راه‌های سه‌گانه آگاهی از اسرار احکام

به گزارش ایکنا؛ جلسه سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان‌پناه، استاد سطوح عالی حوزه و مدرس برجسته عرفان و فلسفه، امروز 7 اردیبهشت‌ماه با موضوع غفلت و اقسام آن برگزار و به صورت زنده از طریق صفحه اینستاگرام  به نشانی https://www.instagram.com/nafahat.eri منتشر شد که در ادامه می‌خوانید؛

به نظر بنده اولین مسئله مهم در عبادت برای هر کسی، این است که ببیند شارع مقدس چطور در دل تک‌تک عبادات خود، تقرب را قرار داده است. اینکه انسان چطور با نماز و چطور با روزه رضوان الهی را می‌خرد. در روایات حج نیز آمده است عده‌ای که به حج می‌روند، اولین فایده‌اش این است که حداقل اگر چیزی نباشد، خدا در مال آنها جبران می‌کند و مالشان را برکت می‌دهد. ولی مرحله دوم این است که تمام گناهان گذشته بخشیده می‌شود و در مرحله سوم خدا به بنده می‌گوید که دیگر تو بهشت را خریدی که مسئله دیگری است. یعنی گذشته پاک شده که در مرحله دوم تمام اعمال خلاف انسان بخشیده می‌شود. یک وقت می‌گویند تو کار کردی که محب خدا شدی و خدا تو را به بهشت می‌رساند.

در نوع بیانات اهل بیت(ع) نیز سطوح متعددی آمده است. باید دید چطور روزه ما را به رضوان الهی می‌رساند. برخی می‌گویند شارع مقدس رضوان و تقرب و مراحل نهایی سلوک را خواسته، اما راه نداده است و گذاشته خودمان عمل کنیم. علامه طباطبایی نیز در کتاب رساله‌الولایه، این را دارند که برخی این طور مطرح می‌کنند که راه مشخص نشده و فقط گفته شده که این روش مطلوب است و بقیه با مجعولات بشری است که به راهی برسیم.

اما علامه در پاسخ می‌گوید، آن خدایی که گفته، راهش را نیز روشن کرده است. دست بر قضا اگر بگویم تمام آنچه در شریعت آمده، راه رضوان و تقرب است، خلاف نگفته‌ام. به ویژه در عبادات که باید در عبادات این را پی بگیریم که چطور می‌شود به رضوان رسید. اما مسئله دیگر این است که راه‌هایی که باید برویم چیست. حضرت سجاد(ع) فرمود که خداوند سبل احسانی دارد که باید اینها را طی کنیم، نه اینکه خودمان دستمان باز باشد. البته ضوابط کلی را داشته باشیم و بعد راهی را بگیریم خوب است و اشکالی ندارد. یک کسی می‌گوید من هرچه دارم از شب دارم و یکی هم می‌گوید از نماز ظهر و عصر است. لذا هر کسی یک راه دارد، ولی همه را شریعت گفته و قواعد کلی آن را نیز گفته است.

حضرت(ع) فرمود راه‌های احسان را خدا روشن کرده است و بلکه گفته چطور شما را می‌رسانم. بسیاری از این اسرار را گفته است و در بحث عرفان در وادی عمل، می‌خواستم نشان دهم که شارع چقدر این مسائل را ریز به ریز بیان کرده و گفته که چطور به رضوان ختم می‌شود و چطور اگر راه دیگری را برویم، از رضوان دور می‌شویم.

اما یکی از بحث‌ها این است که روزه چطور ما را به رضوان می‌رساند؟ در اینجا نیازمند یک دسته پرسش‌های اصلی هستیم که در اسرار عبادات نیاز است. اما چطور بفهمیم که در این راه چه مطالبی وجود دارد. چند راه برای این وجود دارد که به وسیله آنها می‌توانیم متوجه شویم که مثلاً روزه برای چه چیزی تشریع شده و چه می‌کند و نماز برای چه چیزی تشریع شده است.

یک راهش تصریحات شریعت است که واضح است و اگر بگویم تصریحات و اشارات، بهتر است. اما باید اهل اشاره بود تا فهمید اگر گفته که وقتی وضو می‌گیرید، هنگامی که صورت را می‌شویید، بگویید چهره مرا روشن کن، چه دلیلی دارد. این راه مهم‌ترین راه و چارچوب و کلان قضیه است.

یک راه دیگر تجربه مومنان و سالکان است. به ویژه تجربه‌های برتر مومنان برتر که خیلی راهگشا است. برای نمونه، کسی نمازی خوانده و در سجده به او حالی دست داده و تازه فهمیده که سجده چیست که این یک تجربه است. یک تجربه دیگر لطافتی است که مومنان در انتهای ماه رمضان دارند. این راه تجربه مومنانه باز است و اینکه عرض می‌کنم را خود قرآن فرموده است که «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا».

یکی از عالمان ربانی وقتی که می‌خواست به نماز وارد شود، تحت تأثیر عظمت حق بود و می‌گفت می‌دانید نزد چه کسی می‌روید؟ مولانا نیز داستانی را نقل می‌کند که یک نفر گاوش را به آخور بست و به منزل رفت. پس از مدتی یک پلنگ به آن حمله کرد و گاو را درید و در جای آن خوابید. این مرد نیز در آن شب که چراغی هم نداشت، به دلیل سر و صدایی که ایجاد شد به آخور رفت. تصورش بر این بود که گاو سر جای خودش قرار دارد. بعد مولانا از جانب پلنگ نقل می‌کند که می‌گوید اگر برقی بدرخشد، از ترس می‌میری. بنابراین این حالت خوف داشتن قبل از نماز یک تجربه است.

راه سومی که داریم هم دیدن ظاهر آن عمل است. شارع فقط گفته این کار را بکن و شما باید ببینید که از این کار چه چیزی را می‌فهمید. برای نمونه، اگر کسی سجده را ببیند، می‌فهمد که این کار به معنای کرنش کردن است. از ظاهر روزه نیز می‌توان چیزهایی را به دست آورد، اما باید توجه کرد که نباید در دام افرادی افتاد که مطالبی را به صورت من‌درآوردی نقل می‌کنند.