جهان امروز و درس‌آموزی از قیام امام حسین(ع)

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه گذشته، 27 مردادماه در نهمین نشست حسینیه مجازی پژوهشکده اسلام تمدنی، با موضوع «امام حسین(ع) و جهان امروز در رویکردی تمدنی» برگزار شد، اظهار کرد: همانطور که می‌دانیم امام حسین(ع) در زمان حیات خود دست به اقدام بسیار مهمی زدند که می‌دانستند پیامدهای بسیار سنگینی برایشان خواهد داشت. بی‌گمان امام حسین(ع) به خوبی از فرجام کار خود آگاه بودند، اما این بدان منظور نیست که ایشان علم غیب داشتند و یا اینکه بر اساس دسته‌ای از پیش‌گویی‌ها از این فرجام آگاه بودند.

وی عنوان کرد: همانطور که برای افرادی چون ام سلمه و... آشکار بود حرکتی که امام آغاز کرده و با این حرکت عدم مخالفت خود را با یزید اعلام کردند، پیامدهای خوبی برای آن حضرت نخواهد داشت، اما امام حسین(ع) بر پایه دو مسئله مهمی که در زندگیشان رخ داده بود از فرجام حرک خود به خوبی آگاه بودند، در حالی‌که مراد از این حرکت، حرکت اجتماعی نیست، بلکه منظور مسیری است که امام آغاز و مخالفت خود را نیز با یزید اعلام کرده بودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: همواره امام حسین(ع) با یک آگاهی و هوشیاری دست به چنین اقدامی زدند و می‌دانستند که بناست با فردی دست و پنجه نرم کنند که اولا آن‌ها خود را دارای پشتوانه دینی و الهی می‌دانستند و مردم هم این ذهنیت را داشتند که خلفا و حکمرانان از پشتوانه الهی و آسمانی برخوردار هستند و طبیعتا مواجه با چنین افرادی کار بسیار سختی است.

واسعی بیان کرد: نکته دوم در این خصوص آن است که خلفا همه آنچه را که به عنوان درآمدهای مردمی به دست می‌آوردند  در اختیار خود ‌دانسته و به نوعی خود را برخوردار از یک پشتوانه مالی می‌دانستند، بنابراین خلیفه فردی بود که جدای از اینکه قدرت سیاسی داشت از قدرت اقتصادی بالایی نیز برخوردار بود و با این قدرت سیاسی می‌توانست هر کاری را انجام دهد و این امر بر امام حسین (ع) پوشیده نبود.

دو اصل مهم زندگی امام حسین(ع) و آگاهی ایشان از فرجام حرکت خود

وی با اشاره به دو اصل مهمی که در زندگی امام حسین(ع) رخ داده بود و همین دو امر موجب شده بود که از پیامد  کار خود آگاه باشند، عنوان کرد: یکی از این مسائل مهم که 10 سال پیش‌تر از این زمان رخ داده بود، پیمانی است که امام حسن(ع) با معاویه بسته بودند،  اما معاویه به پیمان خود وفادار نماند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: اما مسئله دومی که در این خصوص وجود دارد، آن است که زمانی‌که معاویه از دنیا رفت و یزید هم طبق مقدماتی که پدرش چیده بود، خود را خلیفه مطرح کرد و طبیعتا می‌بایست از این بزرگان بیعتی بگیرد، روشن بود که اگر یکی از اهل بیت(ع) با او بیعت نکنند نمی‌توانست مشروعیت خلافت خود را به توده مردم القا کند و رسمیت خود را برای خلیفه گری به اثبات برساند و به همین منظور نامه‌ای به والی مدینه نوشت و تابع این درخواست نیز وی، امام حسین(ع) را دعوت و با او در خصوص بیعت با یزید گفت‌وگو کرد.

واسعی عنوان کرد: همواره ما وقتی از این قیام امام حسین(ع) سخن می‌گوییم باید توجه داشته باشیم که ایشان در جهت انجام چنین اقدامی بسیار آگاهانه و هوشیارانه عمل کردند و در حقیقت آنچه که موجب شده بود امام حسین(ع) در عین آگاهی و دانایی نسبت به عمل خویش و پیامدهای این عمل، حاضر به انجام چنین عملی شدند را باید برای انسان‌هایی که امروز زندگی می‌کنند مورد بررسی قرار داد و بدانیم که به راستی امام حسین(ع) چرا تصمیم به انجام چنین اقدامی گرفتند.

مدرس حوزه و دانشگاه بیان کرد: در حقیقت تمام دغدغه‌های امام و تلاش ایشان این بود که انقلابی در جان‌ها و دل‌های مردم ایجاد کنند و آن‌ها را نسبت به حقیقت وجودی، ارزش‌های دینی، انسانیت، تعهد، مسئولیت پذیری و توجه به حیات اجتماعی بیدار کنند.

ابعاد درونی و بیرونی امام حسین(ع)

واسعی عنوان کرد: اما در اینجا لازم است که به نکته‌ای اشاره کرد و آن این است که ما عملا با سه امام حسین مواجه باشیم که شاید این تعبیر برای برخی از افراد گزنده باشد؛ اولین تعبیر، امام حسین تاریخی است، یعنی امامی که در تاریخ متولد شد، آهسته زندگی خود را طی کرد، به امامت رسید، در راستای مأموریت و وظیفه الهی دست به کارهایی زد و نهایتا در روز عاشورا به شهادت رسید.

وی ادامه داد: امام حسین دوم نیز امام حسین فرهنگی است، یعنی امام حسینی که در فرهنگ شیعی در طول تاریخ شکل گرفته است، اما بین امام حسین فرهنگی و تاریخی تفاوت‌هایی وجود دارد. همواره ممکن است اتفاقاتی که در فرهنگ شیعی به امام حسین(ع) و جریان کربلا پیوند خورده و موضوعاتی که به این فرهنگ افزوده شده است با آنچه در زندگی امام رخ داده، هم‌سویی نداشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: از این‌رو ما برای اینکه بدانیم امام حسین تاریخی دارای چه ویژگی‌ها، دستگاه‌ فکری و اندیشه‌ای و چه دغدغه‌های سیاسی، اجتماعی، دینی و فرهنگی بود باید زندگی امام را از ابتدا و یا از زمانی‌که به عنوان یک شخصیت تأثیرگذار وارد جامعه شد مورد مطالعه قرار دهیم و در حقیقت نمی‌توان ایشان را بر پایه 6 ماهه پایانی زندگی ایشان تبیین و تحلیل کرد، زیرا امام حسین(ع) متعلق به این 6 ماه نیست.

واسعی گفت: این در حالی است که در بعد امام حسین فرهنگی تنها 6 ماهه پایانی زندگی به بعد ایشان پیوند خورده است، اما امام حسین (ع) تاریخی دامنه پویاتر و فعال‌تری دارد که حداقل 10 سال امامت خود را با معاویه پشت سر کار گذاشتند و در این دوران امام نیز مناسباتی که داشتند در شخصیت ایشان بسیار اثرگذار بوده است.

وی اضافه کرد: اما امام حسین سومی هم در اینجا وجود دارد و آن امام حسین آیینی است، امام حسینی است که در مناسک آیینی تصویر شده و توسط توده مردم و یا افرادی که با توده مردم سر و کار داشتند شکل گرفته است و البته این امام حسین هم با 6 ماهه پایانی پیوند نمی‌خورد، چه بسا با چند روزی که وارد کربلا شد و امام حسینی است که در روز عاشورا شکل گرفته است پیوند می‌خورد و به عبارتی می‌توان گفت امام حسین سوم، امام حسین محدود و جزیره‌ای است که صرفا با روز عاشورا پیوند دارد و توسط افرادی ساخته شده که عموما مطالعات تاریخی و دینی آن‌ها قوی و استوار نبوده است.

مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: در حقیقت اگر ما امام حسین(ع) را به درستی بشناسیم و ایشان را در یک هندسه هویتی جامع ببینیم، در این صورت می‌توانیم دریابیم  که می‌شود به گونه دیگری درباره عاشورا، کربلا، امام حسین(ع) و یارانشان گفت‌وگو کرد که ممکن است تا حدی با دیدگاه‌هایی که در موارد آیینی و یا فرهنگی تصویر شده است، متفاوت باشد.

سازندگی قیام امام حسین(ع) در تمام ادوار تاریخی

واسعی اظهار کرد: بنابراین این قیام امام حسین(ع) همواره برای جهان امروز که جهانی بی علم، نوخواه و تحول گرا بوده، دارای انسان‌هایی است که به دنبال الگوهای نوخواهی و افرادی هستند که با او هم سویی داشته باشند و به همین جهت سلبریتی‌ها نقش الگو را بازی می‌کنند؛ درس‌هایی را به همراه دارد که ما امروز می‌توانیم از این قیام در این دوره تاریخی که با آن روزگار تفاوت داشته، استفاده کنیم.

وی عنوان کرد: بنابراین با توجه به این ویژگی‌ها، امام حسین(ع) حرکت و اقدامی کرد که این حرکت برای تمام ادوار تاریخی سازنده است و همواره یکی از آن مسائلی که امام برای انسان امروزی به ارمغان می‌آورد این است که انسانیت انسان صرف مادیات، مکان محدود و زمان محدود تعریف نشود، زیرا انسان موجودی فراتر و گسترده‌تر از این مسائل است و همواره امام حسین(ع) با این حرکت خود یک نگاه متفاوتی را از انسانیت به ما عرضه کردند.

وی خاطرنشان کرد: از این‌رو از جمله درس‌های دیگری که می‌توانیم از این حرکت بزرگ داشته باشیم می‌توان به تغییر نگاهمان به انسان، جامعه و زندگی و همچنین پای‌بندی به پیمان که برای جامعه امروزی امری بسیار مهم است؛ اشاره کرد.