قانونگذاری را به سمت رفتارهای منافقانه نکشانیم

به گزارش ایکنا، علیرضا گودرزی، استاد دانشگاه امام صادق(ع)، شامگاه 11 مرداد در نشست علمی «آینده در اندیشه مولا علی(ع)» که به صورت مجازی از سوی موسسه طلوع مهر برگزار شد، گفت: از سه زاویه می‌توان به این موضوع نگریست، یکی از زاویه تبیین سنن الهی، دیگری الزامات و سوم غایت آینده‌پژوهی در نگاه امیرالمؤمنین(ع) که در حقیقت نگاه جامعی به آینده بشریت است.

وی به ذکر نمونه‌ای از دسته اول پرداخت و افزود: مثلاً یکی از سنن الهی این است که اگر صدقه بدهیم و انفاق کنیم، خداوند آن را جبران خواهد کرد؛ همچنین رزق را نباید صرفا به مال منحصر کنیم، بلکه سنت رزق از منظر امام علی(ع) سنتی وسیع است و می‌تواند شامل فرزند و همسر خوب و حتی یک دانشگاه و مدرسه و دوستان خوب باشد.

گودرزی با بیان اینکه امام علی(ع) در مقام فعل و کلام، سنن الهی را برای ما تبیین فرمودند، اظهار کرد: در سرتاسر نهج‌البلاغه و کتب دیگری که منتسب به وجود شریف ایشان است مطالبی وجود دارد که این سنت‌ها را به ما نشان می‌دهند؛ مثلاً حضرت فرمودند که اگر کسی به عاقبت حرف و عملش فکر کند، او را از خطا و مشکلات آینده حفظ خواهد کرد یا ایشان در تعبیر دیگری فرمودند که عاقل‌ترین مردم کسی است که درباره عاقبت کار خود فکر می‌کند، یعنی عقلانیت به معنای درست آن، انسان را از خطاها مصون خواهد کرد. در ادعیه منتسب به امام(ع) مانند دعای کمیل هم وقتی سنت‌پژوهانه نگاه می‌کنیم، می‌توانیم قواعد متعددی را استخراج کنیم.

وی با بیان اینکه در خطبه غدیر، پیامبر(ص) کاملاً صفات و ویژگی‌های امیرالمؤمنین(ع) را تبیین فرمودند و به تعبیری این خطبه نگین یک انگشتری در معرفی امام و فرزندان ایشان است، اضافه کرد: در این ماجرا همه به علی(ع) تبریک گفتند ولی بعد از مدت کوتاهی عمده آنها بدعهدی کردند؛ اگر ما جای امام(ع) بودیم همه شهر را به خاطر این بدعهدی بهم می‌ریختیم ولی حضرت فرمودند که اگر نبود نگرانی از اینکه بین مسلمین اختلاف بیفتد و اینکه دین آسیب ببیند و کفر مسلط شود سکوت نمی‌کردم. این سنت، سنت صبر و سکوت مؤمن و نصرت دین الهی است؛ به همین دلیل سکوت علی(ع) بزرگترین فریاد و بلندترین فریاد در طول تاریخ است. امام(ع) پای یاری دین خدا ایستاد و خدا هم او را یاری کرد و به همین دلیل نام علی(ع) و خاندانش تا قیامت باقی است؛ امام حسین(ع) هم سنت ایثار و استقامت و نصر دین را عمل کرد.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه سراسر زندگی امام علی(ع) ابتلا به امتحانات گسترده بود، تصریح کرد: از لیلة‌المبیت گرفته تا در جنگ‌های متعدد و تا لحظه شهادت امتحانات الهی انجام شد و ایشان سرافراز بیرون آمدند و به ما هم یاد دادند که چگونه سنن الهی را بفهمیم و در زندگی اجرا کنیم. البته فهم سنن الهی اقدامی کارشناسانه و سخت است و صرفا از کنار هم قرار دادن یکسری آموزه‌ها و گزاره‌ها به دست نمی‌آید. برای رسیدن و فهم این سنن باید حب و بغض را کنار بگذاریم؛ باید گروهی کار کنیم و از مطالعات آینده‌پژوهی، جامعه‌شناسی و دین‌شناسی بهره ببریم و بدانیم این سنن یک نظام را ایجاد می‌کنند؛ به این معنا که اگر کسی نظام سنت‌های الهی را بفهمد، نوع تحلیل و نگاه او به هستی تغییر می‌کند.

نگاه سلبی و ایجابی به آینده

گودرزی تصریح کرد: امام علی(ع) به آینده نگاه ایجابی و نگاه سلبی دارند؛ طبق سخنانشان، ایشان نسبت به آینده متمرکز و گاه نیز بی‌تفاوت و بی‌تکلیف بودند و ما باید این تعارض را حل کنیم. ما معمولا در «زمان حال» نیستیم و به آینده فکر می‌کنیم یا افسوس گذشته را می‌خوریم ولی امام(ع) این را نفی کردند؛ ایشان غرق شدن در آینده و فدا کردن و بی‌قید و بند شدن حال را نفی کردند. مغرور شدن به گذشته و آینده هم از سوی امام مذمت شده است؛ اینکه مثلا بگوییم قطعا آینده برای صالحان است، پس خیال ما راحت؛ این درست نیست زیرا برای قرار گرفتن در زمره صالحان باید تلاش کنیم.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) افزود: وقتی که فرد براساس تجربه و تدبیر و تعقل، عمل درستی را انجام دهد و دوراندیشی داشته باشد مورد تأیید امام(ع) است؛ در زمانی هم امام آینده‌پژوهی را تأیید می‌کنند تا ما را از فتنه‌های آینده و آخرالزمان اگاه کنند. سیره قرآن هم این‌طور است ولی برخلاف این مسائل، متاسفانه برخی جوانان امروز دنبال علوم غریبه هستند که این موضوع مورد تأیید امام(ع) و قرآن نیست.

امام علی(ع) حکومت را طعمه نمی‌دانند

وی گفت: عهدنامه مالک اشتر پر از نگاه‌های مدیریتی است ولی با نگاه آینده‌پژوهانه اگر این عهدنامه را بینیم، حضرت فتنه‌ها را بازگو می‌کنند؛ در نگاه ایشان اینکه حاکمی که مسئولیت را طعمه بداند نه فرصت برای خدمت، مذموم است؛ رهبری فرمودند که مسئولیت در نظام اسلامی، فرصتی برای خدمت است؛ در نگاه امام(ع)، هر لحظه فرصت برای خدمتگزاری به مردم است. با این نگاه پارادایم حکومت‌داری تغییر خواهد کرد و به سمت رشد و تعالی جامعه حرکت می‌کند.

آینده‌پژوهی در خدمت تعالی باشد

وی با بیان اینکه باید آینده‌پژوهی در خدمت تعالی انسان و تمدن‌سازی باشد و آینده‌پژوهی‌ای که نتواند تمدن بسازد مناسب نیست، گفت: همچنین الزام این است که آینده‌پژوهان به دنبال این هستند که تصویری را از آینده ارائه بدهند و دیگران را در برابر آن خام و خاضع و مجذوب کنند، ولی علی(ع) این کار را نکردند؛ امام(ع) تصویرپردازی دارند ولی افراد را مطیع نکردند، بلکه می‌خواهند دیگران را رشد و تعالی بدهد و آنها را از خطرات دور کنند.

گودرزی تصریح کرد: افق آینده‌پژوهی این است که می‌خواهد آینده مادی انسان را تا دم مرگ بسازد ولی آینده‌پژوهی دینی و قرآنی منحصر به دنیا نیست و تا ابد و قیامت تداوم دارد؛ نگاه آینده‌پژوهی از منظر امام(ع)، تعالی ابعاد فطری انسان برای زندگی اصلی و ابدی است، بنابراین می‌توانیم به معاد بپردازیم و طوری برنامه‌ریزی کنیم که انسان‌ها به آرامش برسند و بتوانند به عبادت خالصانه خدا روی بیاورند و با سلامت به عوالم دیگر سفر کنند. اگر این غایت را بپذیریم، سطحی‌نگری و خرافه‌گرایی مفهومی ندارد.

مؤلفه‌های آینده‌پژوهی در کلام علی(ع)

گودرزی تأکید کرد: علی(ع) در خطبه‌ها، نامه‌ها و ادعیه منتسب آینده‌ای را ترسیم فرموده‌اند که مؤلفه‌هایی دارد؛ اولین مؤلفه این است که آینده در نگاه امام(ع) متعلق به صالحان است که نگاهی قرآنی دارند و صالحان با استقامت و هزینه این آینده را خواهند ساخت. ثانیاً باید تدبیر و دوراندیشی داشته باشیم، یعنی کشور را به سمت فقر و مشکلات نکشانیم و آن را هزینه‌ای طبیعی برای مسیر خود تلقی کنیم.

وی افزود: مؤلفه دیگر این است که باید یاد بگیریم با زبان جهانی با مردم سخن بگوییم. منظور بنده جهانی شدن رایج نیست، بلکه رخدادی مانند قیام امام حسین(ع) است که پیام آن فرازبانی، فرازمانی، فرامکانی، فرانژادی و قبیله‌ای است. مؤلفه آخر هم مبارزه با نفاق است؛ باید کاری کنیم که مردم به سمت رفتارهای مؤمنانه پیش بروند نه منافقانه؛ اگر قانونگذاری ما طوری باشد که مردم را به سمت رفتارهای منافقانه سوق دهد درست نیست. البته نه اینکه بی‌قانونی وجود داشته باشد و نیز انسان‌ها تصمیم‌گیر نهایی هستند. آینده‌نگری در کلام و رفتار مولا علی(ع) یعنی در گذشته سیر کنید تا عاقبت افراد و اقوام را ببینید. به آینده بنگیرید تا تکلیف خود را بدانید. بعد در حال رفتار و عمل کنید.