عماد افروغ:
مصوبات شورای فرهنگ عمومی به عمل تبدیل شود/ آماری از آخرین نظرسنجی حوزه حجاب
گروه جامعه ــ عضو شورای فرهنگ عمومی با اشاره به اینکه در این شورا تصمیمات و تقسیم کار به خوبی انجام می‌شود، اما مصوبات به مرحله اجرا نمی‌رسد، گفت: بهترین نوع نظارت آن است که اختیارات بودجه‌ای شورای فرهنگ عمومی افزایش یابد و مادامی که ملاحظه می‌کند دستگاهی در راستای مسئولیت‌های خود عمل نمی‌کند با تأیید بودجه مخالفت کند.
عماد افروغ، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس، در گفتوگو با ایکنا؛ همزمان با ۱۴ آبان ماه، روز شورای فرهنگ عمومی، به ارزیابی عملکرد این شورا و تبیین بایسته‌های اثرگذاری بیشتر شورای فرهنگ عمومی و بروز و ظهور آن در نقش واقعی خود پرداخت.
وی عملکرد شورای فرهنگ عمومی را بیشتر در زمینه نام‌گذاری روز‌ها مطلوب خواند و گفت: نام‌هایی که انتخاب می‌شود عمدتاً برخاسته از ارزش‌ها و نماد‌های مورد قبول جامعه است، اما در سایر مباحث و لایه‌های فرهنگ عمومی، که من آن را میراث اجتماعی مشترک تعریف کرده‌ام و شامل لایه‌ها، باورها، ارزش‌ها، الگو‌های رفتاری و نماد‌ها می‌شود، موفقیت کمتری کسب کرده است.
افروغ که با نگاه جامعه‌شناسانه موضوعات سیاسی را تحلیل محتوا می‌کند با بیان اینکه در زمینه نام‌گذاری‌ها نیز مشکلاتی وجود دارد، که گاهی جنبه عمومی خود را از دست می‌دهد و جنبه صنفی پیدا می‌کند، گفت: فرهنگ عمومی حاکی از وحدت کثرات بین صنوف مختلف است، اما اگر خود نیز به تطهیر صنف‌گرایی بپردازد، وحدت را پایمال کرده است؛ با این حال بیشترین موفقیت شورا به جنبه نام گذاری مربوط می‌شود.
مصوبات به عمل نزدیک نمی‌شود
وی ابراز کرد: متأسفانه تا مدت‌ها در شورای فرهنگ عمومی تصمیمی گرفته نمی‌شد و فقط بحث و گفتوگو شکل می‌گرفت، اما به مرور به تصمیم گیری رسید، اما تقسیم کار انجام نمی‌شد. امروز تقسیم کار نیز انجام شده است، اما از مشکلی به نام «بی‌عملی» در شورای فرهنگ عمومی رنج می‌بریم که به یک معضل فرهنگی تبدیل شده است. برخی نهاد‌ها و عمدتاً نهاد‌های اصلی گرفتار معضل بی‌عملی هستند. مشکل امروز شورای فرهنگ عمومی آن است که مصوبات به عمل نزدیک نمی‌شود. این عملکرد صرفا مربوط به شورای فرهنگ عمومی نیست بلکه در بسیاری از شورا‌های دیگر نیز خروجی فعالیت‌ها فقط حرف است و به عمل منجر نمی‌شود.
عضو شورای فرهنگ عمومی با بیان اینکه عملیاتی نکردن مصوبات در استان‌ها نیز به چشم می‌خورد، ادامه داد: البته گاهی این موانع برای عملیاتی نشدن مصوبات از تهران است، اما در برخی موارد هم استان‌ها خود را باور ندارند. مشکلات بودجه‌ای و نداشتن اختیار عمل کافی نیز از دیگر موانع عملیاتی نشدن مصوبات در استان‌هاست. تمرکزگرایی موجود در کشور سبب شده است استان‌ها از اختیار لازم برخوردار نباشند.
این استاد دانشگاه با اشاره به وجود شکاف نظر و عمل در نهاد‌های رسمی و قدرت اجتماعی، اظهار کرد: در صورتی‌که این شکاف در قدرت‌های مردمی و مدنی کمتر به چشم می خورد و مردم به محض اینکه تصمیم به انجام کاری می‌گیرند، تقسیم کار انجام و هدف به عمل تبدیل می‌شود. به عنوان مثال مدت زمان یک ساله‌ای در شورا به گفتمان اقتصاد مقاومتی اختصاص داده شد و بحث‌های بسیار خوبی نیز شکل گرفت و دستگاه‌های عضو هم پیشنهادها و برنامه‌های خود را ارائه دادند، اما این فعالیت یک ساله خروجی واحد و اثرگذاری نداشت! حتی کارگروه‌هایی نیز تشکیل و تصمیم گیری انجام می‌شود اما نهایتا به یک کاربرگ تبدیل شده و به مرحله اجرا نمی‌رسد. در این میان نیاز به نظارت جدی برای تبدیل مصوبات به عمل وجود دارد.
نظارت با اهرم اختصاص بودجه
وی یکی از اهرم‌های نظارت را بودجه برشمرد و گفت: این پیشنهاد ارائه شده است که بودجه فرهنگ عمومی متمرکز شود و این بودجه از طریق و یا با تأیید شورای فرهنگ عمومی به دست دستگاه‌ها برسد و مشخص شود این بودجه ذیل کدام تقسیم کار، مصوبه و مسئولیت خرج می‌شود. بودجه‌هایی به صورت مشخص و معمول به دستگاه‌ها اختصاص می‌یابد که در راستای هدف اصلی هزینه نمی‌شود و کسی نیز بر این موضوع نظارت ندارد. تصمیمات خوبی در شورای فرهنگ عمومی گرفته می‌شود، اما عدم نظارت بر اجرا، باعث هدررفت زمان اختصاص داده شده بر این تصمیم گیری‌ها می‌شود.
افروغ زبان نقد را کارگشا دانست و تصریح کرد: یکی از مشکلات فرهنگی موجود بی‌اعتنایی به زبان نقد ناقدان است. امنیتی کردن فضا که هیچ ارتباطی با نظام و انقلاب ندارد و بیشتر به خاطر منافع شخصی و گروهی است باید از بین برود. نقد من به عملیاتی نشدن مصوبات است. در گذشته مصوبه‌ای در شورا شکل نمی‌گرفت، اما امروز که این مهم اجرایی شده است پس باید تلاش کرد با نظارت به اهداف مدنظر دست یافت. بهترین نوع نظارت در این زمینه آن است که اختیارات بودجه‌ای شورای فرهنگ عمومی افزایش یابد و مادامی‌که ملاحظه می‌کند دستگاهی در راستای مسئولیت‌های خود عمل نمی‌کند با تأیید بودجه مخالفت کند.
وی با تأکید بر اینکه فرهنگ عمومی میراث اجتماعی مشترک و شامل مؤلفه‌های باورها، ارزش‌ها، الگو‌های رفتاری و نماد‌ها است و باید برای تمام این سطوح برنامه داشت، ابراز کرد: اگر باور فرهنگی، تاریخی، دینی و هویتی مردم در حال تغییر است باید دست به آسیب شناسی زد. اگر به دنبال سیاست‌های خوب هستیم باید در تعامل با انسجام اجتماعی باشیم تا حرف‌های عرصه عمومی شنیده شود و ملاحظات ایدئولوژیک نیز مدنظر قرار گیرد، بدین ترتیب سند ارائه شده یک طرفه و انتزاعی نیست و ضمانت اجرایی بیشتری دارد.
تجلیات اعتقادات دینی در اخلاقیات بروز نیافته است
این جامعه‌شناس با بیان اینکه مردم سطح اعتقادات دینی بالایی دارند، اما تجلیات آن در اخلاقیات بروز و ظهور نمی‌یابد و در این بین شکاف وجود دارد، تصریح کرد: پیش از انقلاب در یک نظر سنجی ۷۵ درصد مرد‌ها اعلام کرده بودند که دوست دارند همسر محجبه داشته باشند، اما در نظرسنجی اخیر ۴۹ درصد مردان اعلام کردند که نوع پوشش همسرشان برایشان تفاوتی ندارد و حجاب امری شخصی و خصوصی است و می‌توان مسلمان و در عین حال بی‌حجاب بود. این شکاف اجتماعی ایجاد شده نتیجه مواجهات و سیاست گذاری‌های شکل گرفته است. مسئولیت قدرت سیاسی کم نیست و اگر اتفاقی در عرصه اجتماعی رخ می دهد ریشه در بی مسئولیتی قدرت سیاسی دارد.
افروغ با اشاره به نتایج نظرسنجی‌ها، ریشه بسیاری از مشکلات امروز مردم جامعه را مسائل اقتصادی دانست و گفت: در لایه‌های زیرین فرهنگ عمومی که مربوط به اعتقادات دینی مردم است، همواره آمار‌ها بالاست، اما در رفتار‌ها با افت مواجه می‌شود. این زنگ خطر برای شورای فرهنگ عمومی و سایر نهاد‌هاست و نیازمند انسجام سیستمی است. نهاد‌های رسمی باید منسجم عمل کنند و هر یک بدانند کدام حلقه مفقوده را پر می‌کنند و منظومه منسجمی را ایجاد کنند. عرصه رسمی و مدنی باید در تعامل سیستماتیک با یکدیگر باشند، اما زیرساخت‌های لازم در این زمینه وجود ندارد.
این نماینده اسبق مجلس در پایان به نتایج یک نظرسنجی در سال ۹۸ اشاره کرد و با تأکید بر اینکه مسئولان فرهنگی باید هوشیار‌تر از همیشه و هماهنگ‌تر با یکدیگر عمل کنند، اظهار کرد: ۴۸.۲ درصد جوانان معتقدند انسان می‌تواند مسلمان باشد اما حجاب نداشته باشد. ۶۵.۵ درصد جوانان حجاب را امری شخصی می‌دانند. در سال ۹۴ نیز ۵۵ درصد مردم روزه‌داری خود را اعلام کردند، این رقم در سال ۹۷ به ۵۲ درصد و در رمضان ۹۸ به ۳۶ درصد رسیده است. بعد رفتاری در حال تنزل است اما بعد اعتقادی کماکان بالاست. شرکت در مجالس روضه خوانی و حضور در اماکن مقدسه همچنان آمار بالایی دارد.
