مهدی اصفهانی، رئیس بنیاد مطالعات اسلامی در برلین آلمان و دبیر کنفرانس بین‌المللی «ضرورت‌های عاجل قرآن‌پژوهی در روزگار معاصر» در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه اروپا، با اعلام این خبر گفت: این کنفرانس سه روزه از سوی بنیاد مطالعات اسلامی و مؤسسه اخلاق تطبیقی دانشگاه برلین(Freie Universität Berlin) برگزار شد که این دانشگاه برترین دانشگاه علوم انسانی در کشور آلمان و در رنکینگ بین‌المللی دانشگاه‌های جهان دارای رنک 24  بوده و بالاترین درجه را در میان دانشگاه‌های آلمان داراست.

پشتیبان دیگر این کنفرانس، آکادمی علوم و تحقیقات برلین و براندنبورگ و به‌طور خاص پروژه تحقیقاتی کورپوس کورآنیکم بود. همچنین این همایش با حمایت مالی و تدارکاتی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در برلین برگزار شد.

بنابراین گزارش، روز نخست این کفرانس با سخنرانی و خوشامدگویی دکتر مهدی ایمانی‌پور، عضو بنیان‌گذار و رئیس افتخاری بنیاد مطالعات اسلامی جمعه، 25 مهر، آغاز شد و سپس با قرائت مقاله توسط پروفسور میشائیل بونگارت، رئیس گروه اخلاق تطبیقی دانشگاه برلین و قرائت مقاله توسط مهدی اصفهانی، رئیس بنیاد مطالعات اسلامی در برلین ادامه یافت.

فراتاریخی بودن آموزه‌های قرآن؛ محور روز نخست کنفرانس

پروفسور بونگارت به کیفیت استخراج قواعد اخلاقی از متون مقدس پرداخت و دکتر اصفهانی به معرفی روش خاص ترجمه قرآن با تکیه بر ملاحظات ریشه‌شناسانه پرداخت و در پایان پروژه بنیاد مطالعات اسلامی برای ترجمه و تفسیر قرآن کریم به زبان آلمانی را معرفی کرد.

در نشست دوم این کنفرانس، پروفسور آنگلیکا نویویرث از برجسته‌ترین قرآن‌شناسان آلمان و در پی ایشان آیت‌الله دکتر رضا رمضانی، رئیس مرکز اسلامی هامبورگ مقالات خود را ارائه کردند. 

پروفسور نویویرث، رویکرد تاریخی ـ انتقادی خویش در شکل‌گیری تاریخی قرآن کریم و شکل‌گیری امت اسلامی پابه‌پای قرآن را ارائه کرد و آیت‌الله رمضانی به فراتاریخی بودن آموزه‌های قرآن پرداخت.

 اختلاف قرائات؛ محور روز دوم کنفرانس 

روز دوم این کنفرانس به گروه مطالعاتی کورپوس کورآنیکم تعلق داشت که در آن مدیر این پروژه، میشائیل مارکس و دستیار وی توبیاس یوخام، مقالات خود را ارائه کردند.

مارکس به برخی دستاوردهای فعلی این پروژه به‌خصوص در حوزه اختلاف قرائات اشاره کرد. در بخش پایانی این نشست طارق الکوت، از کشور مصر و دانشجوی دکترای اسلام‌شناسی در شهر گوتینگن به نقد تاریخ‌بندی «نولدکه» از ترتیب نزول آیات پرداخت.
سخنران اول نشست بعدی این کنفرانس پروفسور حمیدی کثیری، از دانشگاه وین بود که چارچوب نظریه خود درباره تأویل عاری از خشونت قرآن را ارائه کرد.

در همین بخش پروفسور فرهاد شفتی، از دانشگاه ادینبوروی اسکاتلند مقاله خود درباره نگاه جماعت‌فراهی به نظم قرآن و تبعات عملی آن را ارائه کرد. در نشست بعدی این کنفرانس فرید سلیمان، دانشجوی دکترا در دانشگاه ارلانگن مقاله خود درباره تفسیر خاص ابن تیمیه از محکم و متشابه و مقایسه آن با نظریه تبری را ارائه کرد.

سپس فیلیپ بروکمایر، دانشجوی دکتری از گروه اسلام‌شناسی دانشگاه وین به ارائه مقاله درباره تفسیر قرآن در مکتب ماتریدی پرداخت.
نشست پایانی روز دوم این کنفرانس بحثی پرشور میان پروفسور «لگن هاوسن»، استاد برجسته فلسفه غرب و فلسفه دین، و میشائیل مارکس، مدیر پروژه کورپوس کورآنیکم و پروفسور حمید کثیری بود.

میشائیل مارکس معتقد بود، مطالعات تاریخی ـ انتقادی درباره قرآن به مذاق مسلمانان خوش نیامده و برخی دستاوردهای آن باورهای رایج آنان را متزلزل می‌سازد. در عوض پروفسور لگن هاوسن که به عنوان میهمان ویژه این کنفرانس برای شرکت در این مناظره دعوت شده بود، معتقد بود تحقیقات تاریخی انتقادی تا وقتی عالمانه و عاری از پیش فرض انجام شوند، باید درمیان مسلمانان مورد استقبال قرار گیرد و هر فرد دیندار باید بکوشد بار دیگر بر مبنای این تحقیقات ساختار اندیشه دینی خویش را قوام بخشد.

وی همچنین تاکید داشت، عمق و ابعاد تغییراتی که مطالعات تاریخی انتقادی در درک مسلمانان از خویش و جهان ایجاد می‌کند، بسیار اندک است و به هیچ وجه به شدت و تأثیر نتایج چنین تحقیقاتی بر تورات و انجیل موجود نیست و این تغییرات ناچیز، پیغام عقلی قرآن کریم که غیر تاریخی است را دستخوش تغییر نمی‌کند.

ابعاد تأثیر روایات اسباب نزول بر فهم ما از قرآن؛ محور روز سوم این همایش

روز سوم این کنفرانس با مقاله پروفسور مهناد خورشیده، آغاز شد. وی که استاد صاحب کرسی تعلیم و تربیت اسلامی در دانشگاه مونستر است، مقاله‌ای درباره «ابعاد تاثیر روایات اسباب نزول بر فهم ما از قرآن» ارائه کرد.

سپس دینا العمری، دانشجوی دوره پست دکتری در دانشگاه مونستر به موضوع قرائت و تفسیر فمینیستی از قرآن پرداخت. مقاله پایانی این کنفرانس توسط آقای مارکوس گرهولد ارائه شد. ایشان که در حال نوشتن رساله دکترای خود در دانشگاه گیسن آلمان در رشته اسلام‌شناسی می‌باشند به موضوع بررسی‌های ریشه‌شناسانه زبان قرآن و تاثیر آن بر درک ما از آموزش و پرورش دینی پرداخت.

شرکت‌کنندگان این کنفرانس از بیش از یازده کشور جهان تقریبا همه پیشینه علمی و دانشگاهی داشته که با مشارکت جدی در فرصت‌های مناسب به پرسش و پاسخ پرداختند.

یادآور می‌شود، این کنفرانس در پائیز سال آینده با همین عنوان برگزار خواهد شد و فراخوان مقاله و اطلاعیه‌های مربوطه روی سایت بنیاد قرار خواهد گرفت.