تحلیل پیامدهای کرونا از منظر تقویت معنویت‌خواهی در بیانیه گام دوم / فرصت‌های بحران کنونی

حجت‌الاسلام والمسلمین هادی حسینخانی، معاون سابق تهذیب حوزه علمیه، در گفت‌وگو با ایکنا، به تحلیل اخلاقی، اجتماعی پیامدهای شیوع ویروس کرونا پرداخت و گفت: این قضیه ابعاد مختلفی دارد، ولی می‌خواهم نگاهی از منظر بیانیه گام دوم انقلاب که رهبر معظم انقلاب مطرح کردند به آن داشته باشم. رهبر انقلاب در این بیانیه بر جنبه اخلاق و معنویت تأکید فراوانی داشتند و اینکه باید این مقوله را در جامعه تقویت کنیم؛ در بحث معنویت به چهار نمونه یعنی اخلاص، ایمان، ایثار و توکل اشاره کردند؛ تصور می‌کنم اتفاقاتی که به دنبال شیوع این ویروس رخ داد، زمینه برای تقویت و برداشتن گام‌های بلندی در هر چهار موضوع ایجاد شد.

وی در ذکر نمونه‌های از تقویت اخلاص به تلاش‌های جامعه درمانی اشاره و تصریح کرد: کادر پزشکی بدون هر گونه چشمداشت و توقعی که رنگ غیرالهی داشته باشد، وارد میدان شدند؛ یکسری جهادگرانی بدون چشمداشت مانند طلاب جهادی هم در حال فعالیت هستند و هیچ توقع مالی هم ندارند؛ خیرین و نیکوکارانی که وارد این مسئله شدند؛ زنانی که به بحث دوخت ماسک و لباس به صورت خانگی روی آوردند و ... همه این مسائل موقعیت ایده‌آلی را برای بروز اخلاص فراهم کرد.

جلوه‌های اخلاص، ایثار، توکل و ایمان

معاون سابق تهذیب حوزه‌های علمیه بیان کرد: در بحث ایمان هم بیماران، کادر پزشکی، خانواده بیماران و افراد مرتبط با این مسئله تا حدودی در سطح عمومی مردم، توجهی به عالم ماوراء طبیعت، لطف و قدرت خداوند پیدا کردند و تضرع و دست به دعا برداشتنِ مردم در این ایام بیشتر شد. از طرف دیگر کسانی وارد کارهای تحقیقاتی شدند با دلی سرشار از ایمان به سراغ این موضوع رفتند. بسیاری از محققان ما اعم از داروسازان و شرکت‌های دانش بنیان با توکل بر خدا و با روحیه مؤمنانه سراغ انجام تحقیقاتی رفتند تا بتوانند این بیماری را بهتر مهار کنند و شاید فتح بابی برای پیشرفت‌های بیشتر در عرصه پزشکی باشد.  

وی با تأکید بر جنبه ایثار این فعالیت‌ها گفت: اینجا میدان و عرصه خطر است و واقعاً از جان‌گذشتگی لازم است تا کسی وارد میدان شود؛ زیرا افراد می‌دانند که احتمال ابتلا به بیماری بسیار بالاست؛ برخی در قالب کارهای درمانی و طلاب در قالب کارهای جهادی وارد این عرصه شده و دیگران را بر خود مقدم داشتند؛ این ویروس این زمینه را ایجاد کرد تا روحیه ایثار که در مقاطعی در جامعه شاهد کمرنگ شدن آن هستیم، تقویت شود.

حسینخانی با اشاره به مقوله توکل و لزوم بهره بردن از آن بیان کرد: رهبر انقلاب با روحیه توکل خیلی محکم به میدان آمدند و مردم را به عبور از شرایط فعلی امیدوار و مطمئن ساختند؛ مسئولان هم با توکل بر خدا وارد میدان شده و از جان خود مایه گذاشتند، گرچه برخی مسئولان هم به وظایف خود به خوبی عمل نکردند.

بازندگان امتحان

استاد و نویسنده آثار مذهبی حوزه اظهار کرد: یکی از جلوه‌های جالب تحقق‌بخش اخلاق و معنویت بیانیه انقلاب در این حادثه محقق شد البته در هر امتحان الهی، عده‌ای هم بازنده هستند و عقب می‌افتند و مشکل پیدا می‌کنند؛ برخی مسئولانی که کم کاری کردند؛ برخی که به جای توان داخلی، چشمشان به بیگانگان بود. برخی در فضای مجازی بذر نومیدی را در دل و روح مردم کاشتند و ترویج کردند و ویروس کشنده دیگری را وارد جان مردم کردند یا کسانی با احتکار و سودجویی دنبال منفعت طلبی شخصی رفتند همه و همه از بازندگان این امتحان بودند. واقعاً این جریان، در فضای اخلاق و معنویت عمومی جامعه، جهش ایجاد کرد و نوعی غربال‌گری هم در مورد کسانی بود که با جو عمومی ملت همراه نیستند.

حسینخانی در پاسخ به این سؤال که برخی حتی در کسوت طلبگی ویدئوهایی منتشر می‌کنند که تفرق و دوری از اجتماعات و مسجد و حرم‌ها را نشانه تبعیت از شیطان می‌دانند و به نوعی به تضاد ساختگی میان علم، طب و دین می‌پردازند، در این زمینه چه باید کرد؟ تصریح کرد: درست است که اصل بسیاری از عبادات در اسلام مبتنی بر اجتماع است و خود این موضوع هم فلسفه محکمی دارد؛ زیرا در جامعه اسلامی، بر خلاف دنیای غرب، فردمحوری حاکم نیست.

فرصت خلوت‌گزینی و تطهیر

وی تأکید کرد: اسلام حقوق فردی انسان را به رسمیت می‌شناسد، ولی جامع را اصل قرار داده است؛ در خانواده حقوق زن و مرد را به رسمیت شناخته، ولی اصل را خانواده قرار می‌دهد؛ عبادات هم همین طور است. ولی این جمعی بودن دلیل آن نیست که اگر عده‌ای از متخصصان در علومی مانند طب و پزشکی به خاطر مصالحی گفتند که اجتماعات تشکیل نشود، آن را دلیل بر تبعیت از شیطان بدانیم؛ در اسلام عبادات فردی هم تشریع شده است، مانند آنچه در اعتکاف داریم.

حسینخانی اظهار کرد: فلسفه این عبادات فردی هم این است که ما با پاکیزه کردن خود وارد صحنه و عرصه اجتماعی شویم، در اعتکاف فاصله‌ای از جامعه می‌گیریم و خودمان را تطهیر می‌کنیم، مانند اینکه انسان حمام برود طبیعتاً از مردم فاصله می‌گیرد، ولی پاک می‌شود؛ خلوت‌گزینی را نمی‌توان مورد غفلت قرار داد؛ اینکه پیامبران الهی قبل از نبوت، از مردم فاصله می‌گرفتند، برای همین بوده است.

گناه؛ ویروسی نابودکننده‌تر از کرونا

وی تأکید کرد: در این فضا انسان از هیاهوی اطراف و زندگی ماشینی امروز فاصله و مقداری از گذشته و رفتار و اعمال خود عبرت می‌گیرد و در آن تفکر می‌کند؛ ما باید از این واقعه عبرت بگیریم زیرا خیلی شرایط نگران‌کننده و نزدیک به قیامت را برای ما متصور کرد؛ عبرت بگیریم که چرا ما از ویروسی که خطر احتمالی برای جانمان دارد اینقدر وحشت داریم و همه تمهیدات را به کار می‌گیریم تا به آن مبتلا نشویم ولی چرا نسبت به ویروس‌هایی که روح و ایمان ما را نشانه می‌روند و سرنوشت آخرت  ما را تخریب و گاهی نابود می‌کنند غافل هستیم و با بی توجهی از کنار آن عبور می‌کنیم.

حسینخانی با اشاره به کاهش ارتباطات انسانی در شرایط کرونا، ابراز کرد: در سال جدید طبق عادت و سنت دیرینه ایرانیان، همه دوست داشتند که به منازل همدیگر به خصوص پدران و مادران بروند ولی به خاطر شرایط ویژه در کشور از نعمت ارتباطات اجتماعی مانند صله رحم محروم شدند و آن را از طریق فضای مجازی و تلفنی انجام دادند. باید به اشکال مختلف روی خودمان کار کنیم که اگر مانعی در زندگی ایجاد شد از راه‌های دیگر وظائف خود را انجام دهیم.

فرصت‌هایی از جنس دیگر

وی با بیان اینکه در منزل باید کاری کنیم که قرنطینه اجباری بار تضعیف کننده روحی و جسمی جدید مانند افسردگی و بی‌نشاطی ایجاد نکند، تصریح کرد: با مطالعه، تولید خانگی، ارتباطات مجازی، خواندن دعاهای دسته جمعی در فضای مجازی، آموزش غیرحضوری و تفریحات، انس با قرآن، ادعیه و نمازهای واجب و مستحبی می توانیم این فضا را دلنشین‌تر کنیم.

حسینخانی در پایان با تأکید بر استفاده مطلوب از ماه شعبان و رمضان، گفت: بهترین ماه‌ها برای عبادت، این دو ماهی است که پیش روی ماست. واقعاً باید از این نگاه به بحران کرونا بنگریم که خدا «گر ز حکمت ببندد دری، ز رحمت گشاید در دیگری»؛ یعنی اگر فضای اجتماعی و ارتباطات اجتماعی ما به نوعی دست‌خوش تغییر شده، ولی فرصتی برای کسب معنویات بیشتر و تقویت روحیه ایمانی برای کسانی که دنبال این مسائل هستند ایجاد شده و باید قدردان این فرصت باشیم.