جدیدترین شماره ماهنامه «معرفت» روانه بازار نشر شد
گروه اندیشه ــ دویست و هفتاد و پنجمین شماره ماهنامه علمی ترویجی «معرفت» ویژه اردیبهشت‌ماه 98 به صاحب‌امتیازی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) مشتمل بر 7 مقاله منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ دویست و هفتاد و پنجمین شماره ماهنامه علمی ترویجی «معرفت» ویژه اردیبهشت‌ماه 98 به صاحب‌امتیازی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و مدیرمسئولی سیداحمد رهنمایی با هدف تبيين و نشر معارف دينى در حوزه‌هاى علوم انسانى و ايجاد زمينه براى اسلامى‌سازى علوم؛ صيانت و پاسدارى از مبانى و آموزه‌هاى دينى؛ ايجاد فضايى مناسب براى تضارب آراء و رشد علمى پژوهشگران حوزه و دانشگاه در زمينه علوم اسلامى و انسانى و گسترش و تقويت ارتباط علمى ميان حوزه و دانشگاه منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره از این قرار است: «رهاوردهای آیت‌الله مصباح در بررسی اقسام میل، چیستی و اقسام تزاحم امیال با استناد به آیات قرآن»، «آسیب‌شناسی تأثیر پیش‌دانسته‌ها در تفسیر قرآن»، «زبان قرآن و اوصاف آن از دیدگاه علامه مصباح»، «تحلیل مفهومی روایات تأویلی در پرتو اندیشه‌های علامه طباطبایی و آیت‌الله معرفت»، «روش‌های تأویل عرفانی قرآن کریم»، «عوامل موثر بر اراده انسان و تقویت آن در راستای انجام عمل صالح از نظر قرآن»، «روش‌های اصلاح عادات ناپسند در قرآن کریم».
در چکیده مقاله «رهاوردهای آیت‌الله مصباح در بررسی اقسام میل، چیستی و اقسام تزاحم امیال با استناد به آیات قرآن» می‌خوانیم: «این مقاله درصدد است با روش تحلیلی ـ توصیفی رهاوردهای آیت‌الله مصباح در بررسی اقسام میل، چیستی و اقسام تزاحم امیال با استناد به آیات قرآن را بررسی نماید. غایت قصوای آفرینش انسان و جهان، نیل آدمیان به کمال است و بی‌شک مسئله چیستی کمال انسان و چگونگی تحقق آن، از مهم‌ترین مباحث انسان‌شناسی است و نیل انسان به کمال، با توجه به اینکه آدمی موجودی مختار و واجد امیال متنوع و متزاحم است، در گرو تسلط عملی وی بر امیال است و تسلط بر امیال و مدیریت آگاهانه امیال، تحقق نمی‌یابد، مگر در پرتو علم به میل‌های گوناگون و اقسام تزاحم امیال. تحقیق پیش‌رو، به هدف توسعه شناخت در افق امیال، نخست به معرفی تقسیمات «امیال» در چهره‌های گوناگون آن می‌پردازد؛ در گام بعدی تصویری قابل دفاع از «تزاحم امیال» ارائه می‌دهد و در پایان، «اقسام تزاحم امیال» را به‌نحو توسعه‌یافته‌تر از آنچه در آثار رقیب یافت می‌شود، به‌عنوان دستاورد نهایی تحقیق عرضه می‌نماید. در هر بحث و هر قسم، تا حد امکان به آیات متعددی از قرآن کریم استناد شده است. تقسیمات امیال و چیستی تزاحم امیال، غالبا از آثار آیت‌الله مصباح است و تقسیمات تزاحم امیال نیز به‌گونه‌ای الهام‌گرفته از یکی از تقسیمات امیال است که ایشان ارائه فرموده‌اند.»
زبان قرآن و اوصاف آن
در مقاله «زبان قرآن و اوصاف آن از دیدگاه علامه مصباح» آمده است: «درباره زبان قرآن و اوصاف آن، به‌عنوان یکی از مصادیق زبان دین، آراء مختلفی وجود دارد. برخی نویسندگان این زبان را بی‌معنا، غیرواقع‌نما، اسطوره‌ای، تمثیلی و... می‌دانند؛ برخی هم زبان قرآن را تنها در برخی آیات، زبان عرف خاص می‌دانند. نسبت این آراء با یکدیگر گاه فراتر از تفاوت، و در حد تناقض است. این مقاله درصدد تبیین دیدگاه علامه مصباح درباره زبان قرآن است؛ طبق بررسی و جمع‌بندی آثار استاد، زبان قرآن از نظر ایشان، در کل، همان زبان محاوره عرف عقلاست، و البته تفاوت‌هایی نیز با آن دارد؛ در این زبان مانند زبان عرف عقلا از انواع صناعات ادبی نظیر استعاره، مجاز و ضرب‌المثل به‌گونه‌ای استفاده شده که زبان قرآن همواره در اوج فصاحت و بلاغت است و همین ویژگی، وجه بارز اعجاز قرآن است. در مقابل، آراء دیگری نیز در مورد زبان قرآن مطرح شده که آن را تمثیلی، اسطوره‌ای، و... می‌دانند. البته زبان قرآن از نظر استاد ویژگی‌هایی دارد که آن را از کلام بشر عادی متمایز می‌سازد. فراگیری از حیث واقع‌نمایی و واقع‌بنیانی، عدم مصلحت‌اندیشی مذموم، و چندلایه بودن (اشتمال بر ظهرها و بطن‌های متعدد) ازجمله آنهاست.»
تاثیر پیش‌دانسته‌ها در تفسیر قرآن
در چکیده مقاله «آسیب‌شناسی تأثیر پیش‌دانسته‌ها در تفسیر قرآن» می‌خوانیم: «یکی از اموری که امکان دارد در فرایند تفسیر قرآن آسیب‌زا باشد، پیش‌دانسته‌های مفسر است. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، این آسیب‌ها را شناسایی و نمونه‌هایی از این تفاسیر را نشان دهد. فروغلتیدن در وادی تحمیل بر قرآن، یکی از این آسیب‌هاست. تطبیق جبرئیل بر عقل فعال، میکائیل بر روح فلک ششم، اسرافیل بر روح فلک چهارم و عزرائیل بر روح فلک هفتم، و تطبیق بحرین در «مرج البحرین یلتقیان»، بر هیولای جسمانی و روح مجرد، از نمونه‌های این آسیب در تفاسیر عرفانی است. استظهارهای نادرست به سبب دانسته‌های پیشین، دیگر آسیبی است که برخی تفاسیر به آن دچار شده‌اند. تفسیر سرسیداحمدخان از آیات بیانگر عبور معجزه‌آسای حضرت موسی علیه السلام و پیروانش از دریا و غرق شدن فرعونیان از نمونه‌های این تفاسیر است. حمل آیاتی که ظاهر آنها تجسم اعمال است، بر مشاهده جزای اعمال یا صحیفه اعمال در روز قیامت، نمونه‌ای از حمل غیرموجه آیات بر خلاف ظاهر، به سبب دانسته‌های پیشین است. برخی نیز بی‌هیچ دلیلی، مدعی تناظر بین دانسته‌های پیشین و آموزه‌های قرآنی شده‌اند.»
در قسمت نتیجه‌گیری این مقاله می‌خوانیم: «یکی از آسیب‌هایی که پیش‌دانسته‌های مفسر موجب آن گشته، خروج از وادی تفسیر و فروغلتیدن در وادی تحمیل بر قرآن است. برخی تفاسیر کلامی، فلسفی، عرفانی و علمی به این آسیب دچار شده‌اند. تفسیر القرآن منسوب به ابن‌عربی در موارد متعددی به این آسیب دچار گشته است. استظهارهای نادرست از آیات و نادرست معنا کردن آیات قرآن، یکی دیگر از آسیب‌هایی است که پیش‌دانسته‌های برخی مفسران عامل آن بوده است. برخی تأویل‌های ناروای سیداحمد‌خان در کتاب تفسیرالقرآن و هوالهدی و الفرقان، ناشی از مسلم انگاشتن قوانین علوم طبیعی است. وی تمام آیات بیانگر معجزات را به گونه‌ای معنا می‌کند که با قوانین مزبور هماهنگ باشد و تمام معجزات را به گونه‌ای توجیه می‌کند که با قوانین طبیعت منطبق باشد.»
تحلیل مفهومی روایات تأویلی
در طلیعه مقاله «تحلیل مفهومی روایات تأویلی در پرتو اندیشه‌های علامه طباطبایی و آیت‌الله معرفت» آمده است: «روایات تأویلی، حجم قابل‌توجهی از روایات تفسیری امامیه را به خود اختصاص داده است. این روایات به سبب دشواری‌های مفهومی و ارتباط پیچیده‌ای که با ظاهر آیات دارند، در گذشته کمتر مورد تحلیل فراگیر نظری قرار گرفته‌اند. اما در دوران معاصر شاهد تلاش‌هایی در این ارتباط از سوی علامه طباطبایی با طرح نظریه جری، و آیت‌الله معرفت با ارائه نظریه بطن هستیم. جواز توسعه مصداقی یا امکان تطبیق مفاهیم آیات بر مصادیق پوشیده و پسینی، خمیرمایه نظریه علامه است؛ و برابری بطن با مفاهیم کلی و مجرد از خصوصیات غیردخیل در هدف و مقصود آیات، بن‌مایه نظریه آیت‌الله معرفت است. بااین‌همه، نمی‌توان برخی انواع روایات تأویلی را با این دیدگاه‌ها تحلیل و توجیه کرد، بلکه گره‌گشایی از آنها، نیازمند ارائه نظریه‌های جدیدی در حوزه روش‌شناسی تفسیر اهل‌بیت علیهم السلام است.»
روش‌های تأویل عرفانی قرآن
در چکیده مقاله «روش‌های تأویل عرفانی قرآن کریم» می‌خوانیم: «موضوع این مقاله، روش‌های تأویل عرفانی، و هدف آن، کمک به آشنایی هرچه بیشتر جویندگان معرفت، با طرق راهیابی اهل معرفت به معانی باطنی قرآن کریم است. سوال این است که افراد از چه روش‌هایی می توانند به عمق معانی قرآن کریم نقبی بزنند. پاسخ اجمالی به این پرسش آن است که دو روش کلی: فنی ـ عمومی و الهامی ـ اختصاصی، برای رسیدن به این منظور وجود دارد. روش نخست، با ظهورگیری و توجه به قرائن متصل و منفصل آیات همراه است؛ و انجام آن نیز برای همگان میسور است. اما روش دوم به اهل ذوق و شهود اختصاص دارد. در این نوشتار، با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن توضیح مناسب هر کدام از این دو روش، ابتدا نمونه‌هایی از سخنان اهل معرفت، در آن زمینه مطرح شده و سپس این سخنان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. شواهد متعددی از آیات کتاب الهی نشان می‌دهد که قرآن کریم، هر دو روش فوق را به رسمیت می‌شناسد.»
عوامل موثر بر اراده انسان
در آغاز مقاله «عوامل موثر بر اراده انسان و تقویت آن در راستای انجام عمل صالح از نظر قرآن» آمده است: «اراده انسان آخرین جزء علت تامه برای صدور فعل اختیاری از اوست، و در دو جهت اخلاقی مثبت یا منفی، قابل تقویت است. جهت‌گیری اراده و صدور فعل خوب یا بد از آدمی، تابع عواملی است که بر اراده اثر می‌گذارند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی عوامل موثر بر اراده انسان و تقویت آن در راستای انجام کارهای خیر از دیدگاه قرآن می‌پردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از نظر قرآن عواملی که اراده آدمی را تا سرحد صدور کارهای خیر تقویت می‌کند، متعددند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: آگاهی به دلایل روشن، میل به سعادت، محبت و عشق به خدا، انذار و توجه دادن به عواقب اعمال، صبر بر ناملایمات، تاثیرپذیری از افراد صاحب اراده قوی. در این مقاله، آیات دال بر هریک از عوامل یادشده، تحلیل و بررسی شده و نحوه دلالت آنها بر عاملیت هریک از موار ذکرشده، بیان و تشریح شده است.»
روش‌های اصلاح عادات ناپسند در قرآن
در چکیده مقاله «روش‌های اصلاح عادات ناپسند در قرآن کریم» می‌خوانیم: «قرآن کریم، رفتارهای خوب و بد آدمی را ـ به‌ویژه اگر به شکل عادت درآمده باشد ـ در سعادت یا شقاوت او موثر می‌داند؛ ازاین‌رو، برای سوق دادن انسان‌ها به رفتارها و عادات پسندیده و اصلاح رفتارها و عادات ناپسند، از روش‌های گوناگونی یاد کرده است. این مقاله به شیوه تفسیر موضوعی این روش‌ها را بررسی می‌کند. نتیجه بررسی نشان می‌دهد که قرآن کریم برای اصلاح عادات ناپسند انسان از روش‌هایی مانند: آگاهی‌بخشی و انذار، به‌کارگیری اصل تدریج، روش مقابله به ضد، ارائه الگو، تلقین، مشارطه، ترک محیط، تغییر مولفه‌های عادت، کنترل مبادی ورودی قلب، تقویت اراده، تشویق و تنبیه، استفاده کرده است.»
انتهای پیام
