صوت و صداسازی در هنر تلاوت قرآن (3) + فیلم

به گزارش ایکنا، این مجموعه آموزشی به درخواست خبرگزاری قرآن با تدریس رضا روانبخش، کارشناس حوزه موسیقی و مدرس آواز اصیل ایرانی تهیه شده است.

در این جلسه به انواع اصوات و تقسیم‌بندی‌های مربوط به آن می‌پردازیم. اصوات در کل به دو نوع صداهای موسیقایی و صداهای غیر موسیقایی تقسیم می‌شوند. صداهای غیر موسیقایی مانند صدای شکسته شدن لیوان و ... صداهایی هستند که هیچ فواصل متناسبی بین صداهای تولید شده در آن وجود ندارد.

صداهای موسیقایی نیز صداهایی هستند که دارای فواصل متناسب و هماهنگ با یکدیگر هستند و هنگامی که ایجاد می‌شوند، نوعی حس هنری و ذوقی را به شنونده القا می‌کنند. چهار پارامتر مهم برای اصوات موسیقایی در نظر گرفته می‌شود که شامل نواک یا ارتفاع، کشش، شدت یا قدرت و طنین یا رنگ است.

اصوات موسیقایی به لحاظ زیری و بمی از سطوح مختلفی تشکیل می‌شوند که به آن نواک یا ارتفاع گفته می‌شود. برای مثال صدای مردان، عموماً بم‌تر از صدای بانوان و کودکان است که این مبحث به موضوع ارتفاع صوت مربوط می‌شود.

در علم موسیقی به صداهایی که فرکانس پایین دارند، بم و به صداهایی که فرکانس بالایی دارند نیز زیر گفته می‌شود. نکته جالب توجه این است که واژه زیر به معنای پایین است، ولی در موسیقی به معنای نت بالا در نظر گرفته می‌شود. همچنین، واژه بم نیز معنای بام و بلند دارد، ولی در موسیقی عملا به صداهایی با فرکانس پایین، بم گفته می‌شود.

برای هر یک از نت‌های موسیقایی، فرکانس صوتی ویژه‌ای وجود دارد که تقسیم‌بندی این نت‌ها و فرکانس موجود برای آن‌ها به ابونصر فارابی باز می‌گردد. اما آنچه امروزه از آن به عنوان فرکانس‌های موسیقایی و نت‌های موسیقی یاد می‌شود، به یوهان سباستین باخ، نسبت داده می‌شود که فرکانس‌های نت‌های مختلف را به دست آورده و آن‌ها را به رشته تحریر درآورده است؛ در صورتی که این مسائل را حدود 800 سال پیش از وی، فیلسوف بزرگ مسلمان، فارابی بیان کرده است.

دومین پارامتر صداهای موسیقایی، بحث کشش است. زمانی که یک صوت موسیقایی در آن ادامه پیدا می‌کند، کشش می‌گویند. در بحث موسیقایی واحدهایی برای کشش نت‌ها در نظر گرفته می‌شود که برای مثال واژه‌هایی مانند نت سیاه، نت گرد، نت چنگ و ... در نظر گرفته می‌شود. منتهی این مباحث برای قطعاتی است که دارای ریتم و آهنگ هستند و عملا در بحث هنر تلاوت قرآن کریم که کشش و وزن آزاد وجود دارد، نمی‌توان موضوع کشش را به این صورت تفسیر کرد.

سومین پارامتر اصوات موسیقایی، شدت یا قدرت است. هر نتی که در موسیقی اجرا می‌شود، می‌توان به لحاظ دینامیک صوت، قوی‌تر و یا ضعیف‌تر نیز اجرا کرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که برخی افراد گاها شدت صوت را با فرکانس صوت اشتباه می‌گیرند که باید در این زمینه مهارت لازم را به دست آورند.

چهارمین پارامتر صداهای موسیقایی رنگ یا طنین است. هر صدایی دارای شخصیت خاصی است که به آن رنگ یا طنین گفته می‌شود. برای موضوع طنین در موسیقی علائم خاصی درنظر گرفته نشده و از این مطلب می‌‌توان نتیجه گرفت که طنین صدای هر فرد منحصر به خود آن شخص است.

علاقه‌مندان می‌توانند روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه، ساعت ۱۷ شاهد انتشار این فیلم همراه با متن آن در سایت ایکنا و در شبکه‌های اجتماعی iqnanews@ باشند.