امام خمینی(ره) جلوه‌گاه بسیاری از صفات عبادالرحمان و متقین در قرآن است

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالهادی مسعودی خمینی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا، به بعد عرفانی شخصیت امام خمینی(ره) پرداخت و گفت: امام خمینی(ره)، بدون شک از فقها و عرفای مسلم سده اخیر در شیعه است. امام، جلوه‌گاه بسیاری از صفات متقین و عبادالرحمان در قرآن و احادیث اهل بیت(ع) است. امام چه در بعد علمی و چه عملی از عرفای بزرگ است؛ در بعد علمی، بسیاری از کتب اصلی، پایه و ریشه‌ای در این زمینه از ایشان تألیف شده است؛ ولی صرف‌نظر از بعد علمی و عرفان نظری، در عرفان عملی هم گام‌های بسیار متعدد و بلندی را برداشتند.

مسعودی خمینی تصریح کرد: امام آنچه را آموخته بود به صحنه عمل در آورد و آنچه را اندیشید، زیست؛ در واقع امام، فقط یک عارف به معنای عالم به عرفان نبود بلکه عامل به عرفان بود؛ عالمی که فقط معرفت توحیدی داشته باشد، نبود بلکه توحید در وجود او تجسم بخشیده بود؛ امام به دلیل آشنایی عمیق با متون دینی و کار فراوان بر قرآن و حدیث و تسلط بر آن‌ها توانسته بود به قدرت سنجش عمیق برسد و مسیر معرفت را سریع‌تر طی کند.

وی ابراز کرد: امام علاوه بر اینکه در مکتب‌های عرفان علمی و نظری مکاتب زیادی دیده بود؛ عرفانش را با دو شاخه علمی دیگر ممزوج کرده و سنجیده بود؛ یکی فلسفه و حکمت صدرایی که به عنوان میزان برای برخی استدلالات، براهین، کشف و شهودها مورد استفاده قرار دادند و دوم اینکه در متون دینی مانند قرآن و حدیث چنان تبحر و تسلطی داشتند که قادر بودند نتایج عرفانی و کشف و شهودها را با قرآن و حدیث هم بسنجند.

نگاه جامع امام به دین

وی اضافه کرد: امام نگاه جامعی به دین داشت؛ او یک عارف گوشه عزلت‌نشین نبودند؛ در همان حالی که عارف به معنای واقعی کلمه در عرصه عرفان نظری و عملی بود؛ مجاهد جهاد اکبر بود در میدان جهاد اصغر هم فردی کم نظیر و پیشتاز بودند.

مسعودی خمینی اظهار کرد: اگر به کتاب حدیث جنود عقل و جهل و 40 حدیث ایشان، مراجعه شود تسلط ایشان به متون اصیل دیده خواهد شد، امام آنچه را در عرفان آموخته بود از منظر قرآن و حدیث هم بررسی کرده بود؛ ایشان در نامه‌ای که به فرزندش، مرحوم حاج احمد در شرح آیه 18 سوره حشر نوشته نشان داده که چه تسلطی بر تفسیر قرآن دارند و مکشوفات عرفانی را سعی می‌کنند با آیات قرآن هماهنگ کنند و فرآورده حاصل از نگاه جامع را برای خود سرمشق و برای دیگران به عرصه ارشاد درآورند.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در آیه مذکور؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» دوبار امر به تقوا وجود دارد؛ از دیرباز این سؤال مطرح بوده است که چرا دو امر به تقوا در یک آیه بیان شده؛ امام چندین احتمال تفسیری را مطرح کرده‌اند و نظر خود را هم فرموده‌اند، او در قامت کامل یک مفسر قرآن، ظاهر و مباحث عرفانی را با تفسیری درهم می‌آمیزد و نصیحت بسیار زیبایی به فرزندش می‌کند. همچنین امام تفسیر سوره حمد را با عرفان ناب که با موازین تفسیری نیز همراه بود بیان فرمودند.  

وی اضافه کرد: تصویری که امام در دل خود از عارف دارند و در مقام عمل هم به آن رسیدند انسانی است که در جهاد دائمی با نفس خود است و در بندگی و عبودیت کامل خدای رحمان و دوری‌کننده از زخارف دنیا و عاشق لقاء الهی است. همه این‌ها هم در متون دینی ریشه دارد؛ جهاد با نفس، مخالفت پرتکرار انسان با خواسته‌های نفسانی خود یکی از مهم‌ترین ابعادی است که در آیات و روایات ریشه دارد.

عرفان مستند به قرآن

استاد دانشگاه قرآن و حدیث اظهار کرد: عرفان امام، عرفانی است که از دنیا بریده باشد البته به معنای عدم دلبستگی به دنیا که مستند به قرآن و روایات است؛ امام بارها فرمودند که «حب الدنیا راس کل خطیئة»؛ انسانی که مشتاق به خدا باشد؛ یعنی در دنیا زندگی کند ولی دوستدار آخرت و مطیع باشد همان خصوصیت عبادالرحمان است که جلوه‌های آن در امام وجود داشت.

مسعودی خمینی در پایان بیان کرد: قرآن در آیات 63 به بعد سوره مبارکه فرقان «وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا؛ ...» ویژگی عباد رحمان را بیان کرده که یکی از آن‌ها تواضع است و می‌بینیم که تواضع در رفتار، چهره و حرکت امام دیده می‌شد؛ انسانی که از دنیاداران نمی‌ترسید چون دنیا برای او ارزش نداشت؛ در واقع نگاه قرآنی که دنیا، متاع غرور و متاع قلیل است سبب شد تا در میدان عمل شجاع باشند.