«تاریخ اسلام و ایران» در ایستگاه 41/ بررسی تاریخی جهاد ابتدایی در عصر رسول خدا(ص)
گروه اندیشه ــ چهل و یکمین شماره از فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تاریخ اسلام و ایران» به صاحب امتیازی دانشگاه الزهرا، سردبیری علی‌محمد ولوی و مدیر مسئولی اسماعیل حسن‌زاده منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ در این شماره از فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تاریخ اسلام و ایران» مقالاتی با عناوین «تاریخ گذاری یک رخداد: پیدایشِ شهر «سلمیه» در منابع اسماعیلی و غیراسماعیلی» نوشته علی بابایی‌سیاب؛ «بررسی جنبش و فعالیت‌های دانشجویان ایرانی در ایتالیا (1340 ـ-1357)» تالیف روح الله بهرامی و پروین رستمی؛ «تجهیزات جنگی امام حسین(ع) و یارانش در واقعة عاشورا» به قلم مصطفی صادقی؛ «تحلیلِ روند و نتایج سیاست اسکان عشایر در ایلات ممسنی در دوره رضاشاه» محمدرضا علم و افروز مرادی منتشر شده است.
همچنین «بررسی تاریخی جهاد ابتدایی در عصر رسول خدا(ص)» فهیمه فرهمندپور و علی‌اصغر شاهسون؛ «محقق سبزواری و رویکرد مرآتی و سلوکی وی در روضةالانوار عباسی» نوشته مهدی فیضی‌سخا؛ «مدارس نوین و آموزش دختران در مناطق‌کردنشن(1304- 1320)» محمدجواد مرادی‌نیا و مطلب مطلبی؛ «ارزش‌داوری‌های تاریخیِ ناهمگن درباره اصحاب امام خاص امام سجاد(ع)» تالیف عباس میرزایی‌نوکابدی دیگر عناوین مقالات این شماره است.
تجهیزات جنگی امام حسین(ع) در عاشورا
در چکیده مقاله «تجهیزات جنگی امام حسین(ع) و یارانش در واقعة عاشورا» آمده است «واقعۀ عاشورا از جنبه‌های مختلفی بررسی و مطالعه شده و با این حال زوایای مبهمی از آن دغدغة پژوهشگران این عرصه است. از جملة این جنبه‌ها واکاوی هدف و فلسفة قیام حسینی است و ردّ یا اثبات آرای مطرح در این مسئله نیازمندِفهمِ چگونگی این رویداد مهم خواهد بود. بخشی از این چگونگی به شناخت تجهیزاتِ به‌کاررفته در این رخداد خونبار مربوط می‌شود و دستیابی به کمّیت و کیفیت جنگ‌افزار‌های موجود در اردوی حسینی می‌تواند شاهدی بر مقصد و مقصود جنگاوران باشد. این مقاله با بهره‌مندی از داده‌های تاریخی و با تکیه بر منابع دست اول تلاش می‌کند ابعاد تازه‌ای از این مسئله را برّرسی کند و نشان دهد امام حسین(ع) و همراهان او از مدینه تا کربلا تنها تجهیزاتی چون شمشیر با خود داشتند که آن زمان برای استفاده در سفرها معمول بود. دیگر سلاح‌های به‌کاررفته را کسانی که بعداً به آن حضرت پیوستند، با خود آوردند».
جهاد ابتدایی در عصر رسول خدا(ص)
نویسنده مقاله «بررسی تاریخی جهاد ابتدایی در عصر رسول خدا(ص)» در طلیعه نوشتار خود آورده است «نبردهای پیامبر(ص) موضوع تحقیقات بسیاری بوده است. این تحقیق به سهم خود تلاش می‌کند به بررسی غزوات و مقایسه آن با جهاد ابتداییِ مصطلحِ ابواب فقهی یعنی؛ جهاد برای توسعه و گسترش اسلام پرداخته، تصویری واقعی از دیپلماسی پیامبر(ص) در مقابل دشمنان و تعامل ایشان با غیرمسلمانان ارائه کند. پاره‌ای از مورخان و به دنبال آنها تعدادی از فقها، بسیاری از جنگ‌های پیامبر(ص) را به قصد توسعه اسلام معرفی کرده، به‌همین علت، اقدامات نظامی پیشدستانه را در دیپلماسی ایشان مجاز شمرده‌اند. اینان، جهاد اصلی را در اسلام جهاد ابتدایی می‌دانند و براین باورند که برای اجبار غیرمسلمانان به اسلام، می‌توان از ابزار جنگ بهره برد.
دراین پژوهش، تلاش شده ضمن بررسی تاریخی مستندات فقها در خصوص جهاد ابتدایی، عوامل و انگیزه‌های پیامبر(ص) از ورود به اقدامات نظامی و نقش جهاد در توسعة اسلام مورد تحلیل و واکاوی قرار گیرد. به نظر می‌رسد ادلة تاریخی مورد استناد فقها در حکم جهاد ابتدایی قابل خدشه و رویکرد پیامبر(ص) به مقولة جهاد، صرفاً رویکردی دفاعی بوده است و ایشان، شیوه‌هایی چون صلح‌طلبی، عدالت‌خواهی، تعاملات مسالمت‌آمیز با سایر ملل و تبلیغ و ترویج محتوای اسلام را شیوه‌های انتقال اسلام معرفی نموده است».
محقق سبزواری و روضةالانوار عباسی
در چکیده مقاله «محقق سبزواری و رویکرد مرآتی و سلوکی وی در روضةالانوار عباسی» می‌خوانیم «با وجود آن‌که در منابع تاریخ‌نگاری دورة شاهعباس دوم صفوی، نظیر عباس‌نامه و قصصالخاقانی، از حاکم‌بودن شرایط مساعد و مناسب اجتماعی در نتیجة عدالت این پادشاه صفوی سخن بهمیان آمده است ولی بررسیاوضاع و شرایط اجتماعی این عصر، با بهرهگیری از نظریة سوگیری بازماندگی، نشان می‌دهد که تدابیر حکمروایی صورت‌گرفته از سوی پادشاه صفوی، به‌خصوص برنامة گستردة تبدیل ایالت‌های ممالک به خالصجات حکومتی، از جهت تأمین منافع عمومی و رفاه اجتماعی، موفقیتِ چندانی نداشته و به‌ویژه تودة مردم را در ایالت‌ها و ولایت‌های مختلف، که مشمول این تغییر و تحولات بودند، با آسیب‌های فراوان مواجه نموده است. درحقیقت، برهم‌خوردن ساختار اقتصادی واجتماعی ممالک، که زمینة ناملایمات و ناهنجاری‌هایی را برای مردم ایران فراهم آورد، سبب گردید تا نخبگان و اندیشمندان این دوره، با هدف حل و فصل معضلات به‌وجودآمده، با تألیف آثاری به ارائه راهکارهایی اقدام نمایند. از آن میان، روضةالانوار عباسی، نوشته محقق سبزواری در قالب اندرزنامه و حکمت عملی، سرآمد این آثار بوده و مؤلف با آرزوی تحقق یک حکومت آرمانی تلاش نموده است تا پادشاه صفوی را انذار دهد و شاه با رجوع به این کتاب، رفتارهای خود را در مقام حکمروایی برپایة مبانی و اصول رویکرد مرآتی و سلوکی تنظیم نماید. این پژوهش، با بهرهگیری از شیوة توصیفیـتحلیلیِ مبتنی بر منابع و مآخذ کتابخانه‌ای، با هدف تبیین اندیشه‌های سبزواری، به بررسی چگونگی تألیف و مندرجات روضةالانوار عباسی پرداخته است».
ارزش‌داوری‌های ناهمگن درباره اصحاب امام سجاد(ع)
در چکیده مقاله «ارزش‌داوری‌های تاریخیِ ناهمگن درباره اصحاب امام خاص امام سجاد(ع)» آمده است «روایت‌ها و گزارش‌های گوناگونی دربارة اصحاب خاصِ امام سجاد(ع) در منابع حدیثی و رجالی امامیان نقل شده است. برخی برپایة این گزارش‌ها جایگاه و مقامات خاصی برای این گروه از اصحاب در تاریخ حدیث امامیه لحاظ کرده‌اند. پرسشِ مطرح این است که به‌واقع چه میزان از این گزارش‌ها با واقعیت‌های تاریخی همراه است و این‌که آیا در صورت راستی‌آزمایی با دیگر گزاره‌های معرفتی می‌توان این ویژگی‌های متمایزکنندة خاص را اثبات کرد؟ براساس گزارش‌های موجود، به نظر می‌رسد می‌توان در تطابقِ تاریخی و درستی این گزارش‌ها تردید کرد چراکه داده‌های تاریخی با محتوای این گزارش‌ها همراهی آشکاری ندارد. از این رو با مطالعة کتابخانه‌ای و استناد به منابع گوناگون سنی و شیعی به بررسی تعاملات این دسته از اصحاب با امام سجاد(ع) و جایگاه حدیثی آنان در مجامع روایی امامیه پرداخته شده و نشان داده شده است که این طیف از اخبار نمی‌تواند به‌تنهایی دلیلی بر وثاقت و جایگاه منحصربه‌فرد آنان در تاریخ اندیشة امامیه قرار گیرد».
انتهای پیام
