اوج تکریم در روایات درباره بانوی کرامت / زائری که عاقبت بخیر می‌شود

حجت‌الاسلام والمسلمین وحید نجف‌زاده، استاد تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه، در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تبریک میلاد باسعادت حضرت معصومه(س)، گفت: می‌توان از روایای مختلفی درباره حضرت معصومه(س) مانند محدثه، عالم و سیاسی بودن و پاسخگویی به سؤالات علمی سخن گفت؛ حضرت معصومه(س) در اعتراض به وضعیت زمان خود اقداماتی انجام دادند؛ از جمله به خاطر سخن امام کاظم(ع) تن به ازدواج ندادند. البته هیچ‌کدام از دختران موسی بن جعفر(ع) به توصیه امام کاظم(ع) ازدواج نکردند؛ زیرا ممکن بود که چنین تلقی شود که امام با وضعیت موجود موافق هستند. 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه عظمت و رفعت شخصیت آن حضرت در ابعاد مختلف قابل بحث است، ولی مقداری به بحث زیارت و زیارت‌نامه می‌پردازم، تصریح کرد: زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) از جمله زیارت‌نامه‌هایی است که از سوی حضرت امام رضا(ع) صادر شده است؛ طبق تاریخ و احادیث، سه تن صاحب زیارت‌نامه از سوی امام معصوم هستند؛ زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل(ع) که از ابوحمزه ثمالی است و از سوی امام صادق(ع) روایت شده، حضرت علی‌اکبر(ع) و حضرت معصومه.

3 دسته روایت در شأن حضرت معصومه(س)

نجف‌زاده با بیان اینکه وقتی زیارت‌نامه از امام معصوم(س) صادر شده است، روی واژه‌های آن هم می‌توان بحث کرد و سخن گفت، اظهار کرد: همان طور که ما روی روایات فقهی و کلمه به کلمه آن بحث می‌کنیم، در بحث زیارت هم  این مسئله وجود دارد؛ حداقل سه دسته روایت در باب زیارت حضرت معصومه وجود دارد؛ نخست اینکه فرموده است: «مَنْ زارَها عارِفاً بِحَقِّها فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛ این روایات از امام کاظم(ع) و امام صادق(ع) و دیگر ائمه(ع) صادر شده است.

وی افزود: در دسته دیگر روایات آمده: «مَنْ زارَها وَ جَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ» و بخشی از روایات هم فرموده: «مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛ به تعبیر آیت‌الله جوادی و برخی بزرگان، این تعبیر اوج عظمت، احترام و تکریم فاطمه معصومه(س) است؛ یعنی هر کسی حضرت معصومه(س) را زیارت کند، مالکیت بهشت را دارد. ابتدای زیارت با تسبیحات حضرت فاطمه(س) آغاز می‌شود و نشان‌دهنده شخصیت نزدیک آن بانو به حضرت زهرا(س) است: «آن قبر که در مدینه شد گم/ پیدا شده در مدینه قم».

استاد تفسیر و علوم قرآنی حوزه بیان کرد: طبق روایت، امام صادق(ع) فرمود که خداوند حرمی دارد و آن مکه است. پیامبر حرمی دارد و آن مدینه است. امام علی(ع) حرمی دارد که کوفه است و اهل بیت(ع) هم حرمی دارند که شهر قم است. این نکته در زیارت هم وجود دارد؛ ابتدای زیارت با سلام بر انبیاء الهی آغاز می‌شود: «السلام علی آدم صفوة الله؛ السلام علی نوح نبی الله ...»؛ ولی وقتی نوبت به سلام بر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌رسد، زبان زیارت از غیبت به خطاب تغییر می‌یابد.

وجه اشتراک حضرت معصومه(س) با پیامبر(ص) و ائمه(ع)

وی افزود: در زبان عربی این تغییر به معنای آن است که شما در محضر امام معصوم قرار دارید و امام هم حضور دارد و  او می‌بیند و می‌شنود. بنابراین امامان معصوم برای قم و حرم کریمه اعتبار زیادی قائل هستند. از نکات دیگر زیارت بحث شفاعت است. امام رضا(ع) فرمودند که حضرت معصومه(س) نه در این دنیا بلکه در آخرت هم جایگاه شفاعت دارند. بحث دیگر دعاهایی است که در زیارت حضرت(س) وجود دارد؛ یکی همین دعاست که از خدا طلب می‌کنیم که خداوند شفاعت ایشان را نصیب ما کند و از جمله دیگر دعاها این است: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَنْ تَخْتِمَ لِي بِالسَّعَادَةِ فَلا تَسْلُبْ مِنِّي مَا أَنَا فِيهِ»؛ خدایا پایان زندگی ما را ختم به خیر و سعادت فرما؛ اگر این دعا در حق کسی مستجاب شود، باید شاکر خداوند و حضرت معصومه(س) باشیم.

نجف‌زاده تصریح کرد: عاقبت بخیری در روایات جایگاه مهمی دارد؛ پیامبر(ص) در روایتی فرمودند که یکی از نشانه‌های انسان سعادتمند این است که دنیا و مال خود را با افرادی که ثروت بیشتری دارند مقایسه نمی‌کند و خودش را با افراد پایین‌تر مقایسه می‌کند، ولی در مسائل معنوی خودش را با افراد بالادست مقایسه می‌کند. قرآن کریم فرموده: «فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»؛ مراقب باشید مسلمان از دنیا بروید. در صدر اسلام کسانی مانند طلحه و زبیر بودند و افرادی نیز در دوران انقلاب اسلامی بودند که عاقبت بخیر از دنیا نرفتند. باید از خدا بخواهیم که مشمول عنایتش شویم. 

متن زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) 

السَّلامُ عَلَى آدَمَ صِفْوَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَى نُوحٍ نَبِیِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَى إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَى مُوسَى کَلِیمِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَى عِیسَى رُوحِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا خَیْرَ خَلْقِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا صَفِیَّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمَ النَّبِیِّینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَصِیَّ رَسُولِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا فَاطِمَةُ سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ السَّلامُ عَلَیْکُمَا یَا سِبْطَیْ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ وَ سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ سَیِّدَ الْعَابِدِینَ وَ قُرَّةَ عَیْنِ النَّاظِرِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ بَاقِرَ الْعِلْمِ بَعْدَ النَّبِیِّ.

سلام بر آدم برگزیده خدا، سلام بر نوح پیامبر خدا، سلام بر ابراهیم دوست خدا سلام بر موسى هم‌سخن خدا، سلام بر عیسى روح خدا، سلام بر تو اى رسول خدا سلام بر تو اى بهترین خلق خدا، سلام بر تو اى برگزیده خدا، سلام بر تو اى محمد بن عبد اللّه خاتم پیامبران، سلام بر تو اى امیر مؤمنان على بن ابیطالب، جانشین رسول خدا، سلام‏ بر تو اى فاطمه سرور بانوان جهانیان، سلام بر شما اى دو فرزندزاده پیامبر رحمت، و دو سرور جوانان‏ اهل بهشت، سلام بر تو اى على بن الحسین، سرور عبادت‌کنندگان، و روشنى چشم بینندگان، سلام‏ بر تو اى محمد بن على، شکافنده دانش پس از پیامبر.

السَّلامُ عَلَیْکَ یَا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ الْبَارَّ الْأَمِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ الطَّاهِرَ الطُّهْرَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ التَّقِیَّ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ النَّقِیَّ النَّاصِحَ الْأَمِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ السَّلامُ عَلَى الْوَصِیِّ مِنْ بَعْدِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى نُورِکَ وَ سِرَاجِکَ وَ وَلِیِّ وَلِیِّکَ وَ وَصِیِّ وَصِیِّکَ وَ حُجَّتِکَ عَلَى خَلْقِکَ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ فَاطِمَةَ وَ خَدِیجَةَ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ وَلِیِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا أُخْتَ وَلِیِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا عَمَّةَ وَلِیِّ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.

سلام بر تو اى جعفر بن محمد، راستگوى نیکوکار امین، سلام بر تو اى موسى بن جعفر، امام پاک و پاکیزه، سلام بر تو اى على بن موسى‏ الرضا امام پسندیده، سلام بر تو اى محمد بن على تقى، سلام بر تو اى على بن محمّد نقى‏ اندرزگوى امین، سلام بر تو اى حسن بن على، سلام بر وصى پس از او. خدایا درود فرست بر نورت، و چراغت، و نماینده نماینده‏ات، و جانشین جانشینت، حجّتت بر آفریدگانت، سلام بر تو اى دختر رسول خدا، سلام بر تو اى دختر فاطمه و خدیجه، سلام بر تو اى دختر امیر مؤمنان، سلام بر تو اى دختر حسن و حسین، سلام بر تو اى دختر ولىّ خدا، سلام بر تو اى خواهر ولىّ خدا، سلام بر تو اى عمّه ولىّ خدا، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو اى دختر موسى بن جعفر.

السَّلامُ عَلَیْکِ عَرَّفَ اللَّهُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمْ فِی الْجَنَّةِ وَ حَشَرَنَا فِی زُمْرَتِکُمْ وَ أَوْرَدَنَا حَوْضَ نَبِیِّکُمْ وَ سَقَانَا بِکَأْسِ جَدِّکُمْ مِنْ یَدِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یُرِیَنَا فِیکُمُ السُّرُورَ وَ الْفَرَجَ وَ أَنْ یَجْمَعَنَا وَ إِیَّاکُمْ فِی زُمْرَةِ جَدِّکُمْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَنْ لا یَسْلُبَنَا مَعْرِفَتَکُمْ إِنَّهُ وَلِیٌّ قَدِیرٌ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ بِحُبِّکُمْ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ التَّسْلِیمِ إِلَى اللَّهِ رَاضِیا بِهِ غَیْرَ مُنْکِرٍ وَ لا مُسْتَکْبِرٍ وَ عَلَى یَقِینِ مَا أَتَى بِهِ مُحَمَّدٌ وَ بِهِ رَاضٍ نَطْلُبُ بِذَلِکَ وَجْهَکَ یَا سَیِّدِی اللَّهُمَّ وَ رِضَاکَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةِ یَا فَاطِمَةُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْنا مِنَ الشَّأْنِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَخْتِمَ لِی بِالسَّعَادَةِ فَلا تَسْلُبْ مِنِّی مَا أَنَا فِیهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ اسْتَجِبْ لَنَا وَ تَقَبَّلْهُ بِکَرَمِکَ وَ عِزَّتِکَ وَ بِرَحْمَتِکَ وَ عَافِیَتِکَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

سلام بر تو، خدا بین ما و شما در بهشت شناسایى برقرار کند، و در گروهتان‏ محشور دارد، و بر حوض پیامبرتان واردمان نماید، و به ما با جام جدّتان، از دست على بن ابى طالب بنوشاند درودهاى خدا بر شما باد، از خدا خواستارم که به ما درباره شما خوشحالى و گشایش بنمایاند، و ما و شما را در گروه جدّتان‏ محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) گرد آورد، و معرفت شما را از ما باز نگیرد، به راستى او سرپرستى تواناست. به درگاه‏ خدا به سبب دوستى شما، و بیزارى از دشمنانتان، و تسلیم بودن به خدا، تقرّب مى‏جویم، در حال خشنودى به آن، نه با انکار و تکبّر بلکه بر پایه یقین به آنچه محمد آن را آورده، و به آن خشنودم، به این امور خاطر تو را مى‏خواهم اى آقاى من، خدایا خشنودى‏ات‏ و خانه آخرت را مى‏خواهم، اى فاطمه درباره بهشت برایم شفاعت کن، به درستى که براى تو نزد خدا مقامى از مقامات بلند است. خدایا از تو مى‏خواهم، که سرانجام کارم را به خوشبختى ختم کنى، و آنچه را در آنم از دستم مگیرى، و جنبش و نیرویى جز به خداى والاى‏ بزرگ نیست. خدایا براى ما اجابت کن، و آن را به کرم و عزّتت و به رحمت و عافیّت بپذیر، و درود خدا بر محمّد و همه خاندان او، و بر آنان سلام، سلامى کامل، اى مهربان‏ترین مهربانان.