بررسی دیدگاه مفسران فریقین درباره نسخ آیه صلح در «مطالعات تفسیری»

به گزارش ایکنا؛ سی و هشتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات تفسیری» به صاحب‌امتیازی دانشگاه معارف اسلامی و مدیرمسئولی روح‌الله شاکری منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «نقش دوری از مواضع خطر در تأخیر اجل با تأکید بر آیه ۱۵۴ آل عمران»، «معناشناسی و تاویل باطنی «ثم لیقضوا تفثهم»»، «تمثیل همراهان پیامبر(ص) به گیاه بالنده در بررسی تطبیقی قرآن و اناجیل اربعه»، «بررسی اصل قرآنی «قول حسن» از منظر مفسران و تحلیل نقش آن در مدیریت تعارض‌های اجتماعی»، «تفسیر علمی «بغیر عمد ترونها» درباره «رفع» و «خلق» آسمان‌ها در قرآن»، «تفسیر آیات مربوط به همسران پیامبر(ص) با تاکید بر شبهات نوپدید»، «بررسی دیدگاه مفسران فریقین در باره نسخ آیه صلح»، «تبیین ماهیت آیات جهاد از دیدگاه تفسیری علامه جوادی آملی و ارزیابی دیدگاه فایرستون»، «تحلیل تفسیری نقش ایمان در رابطه قلبی انسان با خدا از منظر قرآن»، «بررسی دیدگاه مفسران در خصوص آیات نخست سوره روم»، «بررسی تفسیری واژه‌ها و تعبیرهای مهم آیات وعید بنی إسرائیل در سوره اسراء»، «بررسی مفهوم مقاومت با رویکرد اجتماعی در آیات قرآن».

نقش دوری از مواضع خطر در تأخیر اجل

در چکیده مقاله «نقش دوری از مواضع خطر در تاخیر اجل با تاکید بر آیه ۱۵۴ آل عمران» می‌خوانیم: «مفسران پیرامون عبارت «لو کنتم فی‏ بیوتکم لبرز الذین کتب علیهم القتل إلی‏ مضاجعهم» دیدگاه‌های گوناگونی ارائه داده‌اند. نظر مشهور آن است که بر اساس این آیه، کسانی که در میدان جنگ به قتل می‌رسند به اجل محتوم خود می‌میرند. در اینجا این پرسش ایجاد می‌شود که آیا کشته شدن در جنگ، سرنوشتی غیر قابل پیش‌گیری برای مقتول است؟ آیا دوری از مواضع خطر در تاخیر اجل نقش دارد؟ یافته‌های تحقیق در پاسخ به پرسش‌های مذکور نشان می‌دهد مفاد آیات ۲ انعام و ۳۹ رعد و روایات ذیل آن مبنی بر تقسیم اجل به محتوم و معلق، کلید حل مسائل مرتبط با آیه مورد بحث است و بر اساس آن، قتل، لزوما از نوع اجل محتوم نیست، بلکه در معمول موارد از نوع اجل معلق است. بنابراین، دوری از میدان جنگ و دیگر مواضع خطر، می‌تواند در تاخیر اجل موثر باشد. با این حال، هر دو نوع اجل، «مقدر» الهی است و بر هر دو «کتب علیهم القتل» صدق می‌کند. فرض «محتوم» بودن اجل در همه قتل‌ها، عناصری همچون ارزشمندی ایثار جان در راه خدا، نهی از القای خود در هلاکت، تشریع قصاص و فواید آن، و توصیه به احتیاط را به چالش می‌کشد و با گستره‌ای از آموزه‌های قرآنی ناسازگار می‌نماید. سایر آیات مرتبط نیز در چارچوب این تحلیل قابل تفسیر است.»

دیدگاه مفسران فریقین در باره نسخ آیه صلح

در طلیعه مقاله «بررسی دیدگاه مفسران فریقین در باره نسخ آیه صلح» آمده است: «دیدگاه اسلام در باره صلح مسلمانان با دیگران حتی کافران در آیه ۶۱ سوره انفال؛ معروف به آیه صلح، نمود یافته است. مفسران فریقین در تبیین آیه شریفه و بیان مراد الهی اختلاف نظر دارند که حاصل سخن ایشان در دو دیدگاه در مقاله إرائه شده است. برخی معتقدند این آیه مختص اوائل هجرت پیامبر اکرم(ص) بوده است. در آن دوران به دلیل قدرت اندک مسلمانان، دستور الهی به صلح و إغماض از عملکرد دشمنان تعلق گرفته و بعد از قدرتمندی مسلمانان این آیه نسخ شده است. در مقابل بعضی دیگر از مفسران به دلیل تفاوت در نوع مخاطب آیات و محدود و موقت بودن آیه شریفه، حکم آیه را جاری دانسته و اعتقاد به نسخ در این آیه را منتفی می دانند. نظر نگارندگان در این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد داوری تنظیم شده بر آن است که هر چند آیه شریفه نسخ نشده اما کفار معاند مشمول حکم آیه نبوده و صلح با غیر کفار نیز مشروط به مصلحت مسلمانان است.»