نوروز با فرهنگ اسلامی قرابت دارد + صوت

جواد انصافی، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون در گفت‌و‌گو با ایکنا پیرامون جایگاه‌ آیین‌های ایرانی در هنر نمایش گفت: تمام آیین‌های نوروزی، این ظرفیت را دارند تا در قالب کارهای نمایشی روی صحنه روند. این کار را در بسیاری از نمایش‌هایم،  انجام داده‌ام. پرداختن به آیین‌های ایرانی در قالب نمایش‌های آیینی و سنتی بسیار قابل انعطاف است؛ هرچند در این زمینه باید پژوهش‌های لازم صورت گیرد. در قالب نمایش‌های مدرن نیز می‌شود به این موضوعات نظر کرد.

وی افزود: یکی از راهکارهایی که می‌توانم برای توجه به آیین‌هایی نظیر نوروز در کارهای نمایشی پیشنهاد دهم شکلی طنز و شاد آن است. وقتی از شادی یا عید حرف می‌زنیم، طبیعی است که بهترین شکل اجرای کار طنز باشد؛ به ویژه در نمایش‌های سیاه‌بازی این اتفاق به شکل خوبی رخ می‌دهد. نمادهای نوروزی در کارهای نمایشی فقط به چند الگو خلاصه نیستند ولی معمولاً حاجی فیروز یا عمو نوروز عنوان تنها شاخصه‌های نوروزی معرفی می‌شوند.

این کارگردان تئاتر تأکید کرد: اگر در اقوام مختلف کشورمان سفری داشته باشید متوجه خواهید شد نوروز در هر یک از فرهنگ‌های این سرزمین زیبایی و تازگی خاص خود را دارد. برای مثال در آذربایجان، تکم‌چی‌ها مژده آمدن نوروز را می‌دهند یا اینکه در گیلان، رسم‌های بسیار زیبایی برای شادباش نوروز وجود دارد اما متأسفانه این حوزه‌ها کمتر در معرض دید مردم قرار می‌گیرد؛ به ویژه نسل جوان و کودک ما از این داشته‌های فرهنگی کمتر خبر دارند. برای معرفی آیین‌های ایرانی بهترین محل تلویزیون است چراکه گستردگی مخاطب آن فراوان است والا به شخصه در تئاتر من کارهای متعددی در این رابطه انجام داده‌ام اما مگر تماشاگران کارهای من به چه میزان هستند. تلویزیون فقط با برنامه جنگ محور یا نوروزی نمی‌تواند مبلغ زیبایی‌های آیین بومی و ملی باشد بلکه باید در قالب نمایش آنها را بازگو کند. در این رابطه نیز ما متخصصان بسیار خوبی داریم که قادرند در این رابطه ایفاگر نقش باشند.

وی در پاسخ به اینکه چرا طی سال‌های گذشته روایتگری صحیحی برای آیین‌های ایرانی در هنر وجود نداشته است؟ گفت: متأسفانه در این حوزه نگاه صحیح و مهربانانه وجود ندارد، یعنی برخی از مدیران هنری چندان علاقه و تمایلی برای فعالیت در این رابطه ندارند، در صورتی که زیبایی این عرصه به اندازه‌ای است که اگر خوب درک و پرداخت شود انتظار می‌رود در دنیا برای ما مبلغ زیبایی‌های فرهنگ ایرانی باشد. همچنین در این زمینه باید تحقیقات دقیق و فراوانی انجام شود، اما معمولاً کارهایی که در این رابطه انجام می‌شود سطحی است؛ به همین علت نیز مخاطب آن چندان گسترده نیست.

این پژوهشگر هنرهای آیینی درباره نزدیکی آیین‌های ایرانی با آموزه‌های اسلامی توضیح داد و گفت: اسلام هر جایی که وارد شده سعی نکرده فرهنگ آن سرزمین را از بین ببرد، بلکه با تقویت داشته‌های مثبت به آن اوج نیز داده است. یکی از نمونه‌های کاملاً عیان در این رابطه نوروز است. عید باستانی ما چیزی جز تقویت دیدارهای خانوادگی نیست. این موضوع نیز بارها از سوی ائمه مورد تأکید قرار گرفته است، پس با گذشت قرن‌ها هنوز عید نوروز در کشورمان باقی مانده است. آموزه‌های دیگری که در نوروز وجود دارد تکریم پدر و مادر و ترویج فرهنگ صلح دوستی است. این موضوعات نه تنها در اسلام، بلکه در فطرت همه آدم‌ها جا دارد، برای همین معتقدم اگر نوروز را بتوانیم با زبان نمایش ارائه کنیم، مخاطب آن فراتر از مرزها خواهد بود.

انصافی ادامه داد: جدا از هنر نمایش، موسیقی نیز به آیین‌های ایرانی توجه داشته است. این موضوع به صورت ویژه در نواهای محلی به خوبی قابل لمس است. در کنار هنر موسیقی در هنرهای دیگری چون؛ نقاشی، نگارگری و... نیز می‌توان توجهات آیینی را به خوبی مشاهده کرد اما در حوزه سینما عموماً نگاه به آیین‌ها تنها در سطح باقی مانده است. یعنی وقتی قرار بود نوروز مد نظر باشد تنها به سفره هفت سین بسنده کرده‌ایم.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو پیرامون پرداخت‌های تراژیک به آیین‌های ایرانی نیز چنین توضیح داد: به شخصه تخصص من بیشتر روی کارهای طنز است اما آیین‌های ایرانی در مراسم‌ مذهبی و حتی حماسی نیز دیده می‌شود. در این رابطه اگر شاهنامه حکیم فردوسی را مطالعه کنید به وفور با چنین مراسمی رو‌به‌رو می‌شوید. در مثنوی مولانا یا هفت پیکر نظامی نیز می‌توان به وفور با آیین‌هایی رو‌به‌رو شد که به صورت جدی فرهنگ ایرانی را مد نظر قرار داده‌اند.

این کارگردان نمایش‌های آیینی در بخش پایانی سخنان خود گفت: تا زمانی که نمایش‌های بومی و ایرانی صرفاً به جشنواره‌ها یا برخی اجراهای محدود خلاصه شوند، داشته‌های فرهنگی ما چندان در معرض دید عموم مردم قرار نمی‌گیرد، برای همین توصیه جدی من این است که با سیاست‌های تبلیغی راهکاری اندیشیده شود تا بتوان به واسطه آن، داشته‌های فرهنگی این سرزمین را به شکل زیبایی در معرض دید جوانان قرار داد. نمایش‌های آیینی جذابیت بالایی دارد ولی گرایش همه جانبه به نمایشنامه غربی باعث شده داشته‌های هنری کشورمان کمتر دیده شود.