زهد از نگاه قرآن

کناره‌گیری و پرهیز مطلق از زیبایی‌ها و لذت‌های مادی، نشان زهد نیست، بلکه زهد همان بی‌رغبتی و بی‌میلی نسبت به دنیا و نعمت‌های آن، همراه با قناعت و مناعت طبع و عفت نفس است؛ یعنی زهد راستین، با وجود مال و مقام و موقعیت نیز تحقق می‌پذیرد. زهد و ساده زیستی یکی از ارزشمندترین فضایل اخلاقی است که اهمیت آن در آیات و روایات به روشنی مشهود است.
زهد در لغت ضد رغبت و حرص به دنیاست، ولی در اصطلاحات اسلامی به معنای پشت کردن به دنیا و توجه به آخرت و بلکه بریدن و قطع نظر کردن از غیرخدا و روی آوری به خداوند است که البته این حالت و مقام اخیر از بالاترین درجات زهد است.
انسان در عین این که قدرت و امکان آن را دارد که لباس خوب بپوشد و غذای لذیذ بخورد و در مسکن عالی بنشیند و بر مرکب گران قیمت سوار شود، اما برای این که مسئولیت خود را بهتر انجام بدهد و با مردم مستمند و دردمند همدردی و همرنگی داشته باشد و خشنودی پروردگار را به این وسیله جلب کند، از همه اینها صرف نظر کند و امکانات خود را در راه رفاه مستمندان و تأمین زندگی محتاجان صرف کند و خود با زندگی ساده بسازد و از تنعم و تجمل و لذت گرایی پرهیز کند.

حجت‌الاسلام حافظ زمانی، امام جمعه ملکان در گفت‌و گو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: بینش و نگرش درست نسبت به خود و خدا و هستی موجب می‌شود تا آدمی دلبسته به دنیا نشود و بتواند نسبت به دنیا زهد ورزد و پارسایی پیشه کند.

وی زهد را بی‌رغبتی یا از دست دادن متاع دنیوی دانست و افزود: زهد به معنای مال و دارایی نداشتن نیست؛ بلکه به معنای بی‌رغبتی نسبت به از دست دادن و به دست آوردن متاع دنیوی است.

زمانی با استناد به آیه 31 سوره اعراف «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر شما زندگی دنیا و زیور و زینتش را می‌خواهید بیایید تا برخوردارتان نمایم و با روشی پسندیده رهایتان کنم.

امام جمعه ملکان ادامه داد: کسی که زینت‌های دنیا را زینت دنیا و نه انسان می‌شمارد و به آنها دلبسته نمی‌شود و به سادگی از آن می‌گذرد و بلکه از افتادن در دام اینکه زینت انسان است نیز رهایی یافته و می‌گریزد، چنین شخصی هرگز نسبت به دنیا و زینت‌های آن تمایلی ندارد و میلی به آنها پیدا نمی‌کند.

زمانی یادآورشد: اگر پارسایی و زهد در اصطلاحات قرآنی به معنای بی‌رغبتی قلبی به دنیا و زینت‌های آن باشد آ‌دمی هرگز درپی ثروت‌‌اندوزی و گردآوری مال نمی‌رود. تأکید بر گریز از دنیا به معنای گریز از زینت‌های دنیوی است.

وی با اشاره به فرموده مولای متقیّان علی(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: زهد کوتاهی آرزوها و گزاردن شکر نعمت‌ها و خویشتن‌داری در هنگام روبه‌رو شدن با محرمات است.

زمانی از مراد خداوند گفت و تأکید کرد: آنچه که مراد خداوند است عدم علاقه و دلبستگی انسان به دنیاست، بنابراین وقتی از او خواسته می‌شود که به سوی خدا بگریزد به معنای آن است که از میل و گرایش ذاتی به دنیا بگریزد؛ زیرا تأکید قرآن بر اینکه انسان نباید به زینت‌های دنیوی دل ببندد به معنای آن است که آنچه به نظر می‌رسد زینت انسان است در حقیقت زینت دنیاست و هیچ تأثیری در تغییر ذات آدمی جز به بدی ندارد.

زهد همان بی‌رغبتی و بی‌میلی نسبت به دنیا و نعمت‌های آن است

در ادامه حجت‌الاسلام محمود شربیانی، امام جمعه عجب‌شیر نیز، اظهار کرد: کناره‌گیری و پرهیز مطلق از زیبایی‌ها و لذت‌های مادی، نشان زهد نیست، بلکه زهد همان بی‌رغبتی و بی‌میلی نسبت به دنیا و نعمت‌های آن، همراه با قناعت و مناعت طبع و عفت نفس است؛ یعنی زهد راستین، با وجود مال و مقام و موقعیت نیز تحقق می‌پذیرد. زهد واقعی، ترک دنیاطلبی است، نه دست کشیدن از دنیا و نعمت های آن.

وی با استناد به آیه 20 سوره شوری «مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ ۖ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ» بیان کرد: در این آیه می‌خوانیم: هر كس كشت آخرت را بخواهد به كشته‌اش مى‌افزاييم و هركس كشت دنيا را بخواهد به او عطا مى‌كنيم، ولى ديگر در كشت آخرتش نصيبى نيست.

شربیانی ادامه داد: بینش صحیح در کنار ایمان واقعی و عمل صالح موجب می‌شود که آدمی به دنیا به عنوان زینت بی‌رغبت شود و تنها برای رفع نیازهای روزانه و دستیابی به ابزارهای کمالی چون تن سالم و آسایش و آرامش از مواهب دنیوی بهره گیرد.

امام جمعه عجب‌شیر ضمن بازگو کردن چگونگی تحقق یافتن زهد یادآورشد: زهد، آن گاه تحقق می‌یابد که شخص توانایی بهره‌مندی از دنیا و نعمت‌های آن را داشته باشد و آن گاه آن را رها سازد. انگیزه ترک دنیا هم، پستی و بی‌ارزشی آن، در مقایسه با خدا و آخرت باشد، درغیر این صورت، صفت زهد، تحقق نمی‌یابد.

وی با اشاره به فرموده امیرالمومنین علی(ع) افزود: ایشان می‌فرمایند: اخلاقى كه بیشتر انسان را كمک بدین می كند، زهد نسبت بدنیاست.

شربیانی از مهم‌ترین علل گرایش به دنیاپرستی گفت و تأکید کرد: مهم‌ترین علل گرایش به دنیا‌طلبی و زهدگریزی مربوط به بینش و نگرش ناصحیح انسان می‌شود و با تصحیح آن می‌توان امید داشت که انسان‌ها به جای آنکه دل به زینت‌های دنیوی ببندند به زینت‌های واقعی جان توجه و اهتمام ورزند و نسبت به زینت‌های دنیوی بی‌رغبت شوند و در همان حال از همه مواهب دنیوی در راستای کمال‌یابی بهره گیرند.