قابل فهم است. اما این استدلالات، توجیهات درستی برای کاری مثل پولی کردن شابک نیست.
این‌که شابک یا شابم پولی شود فی نفسه کار بدی نیست. به هر حال وقتی خدمتی ارائه می‌شود باید هزینه آن هم دریافت شود. اما از همان اوایل تأسیس خانه کتاب، صدور شابک برای ناشرها نوعی فعالیت حمایتی دولت از صنعت نشر به حساب می‌آمده که به مؤسسه خانه کتاب واگذار شده‌است. ثانیاً وقتی وزارت ارشاد هر سال مبالغ قابل توجهی صرف حمایت از صنعت نشر و یارانه کاغد و کتاب و حتی دستگاه‌های چاپ می‌کند یا مثلاً نمایشگاه‌های متعدد کتاب برگزار می‌کند، هزینه‌های شابک در کنار این همه هزینه، چیزی محسوب نمی‌شود. توجه داشته باشیم که بخش قابل توجهی از فعالیت‌های یارانه‌ای و حمایتی وزرات ارشاد از صنعت نشر، حمایت‌ها و یارانه‌های غیرسودمند است که پس از دهه‌ها، یا هیچ ثمری نداشته یا با احتساب «هزینه فایده» بسیار کم فایده بوده است؛ خب می‌توان آن‌ها را تعدیل یا حذف کرد.
با این حال، اگر منظور از فروشی کردن شابک، کسب درآمد باشد اولاً دیگر لزومی ندارد دولت یا خانه کتاب متولی آن باشد و ثانیاً همان‌گونه که پیش از این گفتم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هر سال ملیاردها تومان صرف یارانه‌های کتاب می‌کند برگزاری نمایشگاه کتاب تهران یا نمایشگاه‌های استانی چه قدر هزینه می‌شود؟ برای یارانه کتاب یا بن کارت‌های کتاب چه قدر هزینه می‌شود؟ این همه هزینه‌های میلیاردی در مقابل هزینه پایین شابک عددی به حساب نمی‌آید.
انتهای پیام
