جلوه نهضت حسینی در تولیدات ادبی/ ۵
خرسندی: هر روز افق‌های تازه‌ای از عاشورا کشف می‌شود + صوت
یک شاعر جوان آیینی‌سرا گفت: عاشورا در زمان و زمانه‌های مختلف جاری است و هر روز افق‌های تازه‌ای از این نهضت عظیم کشف می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ «جلوه نهضت حسینی در تولیدات ادبی» عنوان موضوعی است که به بهانه ماه محرم و در گفت و گو با کارشناسان و اهالی شعر و ادبیات به بررسی آن پرداخته‌ایم. در پنجمین نوبت این گفت‌وگوهای ادبی به سراغ مجتبی خرسندی، شاعر جوان آیینی‌سرا رفته و در خصوص «سرایش شعر عاشورایی، پیام در شعر عاشورایی، خلاقیت و نوآوری در شعر و....» با او گفت‌وگو کرده‌ایم. در سرایش شعر عاشورایی چه چیزی حائز اهمیت است؟
متأسفانه در کلام برخی از منتقدان ادبیات عاشورایی امروز، که شاید دچار کلی‌گویی، کلی‌زدگی و شعارمحوری شده‌اند فقط مواضع سیاسی، موضع شعر عاشورایی به حساب می‌آید. وگرنه نه تنها هیچ شعر عاشورایی، بلکه کلاً هیچ شعری بدون موضع نیست. چون شاعر هر شعری را که می‌نویسد، به دلیلی و با موضوع و موضعی خاص است. گاهی موضع یک شعر دلتنگی است و گاهی فریاد عدالت‌خواهی و گاهی محبت. خیلی از اشعاری که در ادبیات عاشورایی ماندگار شده‌اند، در ظاهر موضع آنچنانی نداشته‌اند و فقط به خاطر محبت شاعر نسبت به اهل‌بیت و سیدالشهدا (ع) سروده شده‌اند اما امروزه هر حزب، گروه و فردی با هر عقیده‌ای به دنبال اشعاری است که در واقع مواضع موردنظر آنها را بیان کند و باقی اشعار را بی‌موضع به حساب می‌آورند.
بیشتر بخوانید
یکی از همین مواضع مبارزه با ظلم است، نمود این موضع را در ادبیات عاشورایی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دقیقاً این سوال تأیید همان پاسخ سؤال قبلی است. فقط یکی از مواضع جریان عظیم عاشورا مبارزه با ظلم است که در بسیاری از اشعار عاشورایی وجود دارد. نمود اصلی این نوع از اشعار هم در نوحه‌ها و اشعار حماسی است که موارد متعددی از آن در ایام مخصوص به صورت جمعی و دسته‌دسته در کوچه و خیابان خوانده می‌شود و در واقع اعلام موضع می‌کنند. امروزه نه تنها در ایران و کشور‌های اسلامی، بلکه در همه جای جهان افرادی با هر دین و مذهب در ایام عاشورا شاهد عزاداری و خواندن اشعار عاشورایی هستند و بیشتر به صورت ناخودآگاه با این جمع‌ها همراه می‌شوند. این هم نمونه دیگری از موضع محبت در شعر عاشورایی است که نمود جهانی پیدا کرده است.
نوآوری و خلاقیت در هر حوزه‌ای حائز اهمیت است، به نظرتان در حوزه شعر آیینی و عاشورایی نوآوری چقدر مورد توجه بوده است؟ آیا ادبیات عاشورایی دچار تکرار نشده است؟
به عقیده من تکرار در ادبیات و به طور کلی در هنر وجود ندارد. ممکن است شعر یا شاعر از لحاظ شاخصه‌های فنی و ادبی یا حتی از نظر مضمون و محتوا دچار تکرار شود اما اینکه به صورت کلی بخواهیم هنر و شعر، به ویژه شعر عاشورایی را متهم به تکرار کنیم درست نیست. تا امروز با اینکه اشعاری با زبان‌های مختلف و از زاویه‌دید‌های فراوان درباره عاشورا و کربلا سروده شده، هنوز مطالب بسیار زیادی وجود دارد که ناگفته باقی مانده است چون عاشورا در زمان و زمانه‌های مختلف جاری است و هر روز افق‌های تازه‌ای از این نهضت عظیم کشف می‌شود. در ادبیات هم به همین شکل است.
چرا برخی از شعر‌ها خالی از پیام و محتوای عاشورایی است؟
گاهی به مباحث عاشورایی به صورت سلیقه‌ای و تک‌بُعدی پرداخته شده که باعث به وجود آمدن دیدگاه‌هایی از این دست شده است. به عنوان مثال اگر شعری به صورت مستقیم از نماد‌های مبارزه با ظلم بهره نگرفته باشد، شعر عاشورایی نیست. در حالی که این نوع دیدگاه شعر عاشورایی را محدود می‌کند و باید از این نوع دیدگاه صرف‌نظر کرد.
چه راهکاری می‌تواند در تولید محتوای ادبی در زمینه ادبیات عاشورایی مؤثر باشد؟
راهکارهای فراوانی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این راهکار‌ها استفاده از ظرفیت‌های موجود در کنگره‌ها و شب شعر‌های عاشورایی است. به طور مثال قدیمی‌ترین شب شعری که در دنیای ادبیات امروز وجود دارد و همچنان نیز پابرجاست، شب شعر عاشورایی شیراز است. موضوع امسال این برنامه که سی‌وششمین سال برگزاری آن است، جاماندگان و حسرت‌زدگان کربلاست. یعنی افرادی که با اهل‌بیت و از یاران و حتی نزدیکان حضرت بودند و به دلایلی در کربلا حضور نداشتند.
ببینید چقدر موضوع جالب و مهمی است و صد البته یکی از کار‌های بسیار خوبی که در این شب شعر انجام می‌شود، چاپ دو عنوان کتاب است. یکی کتابی که قبل از شب شعر به دست شاعران می‌رسد و زحمت آن را استاد محمدرضا سنگری می‌کشند که باوجود پژوهشی و تحقیقی بودن با ادبیات شاعرانه و ملموس نوشته می‌شود تا دست شاعران را برای نوشتن اشعار جدید پر کند و دیگر اینکه بعد از هر کنگره اشعار به صورت کتاب چاپ می‌شوند و در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرند.
اگر همه کنگره‌های شعر آیینی و عاشورایی از این‌گونه فعالیت‌ها داشته باشند و موضوعاتشان هم هرسال خاص‌تر و دقیق‌تر باشد، اشعاری با محتوای تازه و غیرتکراری تولید می‌شود. هر چند محصور نشدن این اشعار در آرشیو رایانه کنگره‌ها نیز موضوع مهمی است و باید این تولیدات به دست اهلش برسد. در مقابل نوع دیگری از فعالیت‌ها هم وجود دارد که متأسفانه باعث به وجود آمدن بسیاری از اشعار ضعیف به نام شعر آیینی و عاشورایی شده است. به طور مثال هر سال با توجه به تقاضایی که وجود دارد، تعداد بسیار زیادی کتاب شعر عاشورایی چاپ می‌شود و متأسفانه به دلیل عدم آگاهی و نظارت فنی صحیح، اشعاری با اشکالات ابتدایی در آن گنجانده می‌شوند.
همین اشعار نیز دستمایه بسیاری از انتقادات به شعر عاشورایی امروز می‌شود. آیا شعری که به طور مثال ایراد قافیه یا وزن دارد، اصلاً در زیرمجموعه شعر قرار می‌گیرد که بخواهیم عاشورایی بودن و نبودن یا موضوع و موضع داشتن آن را بررسی کنیم؟ طبیعی است که پاسخ منفی است. پس نیاز به همکاری و دقت بیشتری دارد. به تازگی شاهد حضور کارشناس‌های ادبی در برنامه‌های صدا و سیما و مجموعه‌های نشر کتاب هستیم که بسیار لازم و مهم است. امیدوارم با استفاده درست از ظرفیت‌های انبوهی که در این زمینه وجود دارد، روز به روز شاهد شکوفایی ادبیات عاشورایی باشیم.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
انتهای پیاممطالب مرتبط
