نقش مهم پیامبر اکرم(ص) در مبارزه با اختلاف طبقاتی و نژادپرستی

حجت الاسلام «سید فادی السید» دبیرکل مرکز مطالعات راهبردی امت واحده لبنان، به مناسبت فرا رسیدن سالروز رحلت پیامبر عظیم الشأن اسلام، حضرت محمد مصطفی (ص) در گفت‌وگوی اختصاصی با ایکنا، به بررسی جنبه‌های شخصیتی آن حضرت و ویژگی‌های ایشان در آیات قرآن پرداخت.
 
متن کامل این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:
 
ایکنا – ویژگی‌های سیره نبوی چیست؟

سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) دارای جوانب متعددی است که شامل دنیا و آخرت به خصوص جنبه انسانی می‌شود؛ زیرا او پیش از رسالت یک بشر عادی بود و این دلیل روشنی بر صداقت او در مورد چیزی است که امر به دعوت آن شده است.
 
علاوه بر آن، کامل بودن جوانب شخصی و اجتماعی در شخصیت ایشان است؛ چرا که ایشان پدر، پدربزرگ، همسر، رهبر و مبلغ بودند. حضرت رسول اکرم (ص) پیش از رسالت در میان قوم خود به اخلاق و صفات نیکو از جمله صادق و امین شناخته می‌شدند؛ این همان چیزی است که حضرت رسول (ص) در آغاز علنی کردن دعوت اسلامی به آن استشهاد کردند و دشمنان او نیز به آن شهادت دادند.
 
قرآن کریم شامل آیات بسیاری است که به رخدادهای عصر پیامبر اسلام (ص) پرداخته است و همچنین درباره شخصیت، صفات و ویژگی‌های رسالت ایشان و آنچه خداوند سبحان به او اختصاص داده سخن گفته است. آیات بسیار دیگری نیز درباره مبارزات پیامبر اسلام (ص) با کفار و مشرکین و حتی منافقین و اهل کتاب به ویژه یهود و نصارا در قرآن کریم وجود دارد.
 
سیره نبوی دارای ویژگی‌های بسیار مهمی است. زیرا شناخت جزئیات زندگی صاحب آن برای هیچ یک از مردم قابل درک نبوده و از طریق سیره شخصیتی، نسب و خاستگاه ایشان و سیره اجتماعی ایشان در چارچوب دعوت و رسالت و روابط خاص اجتماعی قابل شناسایی است.
 
ایکنا – اوضاع امت اسلامی پس از رحلت رسول گرامی اسلام (ص) را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 
مشکل اصلی که رسول گرامی اسلام، حضرت محمد (ص) در خلال دعوت به دین اسلام از آن رنج می‌بردند، قریش بود. چرا که قریش با پیامبر اسلام (ص) همچون یک رهبر و یک حاکم رفتار می‌کرد و بر این اساس علیه شخصیت بزرگوار ایشان توطئه می‌کرد و نقشه ترور ایشان را می‌کشید. اما در بسیاری از تلاش‌های خود برای ترور ایشان شکست خورد. پیروان قریش به همین منوال تا پس از حیات حضرت رسول (ص) ادامه دادند و تاریخ شاهد بسیاری از این حوادث است. به همین جهت در لحظه اعلام خبر رحلت رسول گرامی اسلام (ص)، انصار به سرعت در سقیفه جلسه تشکیل دادند تا برای بیعت با امیر مسلمانان مشورت کنند، که در نهایت به بیعت با ابوبکر منتهی شد و بدین ترتیب اهداف قریش تحقق یافت.
 
امت اسلامی پس از عمل نشدن به وصیت پیامبر اسلام (ص) مبنی بر بیعت با امیرالمؤمنین (ع)، دچار تفرقه و تشتت شدند و بدترین نتیجه این واقعه در کربلا اتفاق افتاد، زمانی که بدبخت‌ترین مردم، بهترین انسان روی زمین و نوه پیامبر اکرم (ص) را به قتل رساندند. نفرین بر آنان باد که این جنایت را از کوفه تا شام مرتکب شدند و یزید نیز در شام به ارتکاب این جنایت فجیع علیه عترت پاک رسول خدا و پاک‌ترین انسان‌ها در تاریخ بشریت اعتراف کرد.
 
پس از این واقعه‌، ائمه معصومین (ع) نیز به دلیل امامت در محیطی بسته و تحت فشار، در معرض ظلم و ستم قرار گرفتند و اکثر آنان بیشتر سال‌های عمر خود را در زندان به سر بردند، با وجود اینکه ائمه اطهار (ع) توانایی آن را داشتند که ولایت را از مفهوم بسته آن که حاکمان اموی و عباسی و سایر نظام‌های سلطه سعی در اشاعه آن داشتند، به دایره‌ای وسیع‌تر و جامع‌تری تبدیل کنند تا به مردم برسد. به عنوان مثال امام زین العابدین (ع) می‌توانست با دعاهای خود مردم را علیه نظام سلطه تحریک کرده و روحیه انقلابی علیه ستمگران را در آنها انتشار دهد.
 
ایکنا – ویژگی‌هایی که در قرآن کریم درباره شخصیت پیامبر اکرم (ص)‌ ذکر شده است، چیست؟
 
آیات قرآن بر اخلاق و شمایل حضرت رسول (ص) تمرکز کرده و خداوند متعال ایشان را دارای اخلاق بسیار والا توصیف کرده است و می‌فرماید: «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ »: و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری. (قلم/4). همچنین خداوند در آیات دیگری اینگونه رسول گرامی اسلام (ص) را ستوده است: « لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا»: یقیناً برای شما در [روش و رفتار] پیامبر خدا الگوی نیکویی است برای کسی که همواره به خدا و روز قیامت امید دارد؛ و خدا را بسیار یاد می کند. (احزاب/21).
 
خداوند متعال همچنین برای نشان دادن بزرگی و عظمت این شخصیت مبارک دعا می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود و رحمت می فرستند. ای اهل ایمان! بر او درود فرستید و آن گونه که شایسته است، تسلیم او باشید. (احزاب/56) چرا که ایشان الگویی نیکو است که شایسته است امت اسلامی در هر کاری به ایشان تأسی کنند.
 
همچنین خداوند متعال در آیه 2 سوره مبارکه جمعه می‌فرماید: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ» اوست که در میان مردم بی سواد، پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و آنان را [از آلودگی های فکری و روحی] پاکشان کند و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد.
 
بنابراین خداوند یکی از صفات پیامبرش را تزکیه کسانی عنوان کرده است که به ایشان ایمان آورده و از او پیروی کرده‌اند و آنان را از آلودگی اعمال، گفتار، اخلاق و نیات پاک ساخته است. از این رو در آیه 159 سوره مبارکه آل عمران می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ» [ای پیامبر!] پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی، و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می شدند.
 
خداوند همچنین پیامبرش را به اخلاق رحیمانه و نرم توصیف و هر بداخلاقی را از او نفی می‌کند و می‌فرماید: «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ» یقیناً پیامبری از جنس خودتان به سویتان آمد که به رنج و مشقت افتادنتان بر او دشوار است، اشتیاق شدیدی به [هدایتِ] شما دارد، و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است. (توبه/128)
 
ایکنا – ویژگی‌های بارز زندگی شخصی و اجتماعی پیامبر اسلام (ص) چیست؟
 
در عصر پیامبر اسلام (ص) تحولات اجتماعی بسیاری رخ داد که تا پس از وفات ایشان نیز ادامه یافت.
 
اکثر تاریخ‌ نگاران اعم از مسلمان یا مستشرق، در این مسئله اتفاق نظر دارند که در زمان حیات رسول اکرم، حضرت محمد (ص)، تغییرات و تحولاتی در همه زمینه‌ها چون تضمین اجتماعی، تشکیل خانواده، آزاد کردن برده و حقوق زنان رخ داد که تأسیس دولت اسلامی از مسجد آغاز شد و مسجد به نهاد اصلی حل مشکلات اجتماعی، مبارزه با فقر، حل و فصل اختلافات و پناهگاهی برای فقرا و نیازمندان تبدیل شد.
 
رسول گرامی اسلام (ص) نقش مهمی در مبارزه با اختلاف طبقاتی و نژادپرستی ایفا کردند و می‌فرمودند: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ، أَلَا إِنَّ رَبَّكُمْ وَاحِدٌ، وَإِنَّ أَبَاكُمْ وَاحِدٌ، أَلَا لَا فَضْلَ لِعَرَبِيٍّ عَلَى أَعْجَمِيٍّ، وَلَا لِعَجَمِيٍّ عَلَى عَرَبِيٍّ، وَلَا لِأَحْمَرَ عَلَى أَسْوَدَ، وَلَا أَسْوَدَ عَلَى أَحْمَرَ إِلَّا بِالتَّقْوَى» (ای مردم! بدانید که پروردگار شما یکی است، پدر شما یکی است، نه عرب بر عجم، نه عجم بر عرب، نه سرخ‌پوست بر سیاهپوست و نه سیاهپوست بر سرخ‌پوست هیچ برتری ندارد جز با تقوا.)
 
لذا ایشان مردم را یکسان می‌دیدند که هیچ فرقی میان سرخ‌پوست، سفید پوست و سیاهپوست یا ثروتمند و فقیر یا قوی و ضعیف نیست و آیه مبارکه «إن أكرمكم عند الله أتقاكم» را مبدأ تحکیم حقوق بشر و مساوی قرار دادن انسان در هر جنسیت، قوم و طایفه، رنگ و زبان و فرهنگ می‌دانستند و فرقی میان بزرگ و کوچک، حاکم و محکوم، قوی و ضعیف، زیبا و زشت قائل نبودند.
 
در تاریخ اسلام نیز نمونه‌های بسیاری وجود دارد، به عنوان مثال پیامبر اسلام (ص) به بلال بن رباح به دلیل خوش صدا بودن اعتماد کردند که برای مسلمانان اذان بگوید. بلال پیش از اسلام برده حبشی و سیاهپوست بود اما رسول گرامی اسلام (ص) به او کرامت بخشیدند.