آنچه استاد کردوانی را متمایز کرد؛ از تجربه زیسته تا اشک‌هایی که بر خاک ریخت

به گزارش خبرنگار ایکنا، شصت و هشتمین نشست از سلسله نشست‌های چشم‌انداز صنعت گردشگری در ایران، ویژه بزرگداشت مقام علمی، کارنامه و خدمات فرهنگی و اجتماعی مرحوم شادوران پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران امروز چهارشنبه 24 شهریور‌ماه به همت مرکز گردشگری علمی ـ فرهنگی دانشجویان ایران در استودیو مبین برگزار شد.

در این نشست، سید‌کاظم علوی‌پناه، استاد برجسته رشته سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران و سید‌عباس رجایی، استادیار گروه برنامه‌ریزی شهری دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران که از شاگردان مرحوم کردوانی نیز بودند، به بیان ویژگی‌های شخصیتی و فعالیت‌های علمی آن مرحوم پرداختند.

در ابتدای نشست، سید‌کاظم علوی‌پناه با اشاره به متفاوت بودن استاد کردوانی، گفت: از همین تفاوت‌هاست که علم و ادب زاده می‌شود. در دنیای امروز نگاه‌ها و علم‌های محدود و محصور است، اما ایشان از خارج از این محدودیت‌ها و محصوریت‌ها به مسائل نگاه می‌کردند.

وی تصریح کرد: اگر قرار بود مسائل علمی بتواند همه مشکلات را حل کند، امروز تا این حد با مشکل مواجه نبودیم. باید ریشه مشکلات را پیدا کرد. در بسیاری از مواقع مسئولان ظاهر مشکل را می‌بینند و تلاش می‌کنند آن ظاهر را حل کنند؛ یا می‌توانند یا نمی‌توانند، اما بعضاً حل کردن ظاهر مشکل موجب می‌شود چندین مشکل دیگر ایجاد شود، اما دکتر کردوانی ریشه مشکلات را می‌دید و نگاه به آینده جهان و محیط زیست داشت.

علوی‌پناه با اشاره به اینکه استاد کردوانی با مشکلات روز دسته و پنجه نرم می‌کرد، گفت: ایشان قبل از رخ دادن مشکلات به وجود آنها آگاه می‌شدند و آنقدر بی‌قرار و ناآرام تلاش می‌کردند که مشکلات را حل کنند که مصداق این شعر بودند که «موجیم که آرامش ما عدم ماست» و امروز کمبود ایشان بسیار حس می‌شود.

وی به اهمیت دگراندیشی در تفکرات فیلسوفان و اندیشمندان ایران اشاره کرد و گفت: دگراندیشی بسیار مهم است و ما باید برای دگراندیشی ارزش قائل باشیم و کسی که حاضر به شنیدن نظرات مخالف و متفاوت نباشد، تکامل را نفهمیده است. اکنون رشته‌‌ها و علوم بسیار متعدد و زیاد شده است و ایشان نه تنها تفکرات متفاوت را می‌پذیرفت، بلکه تلاش در همگرایی رشته‌های مختلف داشت.

بیان علوم پیچیده به زبان ساده

این استاد برجسته دانشگاه تهران یکی از ویژگی‌های خاص استاد کردوانی را صحبت و بیان مسائل به زبان ساده دانست و گفت: استاد کردوانی مسائل علمی را به زبان ساده و قابل فهم برای مردم بیان می‌کرد؛ سادگی‌ای که در آن عمقی نهفته بود.

وی ادامه داد: وقتی استاد کردوانی گفت که کویر لوت گرم‌ترین نقطه دنیا است. هیچ تحقیقی در این خصوص انجام نشده بود و همین صحبت‌‌های ایشان موجب شد مطالعاتی در این خصوص انجام و مقالاتی منتشر و ترجمه شود. همین روند موجب انجام تحقیقاتی از سوی ناسا شد. عملکردهای استاد از این دست تأثیرات زیاد داشت و موجب انجام مطالعات علمی گسترده می‌شد. زمانی که از کلوت‌های کویر حرف زدند، هیچ کس آن زمان آنجا نرفته بود، اما همین حرف‌ها موجب شد اکنون به آنجا جاده کشیده‌اند و توریست‌ها برای دیدن آنجا می‌روند.

در ادامه عباس رجایی، استادیار گروه برنامه‌ریزی شهری دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، گفت: استاد قبل از اینکه موضوعی را تدریس کند، آن را زیسته بود. وقتی در مورد آب و مناطق خشک صحبت می‌کرد، چیزهایی را تدریس می‌کرد که تجربه زیسته آن را داشت. استاد در کلاس می‌گفت من درس زندگی به شما می‌دهم، نه درس علمی.

وی ادامه داد: استاد کردوانی وقتی در سال 80 در مورد داغ‌ترین نقطه زمین بودن کویر لوت صحبت می‌کرد، هیچ‌کجا در مورد آن کار نشده بود. وقتی در سال 80 در مورد خشکی دریاچه ارومیه صحبت می‌کرد که ما جشن خودکفایی گندم را می‌گرفتیم و ایشان با نگرانی می‌گفت که این جشن موقتی است. وقتی از فرونشست زمین حرف می‌زد که هنوز به یک بحران عمومی در سرتاسر کشور تبدیل نشده بود و کسی این مسئله را جدی نمی‌گرفت، اما حالا به یکی از مشکلات بزرگ ما تبدیل شده است.

علوی‌پناه نیز در ادامه به نگاه حل مسئله استاد کردوانی اشاره کرد و گفت: او قادر بود دانش خود را یک‌جا و به صورت قابل فهم به مردم انتقال دهد و این یک هنرمندی است. نگاه ایشان حل مسائل بود، اما کسی توجه نمی‌کرد.

کویر را همانطور که هست بپذیریم

در ادامه، رجائی که از شاگردان مرحوم کردوانی نیز بود، گفت: استاد کردوانی جزو اولین افرادی بود که گردشگری کویر را مطرح کرد و تأکید داشت کویر را همانطور که هست با پتانسیل‌ها و جاذبه‌هایی آن باید قبول کرد. ایشان از مخالفان جدی انتقال آب به مناطق کویری بود و معتقد بود باید از همان پتانسیل‌های کویر استفاده شود.

وی ادامه داد: بحث استاد کردوانی با وزارت نیرو همیشه این بود که شما به کشاورزان می‌گویید چاه حفر نکنید و از آب چاه استفاده نکنید، اما نمی‌گویید پس چه کار کنند! شما باید به کشاورزان استفاده درست از آب را یاد بدهید و باید مطالعات و نظریات بتواند مشکلات مردم را حل کند.

علوی‌پناه نیز در پاسخ به این سؤال که چرا کتاب‌های استاد کردوانی همیشه تجدید چاپ می‌شد و مورد استقبلال قرار می‌گرفت؟ گفت: سادگی و قابل فهم بودن دلیل این مسئله است. استاد کردوانی اشک‌هایشان را بر روی خاک‌هایی می‌ریختند که زیر پای ما و سم اسبان دولت‌مردان بود. ایشان عاشق مناطق کویری و دلسوز این مناطق بودند.

وی با اشاره به مقدمه‌های فراوانی که استاد کردوانی برای کتاب‌های سایر نویسندگان نوشته است، گفت: چون استاد به حل مشکل و نگرانی‌های آینده فکر می‌کرد، نه فقط یافته‌های علمی خالص، در جهت تروج علم و آنچه می‌تواند مشکلات مردم را حل کند، حرکت می‌کرد. شاید استاد فکر می‌کرد با نوشتن مقدمه می‌تواند به بیشتر خوانده شدن کتاب‌های نوشته شده کمک کند.

این استاد دانشگاه تهران به ارتباط بسیار خوب استاد کردوانی با وی زمانی که از خارج از کشور به ایران برگشته بود نیز اشاره کرد و گفت: ایشان در مورد جوانانی که از خارج از کشور باز می‌گشتند، دل‌نگرانی داشت که مبادا اذیت شوند.

وی در پایان تصریح کرد: اگر مشکلی در کشور وجود دارد، باید بگوییم حتی اگر برایمان خطر داشته باشد. مطالبه‌گری مسئولان را به تأمل وا می‌دارد.

در پایان این نشست نیز اعلام شد که دو نشست دیگر در مورد آثار استاد کردوانی برگزار خواهدشد.