ایمان به معنای پناه بردن به خدا برای شفا با ابزارهای طبیعی است
سیدجعفر فضل‌الله، روحانی لبنانی، در وبینار بیروت تأکید کرد: اعتقاد به دعا به معنای نادیده گرفتن قوانین طبیعی و نقض سنت‌های الهی نیست، بلکه به معنای پناه بردن به خداوند برای شفای از بیماری با ابزارهای طبیعی است.
به گزارش ایکنا از لبنان، دومین نشست آنلاین از مجموعه نشست‌های مجازی «چالش‌های کرونایی» عصر سه‌شنبه، دوم اردیبهشت‌ماه، با عنوان «کرونا؛ چالش دعا و طلب شفا» به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان و با همکاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در بیروت برگزار شد.
سیدجعفر فضل‌الله، روحانی شیعی لبنان و استاد حوزه و دانشگاه، در ابتدای سخنان خود در این وبینار با عنوان «رابطه دعا با قوانین شفا» که با هدف بررسی آثار معنوی و جسمی دعا و طلب شفا و در فضای مجازی ZOOM و با حضور کشیش عبدو ابوکسم، رئیس مركز کاتولیکی رسانه در لبنان، حجت‌الاسلام محمدعلی میرزایی، عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیة، شیخ محمد توفیق البوطی، رئیس اتحادیه علمای شام و دیگر اساتید برگزار شد، از عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت برای برگزاری این نشست تشکر و قدردانی کرد.
خلقت جهان هستی براساس قوانین و سنت‌ها
وی با بیان اینکه بر اساس متون دینی، جهان هستی براساس قوانین و سنن خلق شده است، اظهار کرد: این سنن بر همه مخلوقات خداوند چه در حرکت ذاتی(تکامل و توسعه) و چه در تعامل میان مخلوقات حاکم است. به عنوان مثال انسان و یا طبیعت هریک به نوبه خود و یا انسان در ارتباط با انسان و یا انسان در ارتباط با طبیعت تابع این سنن و قوانین است.
فضل‌الله با اشاره به این که بدون شک انسان در ارتباط خود با دیگران و با محیط اطراف خود تابع سنت‌هایی است و این مسئله پیامدهای جسمی و روحی را برای او به همراه دارد، اظهار کرد: زمانی که خداوند انسان را خلق کرد، خواست این موجود از آزادی بهره‌مند باشد تا جایی که اراده او در طول اراده تکوینی خداوند قرار بگیرد. به این معنا که خداوند حتی به او قدرت گناه کردن را داد.
وی افزود: درگیری با قوای شر که شیطان نماد آنهاست از همان ابتدا براساس مبدأ شکر و کفر تعریف می‌شود و در این سخن شیطان به وضوح نمایان است؛ «فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ: پس به سبب آنكه مرا به بيراهه افكندى من هم براى [فريفتن] آنان حتما بر سر راه راست تو خواهم نشست آنگاه از پيش رو و از پشت سرشان و از طرف راست و از طرف چپشان بر آنها مى تازم و بيشترشان را شكرگزار نخواهى يافت»(16 و 17 اعراف).
فضل‌الله در ادامه گفت: این آزادی در زمین و در جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم پیامدهایی را به همراه داشته است. این پیامدها هم شامل مسائل کلی مانند خیر و شر، عدل و ظلم، حق و باطل می‌شوند و هم شامل مسائلی هستند که در ارتباط با سنت‌ها و ارتباط آن با زندگی انسان بوده‌اند مانند ثروت و فقر، برتری و پستی، سختی و آسایش، سلامت و بیماری، زندگی و مرگ، هدایت و گمراهی، آرامش و نگرانی، اطمینان و ترس و امثال این‌ها. همه این پیامدها در نتیجه تعامل انسان با محیط اطراف خود (خواه محیط انسانی و یا محیط طبیعی) و سننی که بر این تعامل حاکم است به وجود می‌آیند.
وی با اشاره به اینکه براساس نگاه دینی، عالم سنن به جهان آفرینش و مشخصاً به صفات خداوند مانند حکمت و قدرت ارتباط دارد، افزود: تمامی صفات الهی در آفرینش این جهان و حرکت آن تجلی یافته و این صفات در قرآن کریم ذکر شده است «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا: نامهاى نيكو به خدا اختصاص دارد پس او را با آنها بخوانيد»(180، اعراف) بنابراین جهان هستی مبتنی بر قوانین و سنن ثابت است، زیرا خداوند متعال این گونه خواسته است و در کتاب خود نیز بیان می‌فرماید که «وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا: در سنت الهى هرگز تغييرى نخواهى يافت» (فتح 23)
وی با بیان این که حرکت انسان و حرکت این جهان براساس منظومه این سنت‌هاست، تصریح کرد: این مسئله به انسان اجازه می‌دهد با استفاده و بهره‌گیری از این سنت‌ها در زندگی خود پیشرفت کند.
ابعاد سه‌گانه دعا
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله دعا اشاره و اظهار کرد: دعا دارای سه بُعد به هم پیوسته است و این ابعاد از یکدیگر جدا نیستند که بُعد اول، بعد عبودیت و بندگی است به این معنا که دعا مظهری از مظاهر بندگی برای خداوند و نشئت گرفته از احساس انسان به فقر ذاتی به ذات حق تعالی است و یکی از ابزارهایی است که انسان را از طغیان باز می‌دارد و از خداوند طلب رحمت می‌کند همان گونه که ابلیس بعد از طغیان طلب رحمت کرد.
وی با بیان این که دعا یکی از جلوه‌های عبادت است که فی ذاته مطلوب بوده و نشانگر عبودیت ما به درگاه خداوند متعال است، گفت: به همین دلیل تفاوتی نمی‌کند که دعا برای طلب حاجتی باشد یا خیر. لذا خداوند متعال دعا را عبادت توصیف می‌کند «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ: و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم در حقيقت كسانى كه از پرستش من كبر مى‌ورزند به‌زودى خوار در دوزخ درمى‌آيند»(سوره غافر۶۰). بنابراین این نوع از دعا برای طلب نیاز و برای دفع بلا و بدی نیست، بلکه این نوع دعا مناجات محبوب با محبوب و بنده با پروردگار خود است و این منجر به حضور الهی در قلب و روح انسان و همچنین ارتقای زندگی انسان می‌شود. بُعد دوم دعا، بُعد سنتی است به این معنا که دعا طلب از خالق است و اگر طلب از خالق باشد در بُعدی از ابعاد از خداوند چیزی طلب نمی‌کنیم، بلکه از خداوندی طلب می‌کنیم که صفات وی عین ذات اوست. بنابراین ما از خالق، رب، مدبر، حکیم، صانع، قادر، رحمان و رحیم و اللطیف طلب می‌کنیم.
وی با بیان اینکه خداوند متعال بر ارتباط انسان با سنت‌ها تسلط دارد، گفت: اگر مشیت الهی بر تحقق سنت‌ها باشد لذا دعا نیز در مورد انسان محقق خواهد شد.
وی در ادامه توضیح داد: تردیدی که اینجا مطرح می‌شود، این است که انسان مانند کودکی که از پدر و مادرش خواسته‌ای دارد، دعا می‌کند. زمانی که کودک خواسته‌ای دارد تنها اجابت خواسته خود را می‌خواهد و به هیچ توضیح و مسئله دیگری توجه نمی‌کند که این خواسته اگر از سوی پدر و مادر محقق شود به نفع اوست یا به ضررش. او تنها نتیجه را می‌خواهد. اشتباه ما این است که ما به این روش دعا می‌کنیم و تنها برآورده شدن حاجت خود را می‌خواهیم و گمان می‌کنیم چون خداوند متعال قادر است تنها باید به دور از حکمت و برخلاف سنت‌ها و تنها براساس کرامت و رحمت عمل کند.
این عالم شیعی با بیان اینکه این مسئله بسیاری از تردیدها را به دنبال دارد و مسائل زیادی حتی عدل الهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تصریح کرد: انسان عادی وقتی حاجتی را طلب می‌کند، انتظار دارد همه قوانین و سنت‌ها برای رسیدن او به حاجتش نادیده گرفته شوند و این امر حاصل نمی‌شود زیرا خداوند متعال سنت‌های خود را تغییر نمی‌دهد.
وی با اشاره به حدیثی که در این باره از امام علی(ع) که می‌فرماید: «ان کرم الله سبحانه لا ینقض حکمته»(کرم خدای سبحان حکمتش را نقض نمی‌کند)، گفت: لذا در هر دعایی اجابت وجود ندارد. بنابراین انسان باید بداند وقتی دعا می‌کند اجابت آن براساس منظومه‌ای از اصول صورت می‌گیرد.
فضل‌الله با بیان اینکه یک تمایل ساده از بنده برای برآورده شدن حاجتش براساس سنت‌هایی که خداوند تعالی قرار داده است، محقق می‌شود و عناصر مختلفی که به اقتضای حکمت و تدبیر خداوند تعالی درباره بنده، حیات یا اهداف بزرگ است در اجابت دعا دخالت دارد، گفت: چه بسا ارتقای ذاتی بنده مطلوب باشد لذا عناصری بر سر راه او قرار داده می‌شود که در کامل کردن شخصیتش دخیل هستند. چه بسا فقیری که می‌خواهد ثروتمند باشد اما خداوند او را بی‌نیاز نمی‌کند، مانند قارون که از فقرای قوم موسی بود و زمانی که ثروتمند شد، طغیان کرد.
وی با اشاره به احادیثی از امام صادق(ع) خطاب به کسانی که دعایشان مستجاب نمی‌شد، مانند کسی که در خانه خود نشسته است و از خداوند طلب روزی می‌کند، و امام به او فرمود آیا به تو امر نکردم که به طلب روزی خود بروی؟ و یا کسی که مال خود را تباه کرد و از خداوند طلب روزی می‌کرد و امام به او فرمود آیا تو را امر به اقتصاد نکردم؟ و یا کسی که مال خود را بدون سند به کسی قرض داد و امام به او فرمود آیا به تو امر نکردم که شاهد بگیری؟ تصریح کرد: این بعد دلالت بر آن دارد که دعا و کرم خداوند ناقض حکمت خداوند نیست.
فضل‌الله گفت: بُعد سوم بُعد غیبی(متافیزیکی) است که در این مقوله نیز برخی تردیدها وجود دارد، به این معنا که حالت ایمانی ارتباط ما با خداوند ایجاب می‌کند که امدادهای غیبی تمامی سنت‌های الهی را نقض کند، این در حالی است که اگر مجموعه‌ای از متون دینی را بررسی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که امدادهای غیبی رخ می‌دهد، اما این امدادهای غیبی سنن را نقض نمی‌کند.
وی با بیان اینکه وقوع برخی امدادهای غیبی در برخی موارد برای رسیدن به مصلحت و برای هدایت مردم اتفاق افتاده است، تصریح کرد: این امدادهای غیبی استثناء بوده و اصل نیستند و تنها برای تحقق اهداف بزرگ و عالی است که خداوند اراده کرده است که در زندگی اتفاق افتند. پیامبر(ص) در روز بدر دست به دعا برداشت و فرمود: اللَّهُمَّ إنّك إن تُهلِكْ هذهِ العِصابةَ مِنَ الإسلامِ فلا تُعبَدْ في الأرضِ أبدا ان شئت لا تعبد فلاتعبد بار خدايا! اگر اين گروه را از اسلام بگيرى ديگر هرگز بر روى زمين پرستش نخواهى شد. اگر می‌خواهی پرستیده نشوی پرستیده نشو. این زمانی بود که به همه دین ارتباط می‌یافت لذا موضوعی با این درجه از اهمیت نیازمند این بود که امداد غیبی که به یاری مسلمانان بیاید و شامل حال کسانی که با آنها می‌جنگیدند نشود و مسلمانان نیز تلاشی را که از آنها انتظار می‌رفت، مبذول داشتند. لطف الهی که در بدر شامل حال مسلمانان شد و توانستند دشمنان را شکست دهند در جنگ احد نشد زیرا مسلمانان به این شکست نیاز داشتند. همانگونه که انبیاء، اولیا و صالحان از قتل، بیماری، جراحت در امان نبودند زیرا مبدأ این درجه از دخالت را نمی‌پذیرد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: می‌توانیم به این نتیجه برسیم که این جهان هستی و این زندگی انسانی تابع سنن و قوانین است و این سنن و قوانین میادین علوم متنوع و میادین توسعه و پیشرفت این علوم است و دعا باید با وضعیت سرمایه‌گذاری بشری در این علوم مطابقت داشته باشد. سوای از این که علوم در جامعه مؤمن یا جامعه غیرمؤمن باشد. مانند آگاهی از شفای طبیعی بیماری‌ها.
دعای غیرمستجاب
وی با تأکید بر اینکه براساس منطق دینی، دعا بدون استناد به علت‌های طبیعی و پیشگیرانه دعای غیرمستجاب است. اظهار کرد: استناد به برخی نصوص دینی، مکان‌های مذهبی و این که اجتماع برای خواندن نماز مؤمنان را از بیماری در امان می‌دارد و اگر جمع شوند و دعا کنند خداوند تعالی دعای آنها را اجابت می‌کند، فقط به این دلیل که آنها ایمان دارند و دعا کرده‌اند از عدم فهم عمیق دعا و سنن الهی سرچشمه می‌گیرد زیرا همانگونه که گفتیم حتی انبیاء نیز از بیماری در امان نبودند بلکه جریان سنن و قوانین خلقت بر آنها یکی از دلایل عظمت بعد ایمانی آنهاست. بعد معنوی که دعا در آن مطرح می‌شود به معنای گسترده شدن دایره ایمان به غیب تا جایی که غیب را مساوی نقض قوانین و سنن بدانیم نیست.
فضل‌الله در پایان گفت: در عین حال اعتقاد به قوانین و سنن نباید انسان را مادی کند به این معنا که هر چه انسان بیشتر با طب یا علوم طبیعی یا غیر طبیعی در ارتباط باشد از معنویت دور شود زیرا جهان مادی از خداوند متعال جدا نیست زیرا جنبه مادی هستی، خلق خداوند و قائم به او و به امر اوست و خداوند تعالی بر همه چیز تسلط دارد و کلیدهای آسمان و زمین در دست اوست و همه پدیده‌های طبیعی، اجتماعی، و پزشکی به فرمان خداوند است و ایمان به معنای پناه بردن به خداوند برای شفای از بیماری با ابزارهای طبیعی است.
انتهای پیام
