فرهنگ‌زدایی؛ شرط رسیدن به معنای حقیقی قرآن/ معانی تمام مفاهیم قرآن توقیفی و انحصاری است
گروه حوزه‌های علمیه ــ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی میرزایی، رئیس اندیشکده جامعةالمصطفی(ص)، با تأکید بر اینکه کشف مراد الهی در قرآن براساس منظومه‌های فرهنگی انسان‌ها ممکن نیست، تصریح کرد: مأموریت نخست قرآن اصلاح، ترمیم، تغییر، ویرایش و پیرایش معانی است که مخاطبان از الفاظ اراده می‌کردند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی میرزایی، رئیس اندیشکده جامعةالمصطفی(ص)، ۲۹ آبان‌ماه در دومین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) با تأکید بر ارائه مجموعه استقلالی از معنای قرآن گفت: توقیفی بودن معنا در قرآن در جایی که قرآن دنبال ارائه بیان معنای خداوند است، نخستین پیش‌فرض برای بحثی است که ارائه می‌کنم.
وی با بیان اینکه قرآن برای سه مأموریت نازل شده است، ادامه داد: مأموریت اول قرآن اصلاح، ترمیم، تغییر، ویرایش و پیرایش معانی است که مخاطبان از الفاظ اراده می‌کردند؛ قرآن در پی نفی معنایی عرب جاهلیت نبوده، بلکه جغرافیای واژگانی و معانی را دستخوش تغییر کرده است. اگر دنبال کشف اراده معنای خدا باشیم، نمی‌توانیم به جز قرآن کریم هیچ منبعی برای نسبت دادن یک معنا به خدا داشته باشیم.
وی با ذکر اینکه اصلاح و تغییر کنش‌ها و رفتار‌ها و عمل‌های انسان دومین رسالت اصلی قرآن است، اظهار کرد: رفتار‌های غلط عمدتاً ناشی از بینش‌های غلط است؛ لذا قرآن ابتدا مفاهیم و معانی را اصلاح می‌کند و سپس به دنبال تغییر رفتار است؛ دنیا، آخرت، عمل، صلاح و فساد و هر چیز دیگری از سوره حمد تا ناس غیر از مباحث محاکاتی قرآن (نقل اقوال انسان‌ها) در این راستا هستند.
معنای قرآن توقیفی است
میرزایی با بیان اینکه معنا در قرآن توقیفی است و نمی‌توانیم در آن دست‌کاری کنیم، افزود: حقیقت شرعی بودن همه تصدیقات و تصورات قرآنی مورد تأکید بنده است، مگر اینکه در جایی به دنبال بیان اندیشه‌های دیگران باشد. بنابراین قرآن مفسر معناست نه تفسیرشده معنا.
رئیس اندیشکده جامعةالمصطفی(ص) ابراز کرد: معناشناسی تابعی از فرهنگ شمرده می‌شود و قرآن به دنبال تغییر فرهنگی است و منطق فرهنگ‌سازی را به انسان ارائه می‌دهد تا او فرهنگ‌سازی کند؛ اگر بخواهیم به لسان‌العرب، تاج‌العروس و ... مراجعه کنیم تا ببینیم قرآن چه می‌گوید، کار اشتباهی است، زیرا این کتب براساس فرهنگ فرد و قوم این معنا را بیان کرده‌اند. البته فردی مانند مرحوم مصطفوی براساس منطق قرآن‌بنیان به دنبال معنای واژگان قرآن رفته است.
کشف مراد الهی براساس منظومه‌های فرهنگی انسان‌ها
میرزایی تصریح کرد: نمی‌توانیم براساس منظومه‌های فرهنگی انسان‌ها، اراده خدا در قرآن را کشف کنیم، زیرا خداوند براساس فرهنگ امت‌ها، اراده معنایی نکرده است. در نتیجه راهی جز استقلال معنایی واژگان و تصورات و تصدیقات قرآنی برای اصلاح قرآنی فرهنگ و تمدن نداریم. تفسیر قرآن، گزارش کردن این معانی و تصورات و تصدیقات خواهد شد و به طور طبیعی توصیه به منظومه اعمالی است که با این گزارش مطابقت دارد.
رئیس اندیشکده جامعةالمصطفی(ص) با بیان اینکه سنت درون قرآنی است، تصریح کرد: برای اینکه ما در برداشت از قرآن دچار لغزش نشویم، نظام‌سازی عملیاتی انبیا را خداوند برای ما قرار داده که مقوله‌ای درون‌‍‌قرآنی است. فرهنگ‌زدایی شرط رسیدن به معنای حقیقی قرآن است، در حالی که برخی معتقدند که شناخت فرهنگ‌ها لازمه فهم قرآن است. بنده این را قبول ندارم و معتقدم که قرآن کریم غالباً ناقد فرهنگ‌هاست.
تعریف غلط منطقی از انسان؛ عامل تهافت‌های فکری
میرزایی با پرداختن به اینکه تعریف انسان به حیوان ناطق در مخالفت با قرآن کریم است، افزود: تهافتی که امروز در امت می‌بینیم ناشی از همین است و سبب شده فلاسفه و علما و فقها با هم درگیر باشند؛ اکنون اگر بخواهیم بگوییم اسلام یعنی چه؟ تفاوت اسلام در شرق و غرب و اهل سنت و شیعه چیزی به دست ما نمی‌دهد و باید اسلام از منظر قرآن تعریف شود و اهل بیت(ع) در اینجا الگوی تفکری و عملی ارائه می‌دهند و عقل خوانشگر تاریخی فرایند وحی است.
استاد جامعةالمصطفی(ص) با اشاره به نقش محوری مؤلف در فهم متن، گفت: کسانی که می‌خواهند مؤلف را براساس متد‌های جدید متن‌شناسی حذف کنند، اشتباه می‌کنند، زیرا بدون حضور متکلم، هیچ لفظی هیچ معنایی ندارد و مشروعیت لفظ معطوف به شناخت تفکر متکلم است.
با این تعریف حتما علمای علوم انسانی میتوانند تغییرات اساسی بر جامعه داشته باشند. باید قبول کرد بخش اعظمی از مشکلات جامعه امروز ایران به همین فارغ شدن از معنای قرآنی بودن برمیگردد.