نسبت دادن تمام مصیبت‌ها به گناه داوری جاهلانه است / تأثیر علل مادی و ماورایی در حوادث

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی، استاد حوزه علمیه، در هشتمین بخش از سلسله مباحث الهیات سلامت، که به صورت صوت در کانال مجازی خود قرار داده است، گفت: یکی از پیامدهای نگاه الهیاتی آن است که ما انسان‌ها خود را مجاز به داوری ماورایی درباره دیگران می‌دانیم؛ مثلاً اگر فرد بیماری ببینیم که در معرض بیماری است، بیماری او را ناشی از فسق و فجور، معصیت و گناه او تلقی می‌کنیم.

وی اضافه کرد: آیا اسلام اجازه چنین داوری را به ما می‌دهد؟ غیر از سلامت در حوادث طبیعی هم این موضوع جریان و سریان دارد؛ مثلاً کسی که عزیزی را از دست دهد یا وقتی خشکسالی شود، آن را ناشی از معصیت انسان می‌دانیم و انسان‌ها را محکوم می‌کنیم و در همه این موارد این سؤال وجود دارد که آیا ما حق داریم در مسائل طبیعی پای علل و عوامل غیرطبیعی را به میان بیاوریم و به وسیله این تحلیل‌ها، انسان‌هایی را متهم کنیم.

بیشتر بخوانید:

• درمان طبیعی و غیرطبیعی مصداق شفای الهی است
• برخی متدینین تلقی اشتباهی از شفا دارند
• توصیه‌های دین برای جمع میان دارو و توسل

سروش محلاتی تصریح کرد: در الهیات سلامت این سؤال به جد مطرح است و پاسخ این سؤال، اجمالاً این است که علل و عوامل غیرطبیعی هم در حوادث و اتفاقات طبیعی مؤثرند؛ یعنی اعمال و رفتار ما در سلامت و بیماری، نزولات آسمانی و تنگی و وسعت رزق ما مؤثر هستند؛ هم علل و عوامل مادی و طبیعی و هم علل و عوامل غیرطبیعی در سرنوشت ما و وقایع و حوادث مؤثر است.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه هر انسان مؤمنی به تأثیر دعا معتقد است و تأثیر دعا اثر عامل غیرطبیعی است که می‌تواند موجب شفا و عافیت و رفع بلا و مصیبتی شود، اظهار کرد: ولی نکته این است که با قبول این معنا آیا به صورت جزئی و موردی حق قضاوت در مورد افراد داریم که بیماری آن‌ها را به معصیتشان پیوند بزنیم؛ آیا مثلاً حق داریم بگوییم خشکسالی در این منطقه ناشی از گناه انسان‌هاست و یا حادثه بدی که برای کسی رخ می‌دهد و عزیزی را از دست می‌دهد، ناشی از فسق و فجور او بدانیم، آیا خداوند چنین اجازه‌ای را برای این نوع داوری به ما داده است؟ پاسخ دین در اینجا، منفی است و اسلام قبول ندارد که چنین نسبتی را بدهیم.

ناکافی بودن دانش انسان

وی تصریح کرد: اینکه ما حق چنین داوری را نداریم برای این است که آگاهی، علم و دانش ما در بروز و پیدا کردن علل این حوادث، کافی نیست و برای هر کدام علل مختلف طبیعی و غیرطبیعی می‌تواند وجود داشته باشد؛ شخصی بیمار می‌شود و نمی‌توانیم تشخیص دهیم که این بیماری ناشی از گناه او و یا علل مادی است و تنها خدا و اولیاءالله به اذن خدا می‌دانند که علت این بیماری چیست؛ بنابراین انسان چون علم و آگاهی از همه علل و عوامل ندارد نمی‌تواند قضاوت کند.

سروش محلاتی بیان کرد: مثلاً در روایات هم داریم ناراحتی پدر و مادر و نفرین آنان ممکن است سبب رخ دادن اتفاقات ناخوشایندی در زندگی فرد و یا گرفتاری او شود که این مسئله کاملاً درست است، ولی باز ما حق داوری برای یک فرد نداریم که این مشکلات مطمئناً ناشی از این گناه عاق والدین است؟ مگر پیامبر(ص) ابراهیم را از دست نداد آیا خدای ناکرده این مصیبت ناشی از گناه و خطایی از پیامبر(ص) بوده است؟ هرگز چنین تصوری را نمی‌توانیم در مورد پیامبر(ص) داشته باشیم.

وی افزود: این داوری‌ها داوری جاهلانه است که نوعی سوءاستفاده از دین در آن وجود دارد، همان داوری جاهلانه‌ای که یزید در مورد امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) ایشان داشت؛ وقتی کاروان اسراء به شام وارد شدند، یزید خطا به امام سجاد(ع) این آیه «وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ» را خواند؛ یعنی این مصیبت نتیجه رفتار و عمل شماست، ولی آیا می‌توانیم براساس این آیه، اشخاص را محکوم کنیم که مصیبت آنان به خاطر اعمال ناشایست آنان است؟ آیا سرنوشتی که اسراء کربلا پیدا کردند ناشی از سوء رفتار آنان بود؟

استاد حوزه علمیه تأکید کرد: امام سجاد(ع) آن ملعون را تخطئه کردند و فرمودند که ما مصداق این آیه شریفه نیستیم و مصداق آیه و آیات شریفه دیگری، یعنی صدیقین و ابرار و ... هستیم.