بود و نبود عاشورا در زندگی ما چه تأثیری دارد؟
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی ضمن اشاره به اینکه باید از خود سؤال کنیم که بود و نبود عاشورا در زندگی ما چه تأثیری دارد، تصریح کرد: خیلی ناگوار است، می‌بینیم ما که به عاشورا بها می‌دهیم با کسانی که به آن بها نمی‌دهند مساوی زندگی می‌کنیم.
بخشعلی قنبری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و پژوهشگر نهج‌البلاغه، در گفت‌وگو با ایکنا به توضیح درباره فلسفه قیام امام حسین(ع) پرداخت و اظهار کرد: ابتدا راجع به عاشورا یک نکته بگویم و آن اینکه من هر چه بلد بودم و آنچه دیگران گفته بودند، همه را در قالب کتابی با عنوان «فلسفه عاشورا از دیدگاه اندیشمندان مسلمان» بیان کردم. این کتاب 1379 چاپ شد و جزء کتاب‌‌های برگزیده سال 81 شد. باید بگویم که امام حسین(ع) احساس کردند که مسیر نظام سیاسی اسلام عوض شده است. اگر فقط سیاست بود و به دیانت تسری پیدا نمی‌کرد، شاید باز هم تأمل می‌کرد؛ چنانکه این اتفاق در زمان گذشته تا حدودی رخ داد، یعنی نظام سیاسی از مسیر خودش منحرف شد ولی اصالت دینی باقی ماند ولی امام حسین(ع) این انحراف را فقط در سیاست نمی‌دیدند و چون در دین اسلام سیاست و دیانت در هم آمیخته شده است، به این نتیجه رسیدند که اگر این جریان ادامه پیدا کند، از معنویت دینی هم چیزی باقی نخواهد ماند.
وی ادامه داد: ایشان به این نتیجه رسیدند که به مردم نشان دهند که باید چه مسیری در پیش گرفته شود. در مورد شهادت اباعبدالله(ع) برخی معتقدند که شهادتشان پایه‌های تشیع را مستحکم و مسیر تشیع را از اهل تسنن جدا کرد، ولی اندیشمندان اهل سنت بیان کرده‌اند که این اقدام در کلیت اسلام اثر گذاشت و برای مذهب خاصی نبود. البته آن زمان شیعه و سنی به این معنا نبود و مرزهای تشیع و تسنن از قرن دوم و سوم شفاف‌تر شد.
پیام امام حسین(ع)، صیانت از معنویت
قنبری درباره پیام عاشورا برای انسان معاصر گفت: پیام امام حسین(ع) صیانت از معنویت بود. معنویت عبارت است از علم، اخلاق، دینداری و عرفان. امام حسین(ع) درصدد بودند که معنویت از بین نرود، زیرا در این صورت، اسلام و مسیحیت و زرتشتی هیچ فرق نمی‌کند. حال اگر روزی ما امام حسین(ع) را نداشته باشیم و به او توجه نکنیم چه چیزی از دست ما می‌رود. اهمیت یک چیز با تصور فقدان آن مشخص می‌شود، مثلا در یک کلاس درس اگر شاگردی نیاید، می‌گویند یکی از شاگردها نیست، ولی اگر یک روز شاگرد برجسته کلاس نیامده باشد یا معلم نیامده باشد فرق می‌کند. فقدان اینها یکسان نیست؛ اگر معلم نیاید یکی از ارکان کلاس نیامده است.
وی تصریح کرد: باید از خودمان سؤال کنیم؛ بود و نبود عاشورا در زندگی ما چه تأثیری دارد؟ اگر تأثیری ندارد، این همه شور و شوق برای چیست؟ ما به این سوال پاسخ نداده‌ایم. به همین دلیل می‌بینیم ما که به عاشورا بها می‌دهیم در قیاس با کسانی که بها نمی‌دهند مساوی زندگی می‌کنیم. این خیلی ناگوار است؛ مثلاً در روز عاشورا محله‌های مختلف و متولیان هیئات نذری می‌دهند. در کنار نذری دادن آنها یک نفر سرش داخل سطل آشغال است تا پول در بیاورد. کسی سؤال نمی‌کند اگر امام حسین(ع) اینجا بود چه می‌کرد؟ آیا می‌گفت نذری بدهیم و برویم؟ چون ما این سؤالات را نمی‌‌پرسیم، بود و نبود امام حسین برای ما مساوی است و با وجود اعتقاد به امام حسین(ع) وقتی نذری می‌دهند همه هجوم می‌بریم. وقتی می‌خواهیم وارد مترو و اتوبوس شویم هجوم می‌بریم، اینها پیروان راستین امام حسین(ع) هستند؟ پیرو راستین امام حسین(ع) در این ناملایمات سکوت می‌کند؟ مگر امام حسین(ع) سکوت کرد؟ به همین دلیل از یک زمان به بعد شعار حسینی تهی از معنا شده است و اگر به این سؤال توجه نکنیم، پیام امام حسین(ع) فراموش می‌شود و معنویتی که امام حسین(ع) به دنبال آن بود در جامعه جریان پیدا نمی‌کند.
پیام امام حسین(ع) دغدغه شود
قنبری تصریح کرد: پیشنهادم این است که سخنرانان و به ویژه مداحان که خیلی اثرگذارند، اندیشه امام حسین(ع) را به مخاطب انتقال دهند. این امر به اصلاح این وضعیت کمک می‌کند. همچنین تعقل و مطالعه کمک بسیاری می‌کند، مثلاً کتاب نذر کنیم. علاوه بر این سخنرانان برای اینکه این معنویت به دست بیاید باید برای مخاطب دغدغه ایجاد کنند، تا چیزی دغدغه نباشد، اهمیت لازم را پیدا نمی‌کند. مثلاً از یک سال قبل در کنکور ثبت‌نام می‌کنید، ولی تاریخ کنکور از یادمان نمی‌رود، زیرا دغدغه‌ای ذهنی و مهم است. اگر پیام امام حسین(ع) دغدغه شود احتمال اینکه فراموش شود بسیار کم است، ولی اگر فقط به توصیه و وعظ بپردازیم، توفیقی حاصل نمی‌شود.
وی در پایان گفت: اگر دغدغه ایجاد کنیم، احتمال اینکه وضعیت بهتر شود هست، ولی در غیر این صورت براساس عادت و تقلید همین مسیر را ادامه خواهیم داد و اتفاقی هم نمی‌افتد. با وجود اینکه این همه فقیر در جامعه هست، ما در عاشورا میلیاردها تومان هزینه می‌کنیم. ممکن نیست که به فقرا پول بدهیم و بعد بگوییم این را به خاطر عاشورا به شما دادیم، تصور می‌کنیم مردم فقط از راه خوردن جذب عاشورا می‌شوند. تصور می‌کنیم اگر برای فقرا سرپناه درست کنیم و بگوییم این نذری اباعبدالله(ع) است، مردم جذب نمی‌شوند.
انتهای پیام
