سخن از عقل در اجتهاد فریادها را در می‌آورد/ رواج اخباری‌گری غیرفقهی در منابر

به گزارش ایکنا، آیت‎الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح عالی حوزه علمیه، امروز، هشتم آبان‌ماه، در همایش بزرگداشت علامه میرحامد حسین در بنیاد فرهنگی امامت در قم، با برشمردن چنددسته اخباری‌گری از قرون اولیه اسلامی تا دوره معاصر، گفت: کسانی مانند صاحب معالم و شهید ثانی و بارزتر از بقیه محقق اردبیلی به گونه‌ای که اخباریگری در قرون 11 تا 13 مطرح است، اخباری نبودند، ولی رگه‌های غلیظی از حدیث‌گرایی در افکار آنها وجود دارد.

وی با بیان اینکه ریشه اخباری‌گری مشهور از قرن دهم و یازدهم و عمدتاً در تفکر محقق اردبیلی شروع شده است، افزود: تعبد محقق اردبیلی نسبت به آرای فقها کم است؛ لذا در سبک اجتهاد خود اخبار را بر نظر مشهور مقدم می‌شمارد که یکی از شاخص‌های اخباری‌گری همین است که اصالت را به روایت می‌دهد ولو آنکه اجماع و شهرت خلاف آن باشد.

علیدوست تصریح کرد: محمدامین استرآبادی در رأس اخباری‌های قرن یازدهم و شاگرد صاحب معالم است؛ برخی گفته‌اند که وی در مکتب صاحب معالم بزرگ شد، ولی بعداً مشرب اخباری‌گری برگزید، ولی برای من این مسئله قابل باور نیست و معتقدم که او  از ابتدا مشرب اخباری‌گری را در هنگام تحصیل در نزد صاحب معالم و به تبعیت از وی داشته است.

آیات قاعده عدل و انصاف را انکار می‌کنند

استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه اخباری‌گری از همان ابتدا از دوره مرحوم کلینی، صدوق و ... وجود داشته گرچه در برخی دوره‌ها به غلظت قرون دهم و یازدهم نیست، اظهار کرد: پدیده اخباری‌گری همچنان تداوم دارد و امروز در لباس روحانیت خود را ارائه می‌دهد.

علیدوست اضافه کرد: در اخباری‌گری دوره حاضر، خیلی‌ها اصولی حرف می‌زنند و کتاب اصول دارند، ولی اخباری فتوا می‌دهند. امروز وقتی می‌خواهیم از نقش عقل در استنباط صحبت کنیم، رگ‌ها ورم می‌کند، وقتی از نصوص مبیّن مقاصد سخن گفته شود، نگرانی و ناراحتی ایجاد می‌شود، ولی سؤال این است که نصوص مبیّن مقاصد آیا جزء قرآن هست یا نیست؛ آیا آیات قرآن نصوص مبیّن مقاصد هست یا نیست و نقش دارد یا خیر؟ خب بیایید بحث کنیم که کارآیی ابزاری و سندی دارد یا خیر، ولی می‌بینیم که ناراحتی برای آقایان اخباری ایجاد می‌شود. امروز برای اثبات قاعده عدل و انصاف هم اگر قسم و آیه بخوانیم منکر می‌شوند.

پیدایش اخباری‌گری غیرفقهی

استاد حوزه با بیان اینکه اخباری‌های امروز با اینکه مخالفت با عقل دارند و نقشی برای شهرت قائل نیستند، ولی تقلید و اصول فقه را قبول دارند و بحث می‌کنند، اظهار کرد: البته این جریان در غیرفقه هم وجود دارد؛ یکسری مبلغ، منبری و نویسنده داریم که هر خبری را ببینند بالای منبر و در تلویزیون می‌گویند و اقتضائات زمان، مکان، عقل و نظام حلقوی هرمی منظومه نصوص دینی را درنظر نمی‌گیرند که نام این رویکرد اخباری‌گری غیر فقهی است.

استاد سطح عالی حوزه تصریح کرد: باید خانه‌تکانی صورت بگیرد و فکر نکنیم جریان اخباری‌گری یک دوره داشت و آن هم با تلاش وحید بهبهانی به محاق رفت و با تلاش شیخ اعظم امکان تولد دوباره نیافت. بله، به محاق رفت، ولی مجدداً به نوعی دیگر متولد شد و ممکن است رشد بیشتری هم داشته باشد.

حمله غیرمنصفانه به اخباریون ممنوع

علیدوست در عین حال همه را به یک اصل اخلاقی توصیه و اضافه کرد: گاهی دیده می‌شود حمله به اخباریون به خاطر داشتن همین دیدگاه‌ها صورت می‌گیرد و تعابیر نادرست در مورد آنان به کار می‌رود که این درست نیست؛ درست است اخباری‌ها حملاتی به فقها داشته و اشتباهاتی مرتکب شدند، ولی خدمات آنان هم بی‌حساب و کتاب است. خدمات آنها چه در دوره کلینی و صدوق و در دوره‌های بعدی مانند محقق اردبیلی و همچنین در دوره مجلسی که عمده مجامع حدیثی ثانویه تدوین شد، غیرقابل انکار است.

وی تأکید کرد: نقش شیخ حر، فیض کاشانی و علامه مجلسی را مگر می‌توان منکر شد؛ ضمن اینکه اخباری‌ها یکدسته نبودند؛ خود صاحب حدائق می‌گوید که ما چند گروه هستیم و نه یک گروه؛ لذا باید میان آنها تفکیک قائل شویم تا خدمات آنها را نادیده نگیریم و همه را به یک چوب نرانیم.