هنر اثربخش ترین روش برای انتقال ژنوم انقلابی گری

عزیزالله مولوی، معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهرکرد،‌ در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در پاسخ به چرایی فراگیر و محبوب شدن سرود «سلام فرمانده» در میان مردم به‌ویژه دهه‌ نودی‌ها، اظهار کرد: این موضوع از ساحت‌های مختلف می‌تواند تحلیل و بررسی شود، در وهله نخست معتقدم که اخلاص و نیت خالص سازندگان این سرود سبب فراگیر شدن آن شده است که اگر این مؤلفه در خلق آثار و انجام کارها در نظر گرفته شود و روح معنویت در امور ساری و جاری باشد قطعاً حق مطلب در تمام اعمال و اقدامات فرهنگی و ارزشی ادا خواهد شد.

مولوی ادامه داد: بُعد دیگر مسئله این است که امروزه آفرینش‌های هنری و غیرمستقیم در ترویج و نفوذ اهداف و ارزش‌های فرهنگی مؤثرتر از هر قالب دیگر است و باید گفت که دوره روش‌های مستقیم یعنی سخنرانی، استدلال، گفت‌وگوی یک‌سویه و وعظ به ویژه برای نسل کودک و نوجوان تحقیقاً به سر آمده است.

وی با ذکر اینکه منطق و استدلال و وعظ به قدر ظرفیت‌ها و قالب‌های جذاب و هیجانی هنری کارآمد نیست، ادامه داد: اندیشمندان حوزه علوم رفتاری قائل به این اصل هستند که برای ترویج یک مفهوم باید از ابزار هنر از قبیل شعر، قصه، رمان، تئاتر، فیلم، اینفوگرافی، ویدئوکلیپ، تصویرنوشته و دیگر قالب‌های نوین بهره گرفت و چاشنی‌هایی چون موسیقی، بازی و قالب‌هایی چون مسابقه و پویش و غیره بر آن افزود.

مولوی هیجانات انسان در ردها و اثبات‌ها را تعیین‌کننده دانست و توضیح داد: قاطبه ما پیش از آنکه با منطق حرکت امام حسین(ع) و قیام عاشورا آشنا باشیم، این واقعه تاریخی را با شور و عواطف عزای حسینی در دهه محرم می‌شناسیم؛ همچنین به‌ویژه اغلب دهه‌شصتی‌ها انقلاب و جنگ تحمیلی را بیش و پیش از آنکه با تاریخچه رویدادها بشناسند، با سرودها و نماهنگ‌ها و جشن‌ها و هیجانات خوشایند و یا ناخوشایند این دست برنامه‌های گرامیداشت می‌شناسند. برای همه ما پیروزی انقلاب اسلامی تداعی‌گر نواهایی چون «خمینی ای امام» و «22 بهمن روز شکست دشمن» است و دفاع مقدس سرود «دیشب خواب بابا را دیدم دوباره» را به ذهن ما متبادر می‌کند.

استفاده از هنر تبلیغات در جهاد تبیین

این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با تصریح اینکه فراگیر و غالب شدن هژمونی فرهنگ غربی در دنیا حاصل عقبه فکری، فلسفی، کلامی و منطقی غرب نیست، گفت: لیبرال دموکراسی غرب حقیقتاً فاقد منطق فکری و شناختی است اما آنچه سبب این تسلط شده است، استفاده از ابزار و هنر تبلیغات بوده که غرب توانسته با بهره‌گیری از رسانه‌ها هیجانات و عواطف عمومی، انسان‌ها را در خدمت اهداف و منافع خود قرار دهد. درواقع غرب موفق شده متناسب با ساحت‌های وجود بشر، هیجانات جذاب را برای ترویج و تعمیق فرهنگ خود در اذهان و افکار به کار گیرد.

عضو انجمن علمی اساتید اخلاق کاربردی ایران تصریح کرد: طبیعت انسان ذاتاً هیجان‌پسند است و هیجان مثبت جذبه و مغناطیسی در روان انسان دارد و این یک اصل بنیادین است. یکی از ابعاد فراگیر شدن سرود سلام فرمانده تکیه بر همین اصل مهم تربیتی است که برای ترویج یک فکر و نگرش و اندیشه آن‌ را در قالب هیجان‌انگیز هنر با چاشنی بالای عاطفی به مخاطب عرضه کرده است. در اینجا اصل مهم روانشناختی با عنوان اثر هاله‌ای (Halo effect) و ذهنیت و حالت و نگرش انسان‌ها نسبت به یک موضوع مطرح است که با زبان هنر به مخاطب القا می‌شود.

مولوی با اشاره به اینکه توجه به تأثیرات هنر در بیان و انتقال مفاهیم کمتر در فرهنگ ما کمتر مورد توجه واقع شده است، بیان کرد: آنچه تا کنون بیشتر مورد توجه واقع شده قالب‌های مستقیمی چون سخنرانی و وعظ بوده است که ضریب نفوذ لازم را نداشته‌اند؛ در روایت معصوم(ع) که فرمودند «كونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَيرِ ألسِنَتِكُم» نیز یکی از مصادیق دعوت مردم توجه به قالب‌های متنوع هنری است. در زمینه شناساندن چهره‌های فاخر علمی و دینی به کودکان و نوجوانان در قالب‌های هنری جذاب نیز کوتاهی شده است.

عضو هیئت علمی دانشکده هنر و علوم انسانی فارسان با تأکید بر اینکه موسیقی، سرود، نماهنگ، هم‌آوایی و همخوانی به ویژه برای کودکان جذابیت بسیار بالایی دارد، گفت: این اصل نیز یکی دیگر از جنبه‌های فراگیر شدن سرود سلام فرمانده بوده است، اما فارغ از جذابیت‌های ریتمیک و موسیقایی سرود سلام فرمانده، محتوای غنی آن نیز تجلی‌گر دیدگاه تفکر شیعه نسبت به جایگاه و مقام امامت به‌ویژه امام زمان(عج) است؛ این محتوا برآمده از عقبه فکری نظریه ولایت فقیه و مبتنی بر نظریه امامت از نگاه شیعه است که تقدیس امام غایب و قائل بودن به نقش ولایت فقیه در زمان غیبت امام معصوم(عج) از ارکان این نظریه است لذا این سرود توانسته است در عین سادگی، نظریه ولایت فقیه، جایگاه امام غایب، مفهوم انتظار و آمادگی منتظران را در عصر غیبت به خوبی تبیین کند.

چرایی محبوبیت سرود «سلام فرمانده»

وی تأکید کرد: به نظر می‌رسد یک انگیزه قدسی و ملکوتی در استقبال فراگیر دهه نودی‌ها از این سرود به خوبی آشکار و محسوس است و این شور خدایی و معنوی باعث شده تا کودکان بدون هیچ اجباری در منزل این سرود را از بر و آن‌ را بر لب زمزمه کنند تا بتوانند آن‌ را با سایر همسالان خود همنوایی کنند. جذابیت سرود به دلیل همخوانی شمار بالای کودکان خود به خود افزایش می‌یابد و این هم‌آوایی کودکان با گروه بزرگی از همسالان که با حرکت‌های همزمان دست نیز همراه است سبب ایجاد جذابیت‌های سمعی و بصری برای آنان می‌شود.

مولوی بیان کرد: اگر خواهان ترویج مفاهیم ارزشی و هنجارهای انقلابی و ملی، دینی هستیم تا مانند یک ژن به نسل‌های بعدی انتقال یابد تمام ظرفیت‌های هنری اعم از شاعران، مداحان، خوانندگان، آهنگسازان، هنرمندان حوزه تئاتر، انیمیشن، فیلم و غیره وارد میدان شوند و در انتقال این مفاهیم به نسل بعدی در قالب‌های تخصصی خود کار کنند. استفاده از شگردهای مبتنی بر هیجان همچون حرکت دست‌ها در زمان خواندن بخش‌هایی از سرود و نیز ادای احترام نظامی یکی دیگر از جنبه‌های محبوبیت این سرود شده است.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهرکرد با تأکید بر اینکه در جهاد تبیین تمام قالب‌های روشنگری را باید به میدان آورد یکی از مهم‌ترین شیوه‌های جهاد تبیین به‌ویژه برای نسل نوظهور را استفاده از قالب‌های هنری دانست و توضیح داد: پرسش اینجاست که برای معرفی، انتقال و نهادینه ساختن نظریه ولایت فقیه به دهه نودی‌ها چه کاری بهتر از سرود فرمانده می‌توانست حق مطلب را ادا کند. ادله، براهین منطقی، استدلالات تاریخی و تبیین نظریه‌های عقلانی در خصوص امامت و مفهوم انتظار و عصر غیبت طبعاً نمی‌تواند برای کودکان مفید باشد و لذا استفاده از جذابیت هنر برای این منظور تنها راهکار شناساندن این مبانی به کودکان است؛ ضمن اینکه همین رویکرد در سطوحی بالاتر و محتوایی درخور و متناسب برای بزرگترها نیز قطعاً مفید و سودمند خواهد بود، اگرچه در سرود سلام فرمانده شاهدیم علاوه بر کودکان، پدر و مادرها نیز ارتباط بسیار خوبی با این سرود کودکانه برقرار کرده‌اند.

مولوی تأکید کرد: آفرینش‌های هنری و قالب‌های مبتنی بر عواطف و هیجان یکی از مهم‌ترین شیوه‌‌های جهاد تبیین برای انتقال ژنوم انقلابی‌گری به دهه‌ نودی‌هاست، دشمنان نیز از همین شیوه‌ها برای انتقال و تعمیق مفاهیم و اهداف خود در افکار نوجوانان و جوانان ما استفاده می‌کنند. به‌ عنوان نمونه، یکی از رسانه‌های بیگانه در جریان تلاش برای برانگیختن اعتراضات مردمی علیه اصلاح نظام یارانه‌ای، کلیپی را جعل کرده بود که در آن یک کودک گریه می‌کند و بهانه ماکارونی را می‌گیرد که این کلیپ کوتاه می‌تواند احساسات مردم را برانگیخته و موضع آنان در قبال این اقدام دولت را دچار تغییر کند.

وی با تأکید بر اینکه در اوایل انقلاب کشور ما با مشکلاتی به مراتب دشوارتر از امروز مواجه بود اما مردم و به‌ویژه جوانان در انقلابی‌گری و هواداری از انقلاب به مراتب پررنگ‌تر نسبت به امروز بودند، گفت: علت آن است که دریافت، انتقال، فهم شرایط و پذیرش انقلاب در آن مقطع زمانی مبتنی بر روحیه هنری و هیجانی و بر جذابیت‌های معنوی و عاطفی استوار بود.

ترویج روحیه انقلابی‌گری

مولوی ادامه داد: در پاره‌ای از مقاطع تاریخی بعد از انقلاب از این امر غفلت شد و نه تنها مفاهیم انقلاب با قالب‌های هنری جذاب بیان و منتقل نشدند بلکه عکس این قضیه عمل شد و چه بسا مشاهده کردیم که برخی نمادهای انقلاب اسلامی از کتاب‌های درسی حذف شدند؛ در واقع گاه ترویج روحیه انقلابی‌گری با رادیکالیسم و افراطی‌گری به اشتباه یکسان انگاشته شد و لذا ترویج و انتقال ژنوم طرفداری از انقلاب به تأخير افتاد و دچار خسارت شدیم؛ امروز به مدد دولت انقلابی این روحیه انقلابی‌گری احیا شده و تقویت می‌شود، انقلابی‌گری به معنای حضور شورمندانه و شب را از روز نشناختن برای پیشرفت و تعالی کشور است.

عضو انجمن علمی اساتید اخلاق کاربردی ایران در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان نقدهایی بر کار سلام فرمانده داشت که باید در کارهای بعدی اصلاح شود؟ گفت: به هر روی هیچ حرکت فرهنگی جز حرکت‌هایی که معصومین(ع) داشتند، خالی از عیب و نقص نیست و در کنار تمجیدهایی که در خصوص بهره‌گیری از قالب‌های هنری در کار سلام فرمانده شد، ایراداتی نیز به کار وارد است و طبعاً هیچ کاری را نمی‌توان مطلقاً خوب و بی‌عیب دانست.

مولوی ادامه داد: جا داشت در طلیعه شعر سلام فرمانده و پیش از یادکرد امام زمان(عج)، یکی دو فراز ابتدایی در ستایش پروردگار و عظمت خداوند متعال اختصاص می‌یافت و لذا فقر نگرش توحیدمدارانه در مطلع سرود را باید نقیصه‌ای دانست که جا داشت مورد دقت قرار گیرد.

جای خالی آفرینش‌ها و قالب‌های جذاب هنری

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اقدامات این دانشگاه در حوزه جهاد تبیین و فعالیت‌ها و اقدامات قرارگاه دانشگاهیان و کانون دانشجویی جهاد تبیین این دانشگاه، تصریح کرد: تلاش شده است تا سخنرانی‌ها و نشست‌ها در اولویت دوم قرار گیرد و قالب‌های هنری و مبتنی بر هیجان اولویت کار باشد؛ حقیقتا‌ً جای خالی آفرینش‌ها و قالب‌های جذاب هنری در ساحت کارهای فرهنگی دانشگاه خالی است که باید پر شود.

مولوی بیان کرد: کُنش‌گران مجازی جهاد تبیین دانشگاه اعم از اساتید و دانشجویان و کارکنان در خصوص تکنیک‌های جنگ روانی دشمن کارگاه‌هایی را پشت سر می‌گذارند و درواقع با فنون فریبکارانه‌ای آشنا می‌شوند که دشمنان برای نشر و جا انداختن یک ذهنیت غلط و نابجا در میان افکار عمومی استفاده می‌کنند.

این مدرس دانشگاه در پایان گفت: تحریک احساسات، دروغ بزرگ، کشیدن ماشه، خودناتوان‌سازی، خودحقیرانگاری، تمسخر استعدادها، دارایی‌ها، چهره‌ها، قرار دادن لُمپن‌ها در جایگاه الگوهای مرجع و چشم‌پوشی از چهره‌ها و شخصیت‌های الگوی دینی و معرفتی، تعمیم ناروا، کاشت روحیه ناخشنودی وجودی و غلبه روحیه شاکیانه بر روحیه شاکرانه، انگاره‌سازی‌های باطل، دشمن‌سازی، اسطوره‌زدایی، استفاده از قالب‌های استعاره‌ای، لقب‌سازی، تفرقه‌افکنی، تکرار، دسته واگن، عرفی‌سازی ناهنجاری‌ها، شوک و بهت و الگودهی شماری از تکنیک‌های عملیات روانی در فضای مجازی هستند که دشمن نیز بهره می‌جوید تا جوانان را نسبت به هویت ملی و دینی و قابلیت‌های کشور و نظام دچار تردید و بدبینی کنند.