وقتی قرآن را روزنامه‌ای خواندیم، مندرسش کرده‌ایم
سیدمجتبی حسینی در نشست «نگاهی متفاوت به قرآن کریم» گفت: ما برای امروز هستیم اما یک جور کتاب را می‌خوانیم که هزار سال قبل هم نمی‌خواندند. وقتی قرآن را روزنامه‌ای خواندیم مندرسش کرده‌ایم اما وقتی به قرآن ارادت داشته باشیم و خودمان را عرضه کنیم، قرآن خوراک هر روز ما را به همان مقدار خواهد داد.
به گزارش ایکنا، نشست «نگاهی متفاوت به قرآن کریم»، همراه با رونمایی از کتاب «درآمدی بر قرآن پژوهی»، نوشته سیدمجتبی حسینی، شب گذشته، 27 مهر، با سخنرانی جمعی از اندیشمندان در خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن اندیشه و قلم برگزار و به صورت مجازی پخش شد.
سیدمجتبی حسینی، محسن اسماعیلی و محسن چینی‌فروشان در این مراسم سخنرانی کردند که در ادامه گزارشی از سخنان سیدمجتبی حسینی، مؤلف کتاب درآمدی بر قرآن‌پژوهی و محسن چینی‌فروشان، مدیر دفتر نشر فرهنگ اسلامی را می‌خوانید.
سیدمجتبی حسینی در ابتدای این نشست گفت: پیش از اینکه به مقوله کتاب وارد شوم باید بگویم در استنادات روزمره‌مان چقدر به یک مجله یا روزنامه، یا پست تلگرامی توجه می‌کنیم و چقدر به قرآن؟ به قول پدرم ما به اندازه یک قرص آسپرین به قرآن اعتقاد نداریم. من خواهش می‌کنم که در هر بحثی به قرآن اشاره‌ای بکنیم. به‌قدری چیزهای دیگر را برای خود برجسته کرده‌ایم که اصلاً متوجه نیستیم نقص ما کجاست. دل ما خوش است که کارهایی می‌کنیم اما هیچ کدام از ما قرآن را ملاک قرار نداده‌ایم، بنابراین خوب است که یاد بگیریم که هر کجا نشسته‌ایم یادمان نرود که یک توصیه‌ای به قرآن داشته باشیم.
وی افزود: اما در مورد کتاب درآمدی بر قرآن‌پژوهی، باید بگویم که این کتاب حاوی مطالب مربوط به دهه‌های 60 و 80 است و بین این فاصله، کتاب دیگری را به نام دینداری در دنیای معاصر داشتیم که بین این دو ارتباط وجود دارد. در مورد نگاه متفاوت به قرآن هم که عنوان این نشست است باید بگوییم که تفاوت از فوت می‌آید اما امروزه تفاوت را اینطور نمی‌فهمیم و تفاوت به معنای جدید، محصول دوره مدرنیته است که هر چیزی متفاوت باشد، پیشاپیش یک برچسب مثبت دارد که هم خوب است و هم بد. حالا در قرآن داریم که در خلق رحمان تفاوتی نیست اما ما دوست داریم تفاوتی باشد تا تمایزی باشد. تا امروز می‌گفتیم نماز و بعد می‌خواهیم تفاوتی ایجاد کنیم که بخش مثبت و منفی دارد. اما گاهی اوقات نمی‌دانیم ریشه این تفاوت‌گرایی افراطی ما از کجاست. چندین سال است که کسالت و ... دارم و در رسانه‌ها سخنرانی ندارم اما یک خاطره از برخی تهیه‌کنندگان دارم که می‌گفتند بیایید با ما مصاحبه کنید چون ما متفاوت هستیم، می‌گفتم در متفاوت بودنتان هم تکراری هستید.
نگاه متفاوت‌داشتن به هدف بستگی دارد
حسینی در ادامه بیان کرد: نکته مهم این است که تفاوت، بستگی به هدف ما دارد. ما یک درختی را کاشتیم و سیب آن را خیلی دوست داریم اما باید بدانیم که ریشه آن ثابت است و مهم است که فرع آن را مورد توجه قرار دهیم.
وی تصریح کرد: باید توجه کنیم که ممکن است افراط و تفریطی در اینجا به‌وجود آید. از این‌رو باید عمق حرف‌ها سر جای خودش باشد. یک برنامه‌ای تحت عنوان ثبات قدم داشتیم و در آنجا اشاره کردیم که یکی از کلمات پارادوکسیکال همین است؛ چون ثبات و قدم در تضاد هستند. اگر توانستیم این پارادوکس را حل کنیم که هم در گذشته باشیم و هم در حال، مشکل حل می‌شود. نواندیشی دینی خوب است اما نباید افراط و تفریط شود و درجات نواندیشان هم فرق دارد و برخی‌ها نودین هستند و برخی‌ها اصلا اندیشه‌ای ندارند و فقط دنبال یک تفاوت هستند اما ما وقتی در اینجا بحث تفاوت را مطرح کردیم اینطور نیست که مبانی را تغییر داده باشیم.
ارادت‌ورزی به قرآن باید صحیح باشد
حسینی با اشاره به اینکه ما این پارادوکس را نتوانستیم حل کنیم که به چه معناست، افزود: باید بتوانیم به یک نحوی با قرآن آشنا شویم و ارادت بورزیم که صحیح باشد. اما ما می‌خواهیم قرآن تابع ما باشد، کمااینکه می‌خواهیم خدا هم تابع ما باشد. یکبار یک نفر می‌گفت فلان مشکل را داریم و ... . به او گفتم تو یک خدای نوکر می‌خواهی که نمی‌توانم چنین خدایی را معرفی کنم. ارتباط ما با قرآن هم همین است و می‌خواهیم نظر خود را به قرآن تحمیل کنیم.
این پژوهشگر دین بیان کرد: در سوره یوسف(ع) فرمود: «لَقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِلسَّائِلِينَ». این سائل، امروزه سوالش یک چیز است و هزار سال قبل این سوال متفاوت بوده است و باید به این نکته توجه کنیم. همچنین یک نکته دیگر این است که در گذشته، علمای ما بسیار آزاداندیش بودند و جرأت داشتند و بی‌هوای نفس بودند. مثلا اگر شیخ طوسی یک فتوایی می‌داد و پس از مدتی نظرش تغییر پیدا می‌کرد، به صراحت فتوای خود را تغییر می‌داد و هیچ باکی نداشت. چون دین خداست و جالب اینکه خود شیخ طوسی در طول 30 سال چهار کتاب فقهی متفاوت داشت. بنابراین به امروز خودش توجه داشت و باید ما هم توجه کنیم اما نباید ارتباط‌مان با گذشته قطع شود. از این‌رو افراط و تفریط‌هایی در به‌روز شدن وجود دارد و مشکل اینجاست که می‌خواهیم قرآن را نزد خود بیاوریم و نه اینکه به سمت قرآن برویم؛ در این صورت گاهی اوقات کلاهی به سر ما می‌رود. اتفاقا ما برای امروز هستیم اما یک جور کتاب را می‌خوانیم که هزار سال قبل نمی‌خواندند. وقتی قرآن را روزنامه‌ای کردیم مندرسش کرده‌ایم اما وقتی به قرآن ارادت داشته باشیم و خودمان را عرضه کنیم، قرآن خوراک هر روز ما را به همان مقدار خواهد داد.
قرآن متن مشترک تمدن اسلامی
در بخش دیگری از این نشست، نوبت به سخنرانی محسن چینی‌فروشان مدیرعامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی رسید. چینی‌فروشان بیان کرد: قرآن تنها وحی مکتوبی است که بین همه مسلمین مشترک است. ما روایات زیادی داریم اما ممکن است در مورد آنها بحث‌هایی باشد و علم رجال و ... برای همین قضیه است اما در مورد قرآن تشکیکی وجود ندارد. تمدن اسلامی و اسلام، متن‌محور است و متنش هم قرآن است که آخرین معجزه محسوب می‌شود؛ بنابراین اهمیتش برای همه روشن است و محور مشترک ما مسلمین است و هرچقدر هم که در مورد قرآن کار شود باز هم کم است. قرآن مرجع نهایی همه مسلمین است. رسول خدا(ص) فرمودند: زمانی که ابرهای فتنه شما را فراگرفت به قرآن پناه ببرید و مرجع نهایی قرآن است. قرآن کریم منبع بسیاری از هنرهای اسلامی و علوم اسلامی هم هست و هنرهای اسلامی که در مساجد به کار می‌رود را می‌توان در قرآن دید و این یعنی باید همت خود را برای قرآن صرف کنیم که کمتر این توجه صورت می‌گیرد.
وی افزود: دفتر نشر فرهنگ اسلامی با سابقه بیش از پنجاه سال یکی از مسائل اصلی‌اش توجه به علوم قرآنی است، هم ترجمه‌های قرآنی منتشر کرده و هم کتب علوم قرآنی را روانه بازار نشر کرده است و این نشان می‌دهد که چنین توجهی وجود دارد و باید بیشتر هم بشود.
چینی‌فروشان تصریح کرد: اما در اینجا باید به ملاک‌های انتخاب در دفتر فرهنگ نشر اسلامی بپردازم. کتاب‌های زیادی به دست ما می‌رسد ولی فقط چند کتاب را برای چاپ گزینش می‌کنیم و اینطور نیست که هر کتابی را چاپ کنیم. یکی از ملاک‌های ما این است که کتابی چاپ شود که به نیازی پاسخ دهد و خلائی را پر کند.البته کاری که تصنیف باشد و مصنفی داشته باشد و در آن نظریه‌پردازی وجود داشته باشد کم است که همین مقوله ملاک ما برای چاپ است. ملاک دیگر اینکه کتاب با زبان مخاطب منتشر شود و یک زبان درست و روان و متقن داشته باشد. خیلی اوقات کتاب‌ها منتشر می‌شود ولی درست‌نویسی آن غلط دارد؛ بنابراین کیفیت تالیف باید درست باشد و نظم و نسق و نتیجه‌گیری آن باید مشخص باشد.
وی گفت: یکی دیگر از ملاک‌های ما این است که مخاطب ما تحصیل‌کرده و مطلع باشد و یک مقدار از سطح معمول جامعه بالاتر هستیم. نیازی که امروزه جوان‌ها دارند باید تأمین شود و همین موارد در دفتر نشر مهم است و با این ملاک‌ها برای چاپ کتاب تصمیم می‌گیریم. نکته آخر در این زمینه هم جایگاه مولف است و حتی شهره‌بودن مولف هم ملاک است اما ملاک اصلی نیست و ما معتقدیم باید به مولفین جدید میدان بدهیم. مجموع اینها موجب می‌شود یک کتاب انتخاب و منتشر شود.
چینی‌فروشان افزود: کتاب درآمدی بر قرآن پژوهی بر این اساس منتشر شد و این ملاک‌ها در این کتاب بسیار برجسته است. این کتاب نگاه تازه‌ای به قرآن و پژوهش‌های قرآنی دارد. برای نمونه برخی از این عناوین عبارت از تحریف قرآن، زبان قرآن، ارتباط و نظم مطالب، شأن نزول، نسخ، محکم و متشابه و تأویل، تفسیر و نگاه‌های مختلف مفسرین در مورد قرآن و نقش اهل بیت(ع) در مورد قرآن و تفسیر هستند. اینها نشان می‌دهد که این کتاب به لحاظ موضوعاتش ویژه است.
وی بیان کرد: یکی از ملاک‌هایی که بیان کردم بحث مولف بود و آقای حسینی این خصوصیات را داشته‌اند و سال‌های سال در علوم اسلامی و انسانی مطالعه داشته‌اند و صاحب نظریه‌اند و ایشان نمونه وحدت حوزه و دانشگاه هستند و هم مطالعات مفصل حوزوی دارند و هم در در دانشگاه بوده‌اند. نکته دیگری که ویژه آقای حسینی است شناخت مخاطب است که کمیاب است.
انتهای پیام
