عمده روایات در مورد ثواب کارهای کوچک، قابل اعتنا نیستند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی، استاد دانشگاه مفید، 10 خردادماه در سخنانی با موضوع «تناسب عمل با ثواب» در محل این دانشگاه گفت: حقیقت آن است که دنیا براساس تلاش و کوشش بنا گذاشته شده و اگر بهشت و جهنمی وجود دارد بر همین مبنا یعنی عمل صالح و نیت خالص است.

وی با بیان اینکه قرآن فرموده که «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» اظهار کرد: اخلاص در عمل خیلی مهم است، زیرا گاهی ما اعمال فراوانی انجام می‌دهیم و با تراکم اعمال روبه‌رو هستیم، ولی ممکن است در درگاه الهی ارزش چندانی نداشته باشد، زیرا اخلاص در آن وجود ندارد.

یوسفی اضافه کرد: برعکس گاهی عمل، کوچک است، ولی مورد عنایت الهی قرار دارد، شبیه روایتی که از بی‌بی شطیطه نقل شده است که وی به همراه مردم منطقه خود که از شیعیان امام صادق(ع) بودند خدمت ایشان وجوهاتشان را تقدیم کردند و امام با اینکه وجوهات آن زن بسیار ناچیز بود، قبول کرد و بعد هم با وفات وی بر سر بالین او حاضر و بر پیکرش نماز میت خواند.

اساد دانشگاه مفید اظهار کرد: دسته‌ای از روایات داریم که در آن ثواب برخی اعمال مبتنی بر تلاش و کوشش انسان نیست و ثواب زیادی برای آن ذکر شده است، مثلا ثواب خواندن یک سوره قرآن و یا فلان کار معادل جهاد در رکاب پیامبر(ص) بیان می‌شود؛ برای این مسئله اولاً مباحث سندی مهم است، زیرا بسیاری از این روایات فاقد اسناد درست هستند و برخی کاملاً جعلی هستند.

یوسفی با بیان اینکه برخی از این روایات، عامدانه و برای ترویج خرافات جعل شده‌ و در زمره اسرائیلیات هستند، افزود: برخی مواقع هم ممکن است نیات خیری در جعل آن بوده است ولی به حال باید با نگاه دقیقی به آن بنگریم و به راحتی نپذیریم.

استاد دانشگاه مفید اضافه کرد: در مقدمه تفسیر کشاف زمخشری، وی روایتی با سند ابن عباس از پیامبر(ص) در مورد ثواب بالای خواندن برخی سوره‌ها نقل کرده است؛ فردی که پذیرش این عدم تناسب ثواب و عمل برای او دشوار بود، می‌گوید که من سراغ آخرین راوی این روایت در بغداد رفتم؛ او گفت که من روایت را از فلان شخص نقل کردم که در واسط است و او هم به فرد دیگری در بصره ارجاع داد؛ این فرد می‌گوید به بصره رفته و او را پیدا کردم و او گفت: من این روایت را از فردی صوفی در آبادان(شهر عابدان) نقل کرده‌ام.

جعل روایات با نیت به ظاهر خیرخواهانه

استاد دانشگاه مفید افزود: براساس مقدمه کشاف، این فرد گفته من سراغ این شیخ را گرفتم و در نهایت او را در بصره به همراه افرادی که دور او جع شده بودند، یافتم و وقتی همه از دور و بر او کنار رفتند در مورد ثواب خواندن سور از او پرسیدم و او گفت: من خودم جعل کردم زیرا دیدم مردم آنقدر غرق دنیا شد‌ه‌اند که کتاب خدا را فراموش کردند و من برای اینکه مردم تشویق شوند، آن را جعل کردم.

یوسفی اضافه کرد: باید تناسب عمل و ثواب رعایت شود؛ مثلا ثواب 70 حج برای یک کار کوچک تناسب ندارد؛ لذا هر روایتی را نباید بپذیریم؛ ما یکسری واجبات مشخص داریم، مانند نماز که اگر قضا شد باید قضای آن را به جا آوریم ولی می‌بینیم که روایت بیان کرده اگر فلان کار انجام شود، ثوابش از نماز بالاتر است.

وی با بیان اینکه در قرآن ثواب‌هایی برای مثلاً انفاق بیان شده است، اظهار کرد: به دلیل اثرات گسترده یک عمل مانند انفاق در سطح جامعه، آثار و ثواب زیادی برای آن ذکر شده و وعده 700 برابری و بیشتر به آن داده شده که امری کاملا مستند به آیات قرآن است و می‌پذیریم ولی روایات ابتدا باید از لحاظ سندی بررسی شوند.

استاد دانشگاه مفید تصریح کرد: بعد از فَحص از سند روایات، باید ببینیم که با عقل و اخلاق و قرآن سازگار است یا خیر؟ برخی هم ممکن است به لحاظ سندی درست باشند، ولی در اینجا هم یک نکته باید مد نظر قرار گیرد و آن اینکه حتما این عمل همراه با شرایطی است، مثلاً حتما خلوص نیت و اثرگذاری اجتماعی زیاد، شرط آن است و تاثیر این رفتار کوچک به گونه‌ای باشد که تقوا را تا پایان عمر برای فرد به دنبال داشته باشد.