«عبدالله یوسف علی» و دغدغه رساندن پیام قرآن به انگلیسی‌زبانان

به گزارش ایکنا؛ از زمانی که اسلام به اروپائیان معرفی شد، تلاش‌های زیادی برای ترجمه آن به زبان‌های اروپایی مانند لاتین که زبان دانش در اروپا به شمار می‌آمد، صورت گرفت.

با وجود برخی از مخالفت‌ها که به طور کلی در مورد ترجمه قرآن به زبان‌های دیگر وجود داشت، برخی تلاش کردند که قرآن را به زبان‌های دیگر از جمله زبان‌های رایج در اروپا ترجمه کنند. براساس اسناد تاریخی، نخستین ترجمه‌ای که از قرآن به زبان‌های اروپایی صورت گرفت در سال ۱۱۴۱ میلادی بود. براساس گفته‌های رژی بلاشر(Régis Blachère) خاورشناس فرانسوی، در آن زمان اسقف شهر تولدو (Toledo) در اسپانیا گروهی را مأمور به ترجمه قرآن از عربی به لاتین کرد. از آنجا که آن‌ها به زبان عربی تسلط کافی نداشتند، به درستی معانی قرآن را متوجه نمی‌شدند و در برخی موارد آن را خلاصه کردند به طوری که نمی‌توان آن را ترجمه نامید، بلکه یک اقتباس از قرآن بود. این ترجمه حدود ۵ قرن تنها مرجع مسیحیان برای فهم و آشنایی با قرآن بود.

به مرور ترجمه‌های دیگری توسط مترجمان دیگر به زبان‌های مختلف منتشر شد، اما یکی از مهم‌ترین ترجمه‌های قرآن توسط عبدالله یوسف‌علی (۱۸۷۲-۱۹۵۳) مترجم هندی صورت گرفت.

عبدالله یوسف‌علی در سال 1872میلادی در شهر «بمبئی» هند متولد شد. در آن زمان هند مهم‌ترین مستعمره بریتانیا به شمار می‌آمد. خانواده وی از شیعیان اسماعیلیه بود و پدر وی «خان بهادر یوسف علی» بود که برخلاف رسم خانوادگی از تجارت دست کشید و بازرس پلیس شد.

علی علاوه بر تعلیمات معمول در مدرسه، تحصیلات مذهبی هم داشت و توانست حافظ قرآن شود. علاوه بر این، وی به هر دو زبان عربی و انگلیسی تسلط داشت. وی تلاش خود را بر روی قرآن متمرکز و تفسیرهای قرآنی را که از اوایل تاریخ اسلام آغاز شده بود، مطالعه کرد. عبدالله یوسف علی در ژانویه 1891 در سن 19 سالگی مدرک لیسانس ادبیات انگلیسی را دریافت کرد و از طریق بورسیه دانشگاه بمبئی برای تحصیل به دانشگاه کمبریج انگلستان رفت.

اما مهم‌ترین کار زندگی یوسف علی، ترجمه قرآن بود. او ترجمه خود را در دهه 1920، پس از اینکه از خدمات کشوری بازنشسته شد و در انگلستان اقامت گزید، آغاز کرد.

این ترجمه که شامل متن قرآن، ترجمه و تفسیر (The Holy Qur'an: Text, Translation and Commentary) بود، برای نخستین بار در سال 1934میلادی از سوی «شیخ محمد اشرف» در انتشارات بخشی بازار (Bakhshi Bazaar) واقع در لاهور هند(بعداً پاکستان) به چاپ رسید. این مؤسسه انتشاراتی یکی از مهم‌ترین انتشارات اسلامی در آن زمان بود که هنوز هم فعال است. این ترجمه در زمان مرگ یوسف علی به چاپ سوم رسید.

عبدالله یوسف علی در نخستین پیشگفتار این ترجمه خطاب به خوانندگان نوشته است: «خواننده نجیب و باهوش! آنچه من می‌خواهم به شما ارائه دهم یک تفسیر انگلیسی است، در کنار متن عربی. ریتم، موسیقی و لحن والای اثر اصلی باید در تفسیر انگلیسی منعکس شود. این ممکن است فقط یک بازتاب ضعیف باشد، اما زیبایی و قدرتی که قلم من می‌تواند فرمان دهد باید در خدمت آن قرار گیرد. می‌خواهم انگلیسی را به زبان اسلامی تبدیل كنم، اگر شخصی مانند من توانایی انجام این کار را دارد باید تمام تلاشم را برای کمک به او به کار گیرم».

این ترجمه در دهه 70 میلادی در آمریکا بسیار مشهور شد. انتشارات آمانا (Amana Publications) واقع در مریلند، در 1977 مجدداً نسخه اصلی این ترجمه را چاپ کرد. این ترجمه با استقبال خوبی روبه‌رو شد تا جایگاه برجسته خود را در بازار آمریکای شمالی تثبیت کند و آن را به عنوان معانی قرآن کریم به خوانندگان آمریکایی بشناساند. این نسخه که ابتدا در جلد شومیز و در دو جلد چاپ می‌شد، در سال 1983 به یک نسخه کامل تبدیل شد.

در سال 1989 میلادی این مؤسسه انتشاراتی ویرایش چهارم جدید و تجدیدنظر شده‌ای را ارائه داد که شامل تجدیدنظر در ترجمه و تفسیر بود که با کمک مؤسسه بین‌المللی اندیشه اسلامی (International Institute of Islamic Thought) انجام شد.

نگارنده: محمدحسن گودرزی