رازهای موفقیت معلم قرآن / انفعال در آموزش را کنار بگذاریم

مسعود اکبری، حافظ کل و دارنده مدرک درجه یک حفظ تخصصی قرآن، در گفت‌و‌گو با ایکنا از استان مرکزی، اظهار کرد: ضرورت وجود معلمان و مربیان قرآن در مدارس غیرقابل انکار است، اما اعتقاد من بر این است که اگر قرار است در حوزه آموزش تغییری ایجاد شود این تغییر باید در گام اول در وجود انسان رخ دهد، اما متأسفانه مشکل اینجاست که برای تغییر وضعیت بیشترین نگاه‌ها معطوف به اطراف است و کمتر توجه داریم که آیا وظایف خود را به درستی انجام می‌دهیم یا خیر.

وی با اشاره به اینکه نوک پیکان انتقاد در نحوه آموزش قرآن به سمت جامعه قرآنی است، تصریح کرد: باید قبول کرد با فضای منفعلانه نمی‌توان تأثیرگذار بود و این انفعال در جامعه قرآنی و به تبع آن بین معلمان قرآن به وضوح مشاهده می‌شود. متأسفانه برخی از معلمان قرآن منشأ اثر و وجود مؤثر نیستند و این امر مشکلی است که باید برطرف شود.

اکبری با بیان اینکه رسالت و تکالیف مربی قرآن فراتر از بیان نکات آموزشی صرف در حوزه قرآن است، اضافه کرد: اگر معلم قرآن بدون اثرگذاری فعالیت داشته و منفعلانه عمل کند، این عملکرد به تمام معلمان تعمیم داده شده و همگی مورد قضاوت قرار می‌گیرند، به همین دلیل فعالیت‌ها باید در حد قابل دفاع ارتقا پیدا کند.

وی تصریح کرد: در جواب اینکه آیا ضرورتی بر وجود معلم قرآن در مدارس هست یا خیر، باید گفت: دشمن با برنامه‌ریزی از جبهه جنگ نرم وارد و نوجوانان و جوانان ما را مورد هدف قرار داده است. کارشناسان و مربیان قرآنی باید با دقت بیشتر حساسیت موضوع را درک، هشداردهندگی را آغاز و با دانش‌آموزان ارتباط برقرار کنند تا محصلان او را سنگ صبور و انسانی رازدار در زندگی بپذیرند و این امر محقق نمی‌شود مگر در سایه دانستن مهارت ارتباط. اعتقادم بر این است که دانش‌آموز امروز مظلوم‌تر از نسل‌های قبل است و نیاز است برخی دانستنی‌ها را بداند و با او ارتباط درست برقرار شود.

الگوهای کهن آموزش را فراموش کنیم

اکبری با بیان اینکه از الگوهای قدیمی همچون خشن بودن معلم باید فاصله گرفت و رفتار دهه‌های گذشته را به دست فراموشی سپرد، ادامه داد: در تئوری روانشناسی جدید از 34 نوع هوش جدید صحبت می‌شود، (این هوش‌ها در کتاب «کشف توانمندی‌ها» ذکر شده است)، اما در مدارس فقط به دو هوش حسی و ریاضی توجه شده و به دانش‌آموز تلقین می‌شود، اگر این دو هوش را داشته باشید نفر اول هستید حتی اگر نتواند با این دروس ارتباطی برقرار کند با بی‌انصافی دیگر هوش‌های دانش‌آموزان را سرکوب می‌کنیم.

وی تصریح کرد: مغز انسان از دو نیمکره راست و چپ تشکیل شده است که مباحث تحلیلی و ریاضی به نیمکره سمت چپ و مباحث شهودی، عاطفی، همدلی و مهربانی به نیمکره سمت راست تعلق دارد. در واقع وظیفه سیستم آموزشی فعلی آماده کردن دانش‌آموز از کلاس اول تا دیپلم برای چهار ساعت کنکور است. هویت انسان را در چارچوب عدد به دست او داده و برای رسیدن به این عدد همراهش هستند. در 34 نوع هوش هیچ فردی را سراغ نداریم که در 5 هوش نابغه نباشد. چرخه آموزش در سیستم آموزش و پرورش معیوب است و این چرخه معیوب می‌تواند از سوی معلم قرآن و یا مشاور آگاه مدرسه اصلاح شود. حتی روحانیونی که در قالب طرح امین وارد مدارس می‌شوند باید آگاه و به‌روز باشند، نوجوانان امروز با نوجوانان 2 سال قبل متفاوت هستند و باید همواره متناسب با آنان و مطالباتشان پیش رفت.

اکبری اضافه کرد: نوجوان امروز، نوجوان اینترنت و فضای مجازی است و نمی‌توان این فضا را از او گرفت، اما باید دقت کرد که از این فضا درست و اصولی و در پی اهداف متعالی انسانیت استفاده کند. از معلمان می‌خواهم به شدت برای مطالعه روزانه خود برنامه‌ریزی داشته باشند تا منشأ اثر باشند. همه علم‌ها، اصلی به نام قرآن دارند و رسالت ما معلمان قرآن اثبات همین موضوع است.  

ضرورت شناخت علم و مهارت ارتباط

این استاد قرآن منشأ خیر و اثرگذار بودن مربیان قرآن در مدارس را مورد توجه قرار داد و افزود: مربی اگر قصد اثرگذاری دارد باید در گام اول منشأ و عوامل اثرگذاری همچون علوم ارتباطات و روانشناسی و مهارت ارتباط را بشناسد. در واقع علم و مهارت محصول مطالعه و تفکر در احوال جهانیان، مشورت و هم‌فکری است.

اکبری با بیان این نکته که دانستن مهارت و فن بیان زمینه دفاع از عقاید را فراهم می‌کند، اظهار کرد: اگر مربی و یا معلمی فن بیان نمی‌داند باید این مهارت را بیاموزد تا الگوهای علمی و مهارتی به الگوهای کارآمدی همچون عزت نفس منتج شود. معلم قرآن باید الگوهای ناکارآمدی همچون انفعالی، پرخاشگرانه و انفعالی ـ پرخاشگرانه را بشناسد و به واسطه علم و مهارت ارتباط این الگوها را اصلاح کند.

وی در پایان مطالعه کتاب «تحلیل رفتار متقابل» نوشته اریک برن را پیشنهاد داد و افزود: رسالت معلم قرآن این است که بتواند آگاهی و ارتباط را بین خود و دانش‌آموزان ایجاد کند، قطعاً با بیانی شیرین و جذاب می‌توان این ارتباط را برقرار و علاوه بر جلوگیری از ورود به سمت آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی او را به سمت قرآن هدایت کرد.