عده‌ای درصدد تشدید دوگانه‌سازی‌های خیالی در جامعه هستند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید قم، در ادامه سلسله مباحث شرح نهج‌البلاغه با اشاره به خطبه 88 و با بیان اینکه امیرمؤمنان(ع) در این خطبه به بیان علل سقوط جوامع پرداخته است، گفت: این خطبه بعد از قتل خلیفه سوم بیان شد؛ در این دوره با وجود فتوحات فراوان و امکانات، به دلیل سوء مدیریت، فقر و بی‌عدالتی و شکاف طبقاتی، نارضایتی پیوسته رو به افزایش بود؛ ارزش‌های اخلاقی و دینی هم زیر پا گذاشته می‌شد و در نهایت منجر به سقوط حکومت شد.

بیشتر بخوانید:

• تمایزهای عالم‌نمایان با عالمان راستین
• دروغ و عهدشکنی سرمایه‌های اجتماعی را نابود می‌کند
• مؤمن‌نمایی برخی افراد اصل ایمان را زیر سؤال می‌برد

وی افزود: امام(ع) در این خطبه اصل «مهلت» را بیان فرموده‌اند؛ فرمودند: این طور نیست که حکومت‌ها به علت تخلف در همان اول کار ساقط شوند، بلکه خدا به آنان مهلت می‌دهد و حتی ممکن است رفاه هم نصیب آنان شود، ولی بعد از آن دچار سقوط می‌شوند. مهلت دادن به معنای آن است که سنت الهی و طبیعی این است که رفتارهای غلط و نادرست حکومت‌ها به تدریج سبب سقوط آنان خواهد شد؛ البته این سؤال وجود دارد که چرا حکومت‌هایی که ظلم کرده و از دایره عدالت خارج می‌شوند کمابیش عمری طولانی دارند.

چرا حکومت‌ها با وجود ظلم به تدریج سقوط می‌کنند

وی تصریح کرد: اولین تحلیل آن است که این حکومت‌ها با وجود ظلم و بی‌عدالتی منشأ خدماتی هستند که بر زندگی مردم اثر مثبت دارد و بخشی از مردم از آن رضایتمندی دارند. لذا رفتارهای نادرست و غلط حاکمان خود را تحمل می‌کنند. مثلاً ممکن است در کشوری فساد باشد، ولی دولت از قشر فقیر و بیکار حمایت‌هایی کند و همین سبب می‌شود تا فشار اجتماعی کمتر شود.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه اگر رونق اقتصادی و حمایت‌های اجتماعی در جامعه‌ای وجود داشته باشد، بزرگنمایی فساد هم کمتر دیده می‌شود، اظهار کرد: در تاریخ بیان شده که وقتی حضرت موسی(ع) به خدا خطاب کرد که چرا فرعون را با این همه ظلم و ستم نابود نمی‌کنی و حکومتش پابرجاست، جواب آمد که او یک‌سری کارهایی می‌کند که مردم آرامش می‌یابند؛ مثلاً جلسات عمومی دارد که همه مردم می‌توانند بیایند و شکایت و انتقاد کنند؛ لذا این گام مثبتی است که حاکم بداند در جامعه‌اش چه خبر است.

عواقب بی‌توجهی به امر به معروف و نهی از منکر

یوسفی با ذکر اینکه همه جوانب حکومت‌ها، ظلم و فساد نیست، بلکه در عین ظلم کارهایی می‌کنند که رضایت بخش‌هایی از جامعه را به دست می‌آورند، گفت: همچنین مسئله دیگری که باعث تداوم عمر حکومت‌های ظالم است، این است که مردم نقش خود را فراموش می‌کنند. مردم وقتی نقش خود را ایفا نکنند، ممکن است افرادی در گوشه‌وکنار اعتراض و مخالفت‌هایی کنند، ولی حکومت‌ها آنان را سرکوب کردند تا درس عبرتی برای دیگران شوند.

وی تأکید کرد: در گذشته شاهد بوده‌ایم که چون اعتراض مردمی علیه حکومت‌ها نبود، واکنش حکومت‌ها هم به معترضان و منتقدان خشن بود؛ لذا طبیعتاً ظلم در این جوامع که مردم به منکر و معروف بی‌توجه هستند و نقد و انتقادی از حکومت خود نمی‌کنند دوام می‌یابد.

استاد دانشگاه مفید اضافه کرد: مسئله امر به معروف و نهی از منکر اگر در حیطه اجتماعی و سیاسی وجود نداشته باشد، ظلم تداوم می‌یابد؛ اگر در محیط‌های کاری خود نسبت به ناهنجاری‌ها سکوت کنیم، این ناهنجاری‌ها تداوم می‌یابد و جرئت نمی‌کنیم به خاطر موقعیت‌های شخصی معترض باشیم؛ لذا امام علی(ع) فرمودند که امر به معروف و نهی از منکر را رها نکنید؛ زیرا با رها کردن امر به معروف و نهی از منکر، افراد شرور و بد و فاسد بر شما حاکم خواهند شد. افراد خوب یا خودشان کنار می‌روند و یا سکوت کرده و آنان را برکنار می‌کنند و در این صورت طبق فرموده امام(ع)، شما به ستوه می‌آیید و هرچه دعا می‌کنید، دعایتان مستجاب نمی‌شود.

اسلامی بودن نظام نافی نقادی آحاد مردم نیست

وی با بیان اینکه امر به معروف و نهی از منکر وظیفه همگانی است، تصریح کرد: حکومت‌ها می‌خواهند قدرت در دست آنان باشد، لذا باید نقادی مردم بیشتر شود تا حکومت‌ها کار خود را اصلاح کنند؛ بنابراین این دو فریضه خیلی مهم است؛ اینکه فکر کنیم چون حکومت ما اسلامی است، نباید نقش داشته باشیم درست نیست؛ باید نقد و تدابیر  درست را تشویق کنیم و ظلم و فسادها را با نقادی به چالش بکشیم.

یوسفی با اشاره به اینکه امروزه فضای مجازی، احزاب و رسانه‌ها و نهادهای مدنی وجود دارند و باید تقویت شوند و مردم هم به این نهادها نزدیک شده و از آنان حمایت کنند تا امور حکومت اصلاح شود، اظهار کرد: امروزه فضای مجازی به جای اینکه اصلاح‌گر باشد، تخریب‌گر شده است، البته جهات مثبت فراوانی دارد، ولی بحث تخریبی آن بیشتر است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: امروز مردم از یک طرف با سیستمی مواجه هستند که برخی سیاست‌های آن منجر به فقر، نابرابری، اقتصاد ضعیف و فساد شده است و از طرف دیگر هم با دشمنانی مواجهیم که برای سرکوب ما از هیچ چیزی ابا ندارند؛ ما را تحریم می‌کنند و حتی این روزها که با کمبود مواد برای بیماران کرونایی روبه‌رو هستیم، تحریم‌ها را برنمی‌دارند.

مراقب ایجاد دوگانه‌های دین و علم باشیم

یوسفی گفت: عده‌ای هم جیره‌خوار دشمنان هستند تا شکاف‌های میان دین و علم، ایران و دین، عرب و عجم، قم و غیرقم را تحریک و بیشتر کنند و ما باید هوشیاری خود را در  این امور  حفظ کنیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید فضای مجازی به سمت بهبود کشور مدیریت شود و فضای مجازی را به جای ساختن جوک و پخش شایعات به سمت اصلاح امور پیش ببریم، تأکید کرد: اصلاح امور به تکرار جملات تکراری قبل نیست؛ چند روز قبل وزیر بهداشت نامه‌ای به شورای امنیت ملی نوشت و از احتکار برخی کالاهای پزشکی گله کرده است؛ رفع این مشکلات با طنزپردازی و ... درست نمی‌شود.

وی ابراز کرد: فقط وقتی می‌توانیم آن را حل کنیم که نقد جدی به این وضع داشته باشیم که چرا عده‌ای به راحتی می‌توانند این نوع کارها را انجام دهند که وزیر مجبور شود نامه به شورای امنیت ملی بدهد. اگر می‌خواهیم نقد و اصلاح کنیم، باید نقد موردی و جدی کنیم و از حرف‌های کلی بپرهیزیم.